Nerwica serca jest to zespół objawów klinicznych odczuwanych subiektywnie jako bardzo niekorzystne i niepokojące, występujące na podłożu dysharmonii w regulacji neurohormonalnej czynności serca, jako wyraz zachwiania równowagi procesów pobudzenia i hamowania w układzie nerwowym w ogólności, a szczególnie w odniesieniu do czynności serca. Nerwica serca jest więc stanem chorobowym subiektywnie odczuwanych różnorakich zaburzeń czynnościowych pracy serca jak: napady uczucia nadmiernego przyspieszenia pracy serca , mocnego lub niemiarowego bicia, względnie zamierania serca, bólu o charakterze zazwyczaj kłującym, przeszywającym, zlokalizowanym najczęściej na niewielkiej przestrzeni w okolicy koniuszka serca. Dolegliwościom tym towarzyszy zazwyczaj ogólny niepokój, szybkie męczenie się nawet przy niewielkich wysiłkach fizycznych, uczucie ściskania i dławienia w gardle oraz dość często przyspieszenie i spłycenie oddechu, lub niemożność wykonania swobodnego głębokiego oddechu. U osób z nerwicą serca można również zaobserwować: uczucie bólów lub zawrotów głowy, skłonność do omdleń, uczucie nadmiernego gorąca i wzmożonej potliwości, lub też wrażenie nadmiernego zimna, dreszcze, zaburzenia snu. Wymienione przeze mnie objawy, to cała grupa dolegliwości które wspomagane mogą być przez: sytuacje stresowe, konfliktowe, nieregularny tryb życia, przemęczenia, nadużywanie kawy i papierosów. Ostateczne rozpoznanie tej choroby powinno być zawsze oparte na dokładnym przebadaniu całego organizmu.
Istotą niedokrwiennej choroby serca, czyli niewydolności wieńcowej, jest dysproporcja między faktycznym zapotrzebowaniem na tlen ze strony mięśnia sercowego a możliwością jego dostarczenia. Jest oczywistym, że możliwość dostarczenia tlenu do mięśnia sercowego jest warunkowana różnorakimi czynnikami: stanem anatomicznym naczyń wieńcowych serca, warunkiem i stopniem wymiany gazowej w narządzie oddechowym oraz możliwością transportu tlenu z miejsca pobrania do miejsca zapotrzebowania. Efekty zależą też od ilości krwinek czerwonych i hemoglobiny. Dużą rolę odgrywa tutaj również ciśnienie w łożysku naczyniowym, warunkujące niezbędną perfuzję krwi naczyniami włosowatymi poprzez tkanki (a w tym przypadku przez tkankę mięśnia sercowego). Każda sytuacja, która zwiększa pracę mięśnia sercowego i tym samym zapotrzebowanie na tlen, może pogłębić tę dysproporcję, podobnie jak każda sytuacja utrudniająca „pobranie”, a następnie dostarczenie tlenu do serca. Serce jako pompa ssąco- tłocząca, nieprzerwanie przepompowująca krew w organizmie, wymaga doskonałego odżywienia, czyli przede wszystkim dostarczenia tlenu. Wszelkie zaburzenia w tym zakresie odbijają się bezpośrednio na czynności mięśnia sercowego, a pośrednio na czynności całego układu krążenia i organizmu.
Zawał serca można uważać za końcowe stadium postępującej choroby niedokrwiennej serca. Niekiedy zaś jest pierwszym zaskakującym jej objawem. Istotą zawału serca, jest całkowite zamknięcie światła jakiegoś naczynia w sercu czego następstwem jest zupełne przerwanie dopływu, krwi a tym samym dostarczania tlenu do pewnego obszaru mięśnia sercowego i martwicy tej jego części, do której został przerwany dostęp krwi i tlenu. Wielkość zawału mięśnia sercowego zależy od tego w której tętnicy wieńcowej i w którym miejscu uległ przerwaniu dopływ krwi. Przerwanie dopływu krwi może być spowodowane silnym i długotrwałym kurczem wywołanym silnym stresem, bądź też zatorem w wyniku naniesieniem przez krew tzw. materiału zatorowego z prądem krwi, np.: fragmenty skrzepu, grudki komórek tłuszczowych, lub też konglomeratu bakterii itp., lub też wyrazem wytwarzania się w tym miejscu skrzepu na podłożu rozwiniętych wcześniej zmian miażdżycowych. Leczenie zawału polega na zapobieganiu narastania skrzepu i powiększaniu się blizny włóknistej w miejscu stałej martwicy. Powstawanie zawału serca manifestuje się zazwyczaj nagłym, bardzo silnym dławiącym bólem za mostkiem lub w okolicy serca, nie ustępującym po ograniczeniu wysiłku fizycznego, usunięciu przyczyn emocji, ani też po zażyciu środków rozszerzających naczynia wieńcowe. Opisane objawy są bezwzględnym wskazaniem do wezwania pomocy lekarskiej, najlepiej pogotowia ratunkowego. Często po jednorazowym badaniu elektrokardiogramem lekarz nie może rozstrzygnąć powyższego problemu diagnostycznego, dlatego w przypadkach wątpliwych konieczna jest obserwacja szpitalna. Przebycie zawału mięśnia sercowego, przynajmniej w pierwszych miesiącach, ogranicza zawodową i ruchową człowieka, należy więc przestrzegać uregulowanego trybu życia.
Ciśnienie tętnicze człowieka nie jest wartością stałą, lecz ulega wahaniom w czasie poszczególnych faz czynności serca. Ulega też pewnym modyfikacjom pod wpływem wielu dodatkowych czynników wpływających na organizm z zewnątrz np.: ciśnienie atmosferyczne, temperatura otoczenia, oraz wielu czynników wewnętrznych np.: opór obwodowy naczyń, objętość krwi krążącej, lepkość, rozmaite czynniki nerwowe, humoralne itp. Nadciśnienie tętnicze należy obecnie do najbardziej rozpowszechnionych chorób na świecie i w wielu krajach jest ono najczęstszą, pośrednią lub bezpośrednią, przyczyną zgonów wśród dorosłej populacji ludzkiej. W świetle badań epidemiologicznych uważa się, że jest ono wraz z chorobą wieńcową przyczyną ponad połowy zgonów spowodowanych chorobami układu krążenia. W związku z powyższymi istotną wagę przykłada się do zarówno zapobiegania, jak i skutecznego monitorowania nadciśnienia tętniczego. Z punktu widzenia klinicznego wyróżniamy nadciśnienie tętnicze pierwotne, zwane inaczej samoistnym lub chorobą nadciśnieniową oraz nadciśnienie tętnicze wtórne, będące objawem w przebiegu różnych chorób, zwane też nadciśnieniem objawowym. Niedociśnienie tętnicze (hipotonia), jest to trwale utrzymujące się niskie ciśnienie tętnicze, zazwyczaj skurczowe poniżej 13,3 kPa (100 mm Hg), dający subiektywnie odczuwany zespół złego samopoczucia w postaci zmęczenia, ociężałości, ogólnej apatii, niekiedy senności, nudności, mniej lub bardziej przykrych bólów głowy w okolicy przede wszystkim czołowej, o charakterze rozlanego ucisku itp. U osób z niedociśnieniem tętniczym występuje skłonność do omdleń, zwłaszcza w pozycji stojącej. Dlatego zespół niedociśnienia tętniczego określa się niekiedy także mianem zespołu niedociśnienia ortostatycznego.
Anemia nie jest chorobą w ścisłym tego słowa znaczeniu, lecz stanem wywołanym przez wiele rozmaitych przyczyn. Charakterystyczne dla niej jest zmniejszenie liczby czerwonych krwinek lub ilości hemoglobiny w krwince, objawy te mogą także występować jednocześnie. Liczba krwinek może spaść do 4,3 a nawet do 1 mln/mm3 krwi. Anemię mogą powodować liczne krwotoki albo rozpad krwinek czerwonych, które w pewnych przypadkach są bardzo kruche i szybko ulegają uszkodzeniom, przypadki te mogą być dziedziczne. Krwinki mogą również ulegać zniszczeniu pod działaniem jadu grzechotnika, oparzeń, malarii oraz niektórych czynników chemicznych. Pobudzony do wzmożonej pracy szpik kostny, produkuje krwinki niedojrzałe i z jądrami. Dolegliwości w stanie anemii objawiają się niedostatecznym zaopatrzeniem tkanek w tlen, przez co następuje zmniejszenie lepkości krwi, co jest przyczyną zwiększonej pracy serca.
Czerwienica. Choroba ta polega na silnym wzroście erytrocytów we krwi, mianowicie do 11, a nawet do 15 mln/mm3. Znaczne czasowe zagęszczenie czerwonych ciałek krwi w mm3 może również nastąpić przy biegunce na wskutek odwodnienia organizmu, mimo iż ogólna liczba czerwonych ciałek nie zwiększy się. Prawdziwa czerwienica jest wynikiem nadprodukcji krwinek, prowadzi to do znacznego zwiększenia lepkości krwi, przy czym może nastąpić czopowanie naczyń krwionośnych.
Leukemia. Leukemie są chorobami komórek wytwarzających leukocyty. Objawia się to bardzo szybkimi podziałami komórek i uwalnianiem się do krwioobiegu dużych ilości niedojrzałych leukocytów. Różne rodzaje leukemii, charakteryzuje zwiększanie liczby poszczególnych rodzajów leukocytów. Leukemia jest pewnego rodzaju nowotworem złośliwym, cechuje ją nienormalnie wysoki wzrost jednego rodzaju komórek. Sposób leczenia jest taki, jak w przypadku raka: działanie promieniami Roentgena albo izotopami radioaktywnymi, np. fosforem promieniotwórczym lub podawanie antywitamin, np.: aminopteryny, która działa antagonistycznie w stosunku do kwasu foliowego. Leukemia bardzo często może wywoływać anemię, ponieważ komórki wytwarzające leukocyty wypełniają szpik kostny i wypierają komórki produkujące erytrocyty.
Możliwości zapobiegania chorobom układu krwionośnego są stosunkowo duże i realne. Należy je też intensywnie wykorzystać wobec faktu narastającej częstotliwości i ich występowania i dominującej roli w kształtowaniu przyczyny zgonów. Zapobieganie tym chorobom zaczyna się od systematycznego nadzoru ochrony kobiet w ciąży, co ma minimalizować możliwości powstawania różnorakich anomalii i wad wrodzonych w zakresie układu krążenia w ogólności, a serca w szczególności. Drugim bardzo ważnym, realnym, więc perspektywicznie skutecznym możliwości działania w stosunku do nabytych chorób układu krążenia jest wykrywanie wszelkich stanów chorobowych zwłaszcza natury zakaźnej i reumatycznej , oraz ich skuteczne, systematyczne, jak najwcześniejsze likwidowanie, zanim ich istnienie odbije się trwałymi zmianami w narządzie krążenia. Trzecim wreszcie, nie mniej istotnym, etapem możliwości profilaktycznego działania jest skuteczny nadzór chorych z różnorakimi chorobami w zakresie narządu krążenia w celu niedopuszczenia do ostrych lub przewlekłych niewydolności krążenia u tych osób, a tym samym do przewlekłego inwalidztwa i przedwczesnych zgonów.
