Rodzaje prawa
Prawo możemy podzielić na naturalne i stanowione.
Prawo stanowione (pozytywne)
Musi być zapisane i odpowiednio ustanowione. Obowiązuje wszystkie osoby przebywające na terytorium danego państwa.
Prawo naturalne
To zespół norm wiążących społeczeństwo i wła
dzę, które istnieją niezależnie od woli ludzi, ponieważ zostały ustanowione przez Boga i/ lub wynikają z natury. Istotą prawa naturalnego jest, iż istnieje nieżalenie od świadomości ludzkiej i powszechnie obowiązuje społeczeństwo i władzę, bez względu czy są one przez tą władzę ustanowione i uznawane. Nauka kościoła katolickiego wywodzi ten rodzaj prawa z natury człowieka, obdarzonego przez Boga rozumem i wolną wolą.
Funkcje prawa
- Regulacja życia społecznego – eliminacja zachowań niezgodnych z prawem, zapewnianie ładu społecznego, poczucia bezpieczeństwa
- Represyjna – wymierzanie kary za przestępstwa
- Wychowawcza - prawo ma kształtować trwałe motywacje do pozytywnych zachowań
- Dystrybucyjna – tworzenie odpowiednich zasad rozdziału dóbr społecznych oraz świadczeń (pomoc socjalna, becikowe; bogatsi płacą wyższe podatki)
- Kulturotwórcza – integruje społeczeństwo żyjące w danym państwie, utrzymuje ciągłość historyczną narodu i państwa
Prawo karne
Ten rodzaj prawa gwarantuje zachowanie ładu społecznego, ponieważ poczucie bezkarności mogłoby doprowadzić do wzrostu negatywnych zachowań. Kara ma oddać stopień potępienia dla sprawy i czynu przestępcy, mimo że nie naprawi wyrządzonego zła. Dla zapobiegania przestępstw ważniejsza jest nieuchronność wykrycia i osądzenia zbrodni niż surowość kar. Czyny zabronione możemy podzielić na wykroczenia i przestępstwa.
Rodzaje przestępstw
- Zbrodnie – grozi za nie kara pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 3 lata
Występki – za ich popełnienie grozi sankcja w postaci grzywny, kary finansowej, a także ograniczenie lub pozbawienie wolności przekraczające miesiąc, ale nie dłuższe niż 3 lata
Przestępstwa ze względu na sposób ścigania możemy podzielić na:
- Ścigane z urzędu – dowody w sprawie są zbierane niezależnie od tego, czy osoba pokrzywdzona zwróciła się z wnioskiem o wszczęcie postępowania
- Ścigane na wniosek – osoba pokrzywdzona złożyła odpowiednie zgłoszenie o popełnieniu przestępstwa
Prawo cywilne
W postępowaniach cywilnych bardzo często korzysta się z instytucji sądów polubownych. Ich wyroki podlegają wykonaniu w takim samym zakresie, jak wyroki innych sądów i są skuteczne, ponieważ nie przysługuje od nich odwołanie (poza przypadkami określonymi w Kodeksie postępowania cywilnego). Coraz większa popularność sądów polubownych wynika z krótkiego terminu rozstrzygania sporów. Organy te najczęściej zajmują się takimi sprawami jak rozwody, unieważnienia małżeństw czy postępowania o ustalenie ojcostwa.
Prawo pracy
Umowę o pracę możemy zawrzeć na czas nieokreślony, na czas ściśle określony lub na czas wykonania pracy (np. budowa domu). Stosunek pracy ustaje w momencie rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron lub na drodze wypowiedzenia przez jedną ze stron. Polak zatrudniony na pełny etat powinien spędzać w pracy 40 godzin w tygodniu, a wraz z nadgodzinami – 48. Podstawowe obowiązki pracodawcy to m.in.:
- Zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy
- Terminowe i prawidłowe wypłacanie wynagrodzenia oraz udzielanie urlopu wypoczynkowego
- Zgłoszenie pracownika do społecznego i powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego
- Ułatwianie pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych
- Wydanie świadectwa pracy w związku z rozwiązaniem lub wygaśnięciem stosunku pracy
Podstawowe obowiązki pracownika
- Sumienne i staranne wykonywanie pracy
- Stosowanie się do poleceń przełożonych dotyczących pracy, jeżeli nie są sprzeczne z przepisami prawa lub postanowieniami umowy o pracę
- Przestrzeganie regulaminu pracy i obowiązującego porządku, zasad BHP, przepisów przeciwpożarowych
- Przestrzeganie tajemnicy informacji poufnych
Prawo administracyjne
Administrowanie polega na rządzeniu – w państwie zajmują się tym wyspecjalizowane organy takie jak administracja rządowa lub samorząd terytorialny. Polskie prawo administracyjne nie zostało jeszcze skodyfikowane, a jego normy istnieją w wielu ustawach oraz innych aktach normatywnych. Organy administracji publicznej tworzące akty tego rodzaju prawa to: Prezydent, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, Minister, centralny organ administracji państwowej, Wojewoda, Sejmik województwa, Rada powiatu, Rada gminy.
Sposoby egzekwowania prawa:
Sankcje
(Sankcja, aby spełniała swoją rolę powinna być dolegliwa, nieuchronna i proporcjonalna do określonego zachowania i czynu.)
Rozsiane-
Ten rodzaj sankcji wiąże się z przekroczeniem norm moralnych, obyczajowych lub religijnych. Przykładem może być np. wyrzucenie z grupy, pogarda, bojkot sklepu, nie kupowanie danego tytułu prasowego. Są to wszelkie formy społecznej dezaprobaty dla osoby bądź instytucji naruszającej określoną normę.
Zinstytucjonalizowane (zorganizowane)Są egzekwowane przez prawo.
Możemy je podzielić na sankcje:
• karne - zaliczamy do nich kary takie jak grzywny, ograniczenie lub pozbawienie wolności oraz środki karne, np. nawiązka, odebranie prawa jazdy, pozbawienie praw wyborczych, zakaz wykonywania zawodu, prowadzenia działalności gospodarczej
• egzekucyjne – zmuszenie konkretnej osoby do wykonania ciążącego na nim zobowiązania. Przykładem sankcji egzekucyjnych mogą być np. eksmisja, odebranie dziecka rodzicom, wejście komornika na konto bankowe firmy
• unieważnienia (nieważności) - polega na unieważnieniu działań niezgodnych z prawem