W 1988 r. rozpoczęły się rozmowy przedstawicieli kierownictwa PZPR z opozycją.
Zimą 1989 r. w wyniku obrad "Okrągłego Stołu" podpisano porozumienie przewidujące m.in. przeprowadzenie częściowo wolnych wyborów do Sejmu (opozycji przypaść miało 35% miejsc) i w pełni wolnych wyborów do Senatu.
Wybory 4 VI 1989 r. przyniosły zwycięstwo "Solidarności". Oczywiste stało się, że PZPR nie jest w stanie sprawować władzy przy tak zdecydowanym oporze społeczeństwa. Parlament (nazywany "kontraktowym") wybrał co prawda gen. Jaruzelskego na prezydenta, jednak kandydat PZPR na premiera, gen. Kiszczak, nie uzyskał poparcia świeżo wybranego parlamentu. Tekę Prezesa Rady Ministrów otrzymał kandydat "Solidarności" Tadeusz Mazowiecki (24 VIII 1989) - szef grupy doradców Komitetu Strajkowego w Gdańsku w 1980 r. 29 XII Sejm zmienił konstytucję i nazwę państwa. Polska Rzeczpospolita Ludowa przeszła do historii. Rozpoczął się okres Rzeczypospolitej Polskiej (nazywanej III Rzeczpospolitą). Wydarzenia w Polsce rozpoczęły proces rozpadu całego bloku komunistycznego. Ład jałtański przestał istnieć.
Zawarcie kompromisu przy "Okrągłym Stole" i spokojne przejście od systemu komunistycznego do demokracji było możliwe dzięki zasadniczej zmianie w polityce ZSRR, który w latach 1986-1988 zaczął realizować zasady pierestrojki i głasnost'i oraz otwarcia politycznego i gospodarczego wobec reszty świata.