Analizując i oceniając wkład Kościoła w kształtowanie się średniowiecznej Europy pragnę sprecyzować znaczenie pojęcia Kościół, odnosząc je do religii chrześcijańskiej.
Wiara chrześcijańska narodziła się w I w. n.e. na Bliskim Wschodzie, początkowo w Judei- wschodniej prowincji Cesarstwa Rzymskiego. W ostatnich latach istnienia imperium zachodniorzymskiego Kościół w pełni ukształtował swą wewnętrzną strukturę i hierarchię. Jego jedność umacniały sobory powszechne oraz synody, czyli zjazdy duchowieństwa. Stąd stał się instytucją, która po upadku cesarstwa bez większych strat przetrwała najazdy barbarzyńskich plemion oraz weszła w nową epokę, stając się obok kultury łacińskiej i feudalnego urządzenia świata jednym z jej najważniejszych fundamentów, jednocząc liczne ludy i zachowując dorobek kultury antycznej. Jednak upowszechnienie się Kościoła nie mogło obyć się bez naruszenia jego spójności, wynikającego głównie z różnić kulturowych między wyznawcami. Przełomowym momentem w jego historii stał się wiek XI- okres konfliktów miedzy papiestwem (biskup Rzymu) i patriarchatem (biskup Konstantynopola), co doprowadziło do wielkiej schizmy wschodniej (1054 r.), a więc podziału na odłam rzymskokatolicki (łaciński) i greckoprawosławny, zwany ortodoksyjnym. Uwzględniając w swej pracy powyższe fakty, skupię się na roli kościoła katolickiego w tworzeniu Europy.
Używając terminu Europa warto uściślić jego znaczenie. Pod względem geograficznym wykorzystam granice kontynentu, ukształtowane na przełomie stuleci, a więc obszary dawnego antycznego kręgu rzymskiego oraz spadkobierców monarchii karolińskiej, do których dołączyła „młodsza” Europa Środkowa i Wschodnia. Mówiąc o kręgach cywilizacyjnych starego kontynentu trzeba wyróżnić cywilizację ludów germańskich, powstałą na gruzach cesarstwa zachodniorzymskiego, cywilizację bizantyjską- cesarstwo wschodniorzymskie, a w miarę rozwoju Europy także cywilizację słowiańską, które w miarę ekspansji terytorialnych wzajemnie się przenikały i jednoczyły w cywilizację chrześcijańską. Pod względem kulturowym zastosuję podobne kryteria. Europę w aspekcie kulturowym rozumiemy jako konglomerat różnorodnych kultur: helleńskiej, rzymskiej, judeochrześcijańskiej, celtyckiej, germańskiej i słowiańskiej, zwanej też kulturą Wenetów, które z czasem ujednolicały się i wnikały w dziedzictwo poszczególnych państw.
W swojej pracy ograniczę się do okresu od upadku Cesarstwa Rzymskiego w 476 r. do końca krucjat, czyli upadku ostatniej twierdzy krzyżowców Akki w 1291 r.
Wśród funkcji, jakie pełnił Kościół w Europie wieków średnich warto wyróżnić najważniejsze z nich. Po pierwsze był on, jak już wcześniej zostało wspomniane zaczątkiem i fundamentem cywilizacji chrześcijańskiej, odegrał ogromną rolę w szerzeniu „nowej” wiary. Oprócz tego wyraźnie rysuje się w dziejach rola kulturotwórcza i gospodarcza tej wspólnoty.