epoka barokowa, której nazwa wywodzi się od słowa barocco zapowiadała coś niezwykłego oraz dziwnego. Głównym hasłem tej epoki było „Cogito ergo sum”, czyli „Myślę więc jestem”. Właśnie te założenia znalazły odzwierciedlenie w literaturze i sztuce. Twórcy sztuki barokowej sięgali po tematy religijne, mitologiczne oraz związane z życiem codziennym i światem przyrody.
Podobne tematy możemy znaleźć w literaturze, której zadaniem było wywarcie na czytelniku jak największego wrażenia, oszołomienie go, sprawienie mu przyjemności a także olśnienie niezwykłą formą, błyskotliwym dowcipem oraz ozdobnym stylem. Nawet najbłahszy temat bywał kunsztownie opracowany przez poetę. W literaturze wytworzyły się dwa nurty: nurt dworski oraz sarmacki. Przedstawicielami nurtu dworskiego byli Jan Andrzej Morsztyn i Daniel Naborowski. Natomiast przedstawicielami nurtu ziemiańskiego byli Jan Chryzostom Pasek i Wacław Potocki.
Jan Kochanowski, przedstawiciel epoki renesansowej tworzył jeszcze w okresie studenckim, pisząc teksty łacińskie. Tematyka jego utworów była różnorodna. Pisał o sprawach politycznych, religijnych i żartobliwych. Łączył w swej twórczości epikureizm i stoicyzm. Wierzył w harmonię świata, prawa natury i możliwości ludzkiego rozumu.
Tematy religijne zostały zawarte w pieśni „Czego chcesz od nas Panie”. Pieśń ta ma charakter podniosły, jest rodzajem modlitwy. Wyrazić może wiarę w boga, wdzięczność za dary, którymi Bóg obdarzył człowieka, za to, że stworzył cały świat, rośliny i zwierzęta. W ostatniej zwrotce podkreśla, że Bóg jest nieśmiertelny i dobry.
Natomiast w innych pieśniach przedstawia tematy patriotyczne (pieśń V) oraz dotyczące życia i obyczajów ludności („Pieśń świętojańska o sobótce”). W pieśni XIX podmiot liryczny sugeruje, iż człowiek ma rozum i nie powinien zachowywać się jak zwierzę.
Natomiast Treny były prawie w całości poświęcone zmarłej Urszulce. Równie ważnym bohaterem trenów jest ojciec Urszulki – sam Jan Kochanowski, który przeżywa ból po jej stracie, traci wiarę w Boga by potem ją znowu odzyskać i pogodzić się z losem. Przedstawia w nich swoje rozterki duchowe, poczucie zagrożenia i samotności, które niejako zapowiadają następną epokę – barok.
Równie ważnym twórcą był Mikołaj Sęp – Szarzyński. W jego poezji została zapisana wewnętrzna przygoda człowieka wrażliwego. Sonety, które pisał przedstawiają niezwykle dramatyczny wizerunek życia ludzkiego (człowiek jest ze swej natury rozdwojony pomiędzy wartościami duchowymi a cielesnymi). Dobra świata okazują się nietrwałe i odwodzą człowieka od Boga, który jest celem życia ludzkiego. W wizji Sępa Bóg jest co prawda nadzieją człowieka, ale jest i jego władcą oraz surowym sędzią. Człowiek Sępa jest istotą szlachetną, prawą, obdarzoną godnością i siłą.
Najwybitniejszym twórcą barokowym jest Daniel Naborowski, który w swej poezji podejmuje następujące tematy: czym jest ludzkie ciało i dusza, kim jest człowiek, czym jest życie i czas. Prezentuje on nie rozpacz, nie trwogę istnienia, lecz pogodzenie się z wyrokami Boga. Wystarczy przegląd kilku wierszy, aby utwierdzić się w tym przekonaniu. Np. wiersz pt. „Krótkość żywota” ukazuje nietrwałość ludzkiego życia. Przemijalność ludzkiego życia ujął poeta w trafnej sentencji „Był przodek, byłeś ty sam, potomek się rodzi...” Wierz przynosi chwilę refleksji nad sprawą, o której człowiek nie pamięta i nie chce sobie jej uświadomić, iż jest śmiertelny.