Question

Romantycy w trosce o dobro
Ojczyzny”. Omów problem rozważając wybrane utwory literackie doby
romantyzmu.

Answer 1

Troska o losy ojczyzny w romantyzmie i pozytywizmie I. Sytuacja Polaków pod zaborami i próby zniesienia zależności. 1. Powstania zbrojne 2. Praca organiczna sposobem walki z rusyfikacją i germanizacją w drugiej połowie XIX w. II. Walka zbrojna jedyną drogą osiągnięcia niepodległości zdaniem twórców romantycznych 1. Propagowanie wzorów bohaterów a) dobro ojczyzny ponad wszystko – poświęcenie dla dobra kraju – ?Konrad Wallanrod? A. Mickiewicza – ?Szczęścia w domu nie znalazł, bo go nie było w ojczyźnie?, ?Jesteś wdową po wielkim człowieku, który dla dobra ojczyzny wyrzekł się nawet ciebie? – walka czynna dla dobra ojczyzny w ?Panu Tadeuszu? A. Mickiewicza (Tadeusz, Jacek Soplica) b) rozpowszechnianie wzoru wychowania młodzierzy (?Do Matki Polki? – A. Mickiewicz) – obowiązek wychowania dzieci na bój bez chwały, na śmierć dla ojczyzny, na cierpienia, na niewolę c) wezwanie do walki o niepodległość w twórczości Słowackiego – ?Hymn? – ?Kulik? – wezwanie panów do włączenia się w walkę za ojczyznę – ?Testament mój? – ?Lecz zaklinam, niech żywi nie tracą nadzieji i przed narodem niosą oświaty kaganiec, a kiedy trzeba na śmierć idą po kolei, jak kamienie przez Boga rzucane na szaniec? c) wizja Polski projektowanej – kraj zjednoczony – ?posąg z jednej bryły? (?Testament mój? – J. Słowacki?) – zboda narodowa – scena z polonezem (?Pan Tadeusz? – A. Mickiewicz) d) pochwała patriotów (młodzierzy godującej się do walki) – ?Dziady? cz. III – towarzystwo przy drzwiach – troska o kraj (?Nasz naród jak lawa, z wierzchu zimna i twarda, sucha i plugawa, lecz wewnętrznego ognia sto lat nie wyziębi, więc plwajmy na tę skorupę i stąpmy do głębi?) – Bal u senatora – bunt młodzierzy, chęć walki, Justyn Pol chce zabić cara (?Zemsta, zemsta za wroga, z Bogiem lub nawet mimo Boga?) – scena więzienna – wzajemna pomoc niewinnie uwięzionych, poświęcenie Tomasza (przyjmuje winy na siebie) 2. Krytyka arystokracji polskiej a) kosmopolityzm i brak zainteresowania sprawami kraju – ?O Litwie wiem dalibóg mniej niż o Chinach? (?Dziady? cz. III) – postawa Hrabiego Horeszki w ?Panu Tadeuszu? b) brak zgody narodowej wśród polityków emigracyjnych – ?Plwają na siebie i żrą jedni drugich? (Epilog ?Pana Tadeusza?) c) krytyka przywódców powstania listopadowego w ?Kordianie? J. Słowackiego – nieudolni (Skrzynecki), starzy (Niemcewicz, Chłopicki), zdrajcy (Krukowiecki), brak jednoznacznych poglądów politycznych (Lelewel) – umiarkowani: > nie chcą zabić cara (?olbrzymy spadli ze szczudeł – to karły?) > nie chcą angażować chłopów do powstania (?Pijcie wino! idźcie spać! My weźmiemy win puchary, by je w szklany sztylet zlać?) d) krytyka Polaków w ?Grobie Agamemnona? J. Słowackiego – niepełne zaangażowanie się w walkę, walka połowiczna – przekupstwo Polaków – ?Polsko ciebie błyskotkami łudzą, pawiem narodów byłaś i papugą, a teraz jesteś służebnicą cudzą? 3. Miejsce Polski wśród innych narodów a) mesjanizm Polski – posłannictwo narodu polskiego (misja do spełnienia – wyzwolić wszystkie narody) – widzenie ks. Piotra (?Dziady? cz. III) – prolog ?Kordiana? b) cierpienie Polski zbawi wszystkie zniewolone narody III. Praca jako najskuteczniejsza i najmniej krwawa droga utrzymania świadomości narodowej i odzyskania niepodległości hasłem sztandarowym polskich pozytywistów 1. Wzmocnienie polskiego społeczeństwa celem pracy organicznej a) ?Nad Niemnem? E. Orzeszkowej – Witold – nowy typ gospodarowania (nowoczesne wykształcenie) – Justyna – ?Brak pracy był mi od dawna trucizną i wstydem? b) ?Lalka? B. Prusa – rozwój handlu przez Wokulskiego (dążenie do wzmocnienia polskiej gospodarki) 2. Praca u podstaw – nauczanie ludzi z najniższych klas społeczeństwa a) ?A…B…C…? E. Orzeszkowej – działalność Joanny Lipskiej b) nauczanie biednych dzieci wiejskich – Andrzejowa (?Nad Niemnem?) c) ?Lalka? – prezesowa – szkółki, ochronki – Wokulski – pomaga Magdalenie i Wysockiemu 3. Krytyka pasożytniczego trubu życia arystokracji a) ?Nad Niemnem? – Różyc, Darzecki b) ?Lalka? – Krzeszewscy, Łęccy – ?Jest to parę tysięcy ludzi, którzy wysysają cały kraj, topią pieniądze za granicą, przywożą z tamtąd najgorsze nałogi, zarażają nimi klasy średnie [?] i sami giną bez ratumku ekonomicznie, fizjologicznie i moralnie? Świat obozów koncentracyjnych i łagrów, ratowanie człowieczeństwa w sytuacjach ekstremalnych. I. Wojna i jej konsekwencje – jako główne zagrożenie dla człowieka 1. Totalitaryzm – określenie systemów politycznych, które ingerują w osobiste życie człowieka i podporządkowują go odgórnym prawom , są oparte o rozbudowany system kontroli, odziaływują poprzez starch i przemoc. 2. Osobowość człowieka wychowanego w systemie totalitarnym. A. Łagry – Stan bezprawia – Inny świat Grudzińskiego – praca jako środek deprawacji i niszczenia człowieka B. Człowiek zlagrowany – przyzwyczajony do warunków panujących w obozie. 3. Literatura łagrowa i lagrowa to literatura, która wyrosła z doświadczeń obozowych zarówno po stronie sowieckiej jak i hitlerowskiej. II. Świat obozów koncentracyjnych i łagrów, ratowanie człowieczeństwa w sytuacjach ekstremalnych. 1. Ujemny wpływ wojny na psychike ludzką. A. Medaliony Nałkowskiej. W opowiadaniu Przy torze kolejowym człowiek chce pomóc drugiemu zabijając go bez poczucia zbrodni. Dno – udawadnia, że w straszliwym głodzie człowiek zdolny jest do ludożerstwa B. Borowski w swoich opowiadaniach ukazuje człowieka zlagrowanego, czyli takiego, którego psychika przystosowała się do warunków obozowych. Vorarbeiter Tadek – myśli o tym jak się dostosować, jak przetrwać. Nie tylko – w obozie, ale i w powstańczej Warszawie, w codzienności wojennej, ludzie byli zmuszeni obojetnieć na śmierć, bo następowała ciągle. 2. Świat obozów koncentracyjnych i łagrów. A. Tu otwierał się inny, odrębny świat, do niczego niepodobny, tu panowały inne, odrębne prawa, inne obyczaje, inne nawyki i odruchy: tu trwał martwy za życia dom, a w nim życie jak nigdzie i ludzie niezwykli. Inny świat Grudzińskiego, przedstawia świat łagru sowieckiego, w którym człowiek popada w stan tępoty, posłuszeństwa i uległości – po to by przeżyć lub choćby uniknąć bólu czy głodu. Prawa, nawyki i obyczaje funkcjonujące w obozie nie można przenieść do świata rzeczywistego. Obozowe zniewolenie – to fizyczne i psychiczne złamanie człowieka. Warunki w obozie są bardzo trudne: ciasnota, brud, prymitywizm warunków, niedbałość o higienę, odebrano człowiekowi jego prywatne życie. Realia obozu sowieckiego przedstawionego przez Grudzińskiego to – selekcja i niszczenie słabszych (selekcja według kotłów). Śmierć: obecna wszędzie i stanowiąca cały proces, od chorób i głodu. Samobójstwo staje się aktem wolności. B. Pojawia się pojęcie człowieka zlagrowanego w opowiadaniach Borowskiego Lagry czy nie dla ludzi? – człowiek zlagrowany jest bezsilny wobec ciągłej śmierci i zbrodni. Jest zobojetniały na ból i rozpacz. Upadły moralnie fizycznie i egoistycznie w obronie własnego życia. Rzeczywistość obozowa okazuje się sumą przemocy, a ludzie którzy w niej uczestniczą to mocni i słabi, ci którzy gwałt zadają i ci którzy mu ulegają. C. Jeden dzień Iwana Denisowicza Sołżenicyna. Opowiadanie jest odtworzeniem jednego dnia obozowego życia (przebieg dnia ujawia realia obozu). Prawami obozu są donosicielstwa, kradzieże i nikogu tu nie dziwią wieczne wyroki, warunki i polityka władz obozowych powoduje, że więzeiń staje się wrogiem więźnia. 3. Rola pracy w systemie zbrodni. A. Warunki pracy przedstawione w Innym świecie. Praca przy wyrębie drzewa, przy temperaturze -30o -40oC, nieodpowiednie ubrania, więżniowie muszą dochodzić do miejsca pracy 6-7 km, czas pracy 12h, brak wolnych dni, normy zbyt wysokie nawet dla finskich drwali. Nie może nikt się przełamać i nie iść do pracy, ludzie wzajemnie się pilnowali. Praca prowadzi do upodlenia, do zezwierzęcenia, praca zabija, odwrócenie roli pracy, praca nie daje możliwości rozwoju. B. Rola pracy w opowiadaniu Jeden dzień Iwana Denisowicza – w pracy ludzie zapewniaja sobie miejsce, które należy szanować. Tu praca wymaga odpowiedniego podejścia, należy mieć dobre układy z brygadzistą: Dobry brygadzista drugie życie podaruje, przy złym nogi wyciągniesz. 4. Próby ratowania człowieczeństwa, próby zachowania godności w warunkach ekstremalnych. A. Opowiadanie Dwojra Zielona w Medalionach. Dwojra chciała przeżyć by opowiedzieć co Niemcy wyrabiali. B. Ratowanie godności przedstwaiono w opowiadaniach Borowskiego. Człowiek chce być traktowany jako jednostka. Każdy chce decydować o swojej śmierci, a nie żeby decydowli o tym okupanci. Tak jak to było w przypadku matki, która nie przyznaje się do swojego dziecka, gdyż wszystkie matki idą od razu do gazu, a ona nie chce iść na śmierć. C. Inny świat Grudzińskiego. Ratowanie człowieczeństwa widoczne u Kostylewa, który walczy o swoją niezależność o samookaleczenie. Natalia Lwowna uważa, iż to ona powinna wybrać moment śmierci próbując popełnić samobójstwo. Możliwą formą wyrażenia sprzeciwu była głodówka, rezygnacja nawet z tak małej porcji żywnościowej dowodzi heroizmu. III. Deprawacja człowieka, unicestwienie go, narzucenie racji silniejszego ukazane w literaturze powojennej. 1. Ukazanie zmarnowanego życia, spatrzonej psychiki w utworach Borowskiego i Nałkowskiej. 2. Ukazanie okrutnego, bezprawnego świata obozów, w których człowiek popada w stan pozornego posłuszeństwa, po to by przeżyć. 3. Człowiek zlagrowany – jednostka przyzwyczjona do życia w obozie. 4. Głodówki, wybór włąsnego momentu śmierci – jedynymi rzeczami do zachowania godności