Question

Jak wyglądały rządy sanacyjne w Polsce?

Answer 1

Rządami sanacji potocznie nazywamy rządy sprawowane w Polsce w latach 1926-1939 przez marszałka Józefa Piłsudskiego i jego następców. Charakteryzowały się ograniczeniem demokracji i swobód obywatelskich i autorytarnymi metodami sprawowania władzy. Sanacja, znosząc sejmokrację, miała uzdrowić państwo. Pomimo opuszczenia wszystkich stanowisk, Józef Piłsudski zachował znaczne wpływy w Wojsku Polskim. Umożliwiło mu to dokonanie, w dniach 12-15 maja 1926 roku, zamachu stanu. Tzw. Przewrót majowy doprowadził do dymisji prezydenta Stanisława Wojciechowskiego i premiera Wincentego Witosa.Wbrew oczekiwaniom, Józef Piłsudski nie objął po przewrocie funkcji prezydenta, którym został uległy mu Ignacy Mościcki. Mimo to, pozostając formalnie tylko ministrem spraw wojskowych i Generalnym Inspektorem Sił Zbrojnych, Józef Piłsudski faktycznie sprawował władzę dyktatorską. Po przewrocie majowym władze naczelne zostały zreorganizowane.Podstawą rządów sanacji stała się tzw. nowela sierpniowa (2 sierpnia 1926): poprawka do konstytucji nadająca prezydentowi prawo weta zawieszającego, wydawania poza sesjami sejmu dekretów z mocą ustawy, oraz prawo do rozwiązania parlamentu.W roku 1928 zwolennicy sanacji stworzyli Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem (BBWR)organizację polityczną mającą stanowić sejmowe zaplecze obozu sanacyjnego. Pomimo wsparcia udzielonego BBWR-owi przez administrację państwową, nie zdołał on zdobyć większości w wyborach 1928 roku.Nasilający się w następnych latach spór pomiędzy opozycją a obozem sanacyjnym doprowadził do zgrupowania opozycji w dwóch blokach - Centrolewie (partie lewicy i centrum) oraz Obozie Wielkiej Polski (partie prawicowo-nacjonalistyczne). W celu zdławienia opozycji, w czerwcu 1930 roku parlament został rozwiązany. Po rozwiązaniu parlamentu czołowi posłowie opozycji (m.in. Wincenty Witos i Wojciech Korfanty) zostali uwięzieni w twierdzy brzeskiej, gdzie poddawano ich rozmaitym szykanom, w tym przemocy fizycznej. Wynik wyborów do parlamentu jesienią 1930 roku został zmanipulowany, przynosząc zwycięstwo BBWR.Po wyborach 1930 roku, potocznie określanych jako "wybory brzeskie") rozpoczął się okres pogłębiania rządów silnej ręki i ograniczania swobód obywatelskich i demokratycznych. Utrwaleniu władzy obozu sanacyjnego służyło uchwalenie 23 kwietnia 1935 roku nowej konstytucji (tzw. konstytucja kwietniowa). Dawała ona prezydentowi niezwykle szerokie uprawnienia: mianowanie rządu, zwoływanie i rozwiązywanie parlamentu, wskazywanie kandydata na swego zastępcę itd. Prezydent, w myśl nowej konstytucji, był nadrzędny wobec parlamentu i sądów, a odpowiedzialność ponosił wyłącznie przed Bogiem i historią. Józef Piłsudski zmarł po ciężkiej chorobie 12 maja 1935 roku, w wieku 67 lat. Jego śmierć postawiła obóz sanacyjny przed otwartą kwestią znalezienia następcy. Jeden z głównych pretendentów do władzy, premier i prezes BBWR Walery Sławek pozbawił się bazy politycznej i wyeliminował z rozgrywki, rozwiązując w październiku 1935 roku BBWR. W późniejszym okresie ukształtowała się względna równowaga pomiędzy tzw. "zamkiem" tzn. umiarkowanymi politykami skupionymi wokół prezydenta Ignacego Mościckiego, a "GISZ-em" tj. skupionymi wokół marszałka Edwarda Rydza Śmigłego zwolennikami głęboko autorytarnych metod rządzenia. Samodzielną pozycję polityczną posiadał minister spraw zagranicznych Józef Beck.
Rządy sanacji przyniosły Polsce stabilizację gospodarczą, ale równocześnie oznaczały przejście od demokracji do autorytaryzmu. Podczas trwania rządów przeprowadzono krwawe pacyfikacje,rozwiązywano partie mniejszości narodowych, ograniczono wolności obywatelskie (np. wolność zrzeszania się),pogorszyła się też sytuacja więźniów politycznych.