MESJANIZM
O III cz. Dziadów mówi się jako o swoistej prezentacji historiozoficznej postawy Mickiewicza. Historiozofia, czyli filozofia dziejów, w rozumieniu autora powieści jest oparta na koncepcji mesjanizmu. Samo pojęcie mesjanizmu swymi korzeniami sięga do judaizmu i pochodzi od imienia Mesjasza. Adam Mickiewicz wielokrotnie podkreślał analogie między narodem polskim, a narodem wybranym. W jego koncepcji historiozoficznej widać również nawiązania do wykształconego już w dobie staropolskiej tzw. mesjanizmu polskiego. Był to zbiór przekonań i przeświadczeń o szczególnej roli Polski
w dziejach świata. Idee mesjańskie rozkwitły najpełniej w czasie rozbiorów, a szczególnie w czasie
powstania listopadowego. Uważano, że Polska, jako kraj szczególnie umęczony przez zaborców, jest krajem wybranym przez Boga do zaprowadzenia nowego
ładu w Europie. Naród polski miał się stać łącznikiem między Bogiem, a całą ludzkością. Ostatecznym celem mesjanizmu było zbawienie ludzkości w Królestwie Bożym.
W literaturze mesjanizmem nazywano przekonanie, że czyjeś losy są identyczne z losami Chrystusa. W ten sposób, w literaturze polskiego romantyzmu, np. w III części Dziadów Adama Mickiewicza, w scenie widzenia księdza Piotra Polska występuje jako Chrystus narodów ukrzyżowany na krzyżu trzech zaborców. Cierpienie narodu polskiego było uzasadniane właśnie przez koncepcję mesjanizmu narodowego. Było to podstawą powstania nurtu filozoficznego nazywanego mesjanizmem polskim.