Wykaż że hasła pozytywistyczne znajdują odzwierciedlenie w utworach epoki
person
brightness_auto
1 odpowiedź
Pozytywizmem nazywamy epokę, w której dominował określony rodzaj nurtu światopoglądowo-filozoficznego. Charakteryzowało go odrzucenie dotychczasowych ideałów romantyzmu. Tak, więc zakończył słodycz i niepoprawność ery artystów jednoczących się z naturą i poddających się losowi. Za przestarzałe zostały uznane idee zatracenia w miłości lub konieczność służenia ojczyźnie, najlepiej oddając za nią życie.
Pozytywizm był swego rodzaju przewrotem w dotychczasowym podejściu do egzystencji. Ze względu na niesprecyzowanie ram czasowych epoki przyjmuje się, że w Europie za początkowało ją wydanie „Wykładu filozofii pozytywnej”, sześciotomowego dzieła ukazywanego w latach od roku 1830 do 1842 spod pióra Augusta Comte’a. Za schyłek określa się narodzenie nowych prądów modernistycznych, które zbiegły się w czasie z początkiem wyewoluowaniem nowej gałęzi sztuki mianowicie odkrycia filmu. Wydarzenie to wykiełkowało z osiągnięcia braci Louis i August Lumière, konstruktorów kinematografu w 1895 roku. W Polsce wraz z upadkiem powstania styczniowego w 1864 roku został pogrążony romantyzm ustępując miejsca pozytywistycznemu prądowi, który panował nieprzerwanie około trzydziestu lat. Mniej więcej wraz z debiutem młodopolskich poetów Kazimierza Przerwa-Tetmajer i Franciszka Nowickiego płynnie dorósł kolejny nurt w świecie szeroko pojętej sztuki oraz filozofii.
Program pozytywizmu opierał się na bogatej liście haseł, które pokrótce pragnę objaśnić. Pierwszym był scjentyzm charakteryzujący się zawierzeniem nauce, jako absolutnemu sposobowi poznania rzeczywistości. Stąd też narodził się empiryzm, czyli przekonanie, że rzeczywiste odkrycie świata umożliwia jedynie droga pełna doświadczeń i obserwacji. Siostrą hasła był racjonalizm, czyli utwierdzenie o logicznym odniesieniu do życia.
Kolejnym pojęciem ściśle związanym z epoką jest determinizm oznaczający, że człowiek został zdeterminowany przez rasę, środowisko, moment historyczny, w którym akurat się narodził oraz klimat. Twórca teorii, Hipolit Taine, uznawał napotkane wydarzenia, sytuacje i zjawiska ograniczone, czyli zdeterminowane poprzez okoliczności, w jakich zachodzą.
Ewolucjonizm, czyli naniesienie ideałów ewolucji na życie społeczne unaoczniało rozwój cywilizacyjny i narodowy porównując go do procesu ciągłych przemian, które instynktownie dążyły do osiągnięcia doskonałości gatunkowej.
Utylitaryzm był poglądem, który obwieszczał, że każda jednostka funkcjonująca w danej populacji jest w stanie a nawet winna poczuwać się do polepszania warunków postępu całej grupy. Praktycznie odnosiło się do użyteczności społecznej każdego człowieka, który w niej prowadził egzystencję. Ten nurt filozoficzny był rodzicem kultu pracy. Rozrost przemysłowy popychając za sobą cywilizacyjny uwypuklił wartość funkcjonalności każdej jednostki. Praca służyła dobru społecznemu i był najwyższą formą patriotyzmu.
Agnostycyzm, którego pionierzy odrzucali poznawanie świata metafizycznego i religii, jako zjawiska niepodlegające zmysłom ludzkim. Tym samym zwolennicy wyznawali zasadę, która ograniczała możliwość człowieka do osiągnięcia doskonałości w zakresie wiedzy, co można wyrazić krótkim zdaniem Sokratesa „Wiem, że nic nie wiem”. Wierzono w to co można zaobserwować na podstawie przeprowadzonych eksperymentów.
Pozytywizm zmodernizował obraz wartości człowieka poprzez wprowadzenie tolerancyjności, która miała na celu wzajemne traktowanie się bez uprzedzeń wytyczając drogą współpracy między wszystkimi szczeblami pięter w hierarchii społecznej. Powiązany liberalizm był poglądem, który postęp w życiu ogółu widział w wolności i niewymuszonej działalności każdego jej członka. W związku z tym narodziła się demokracja będąca sposobem na równouprawnienie i możliwości wspólnego kształtowania praw i obowiązków.
Ze względu na różnorodność bogactwa haseł epoki na przykładzie polskich dzieł literatury pragnę przedstawić ich odzwierciedlenie. Utwory, które powstały by między innymi w dużej mierze propagować w społeczeństwie idee pozytywistyczne są kopalnią inteligentnych odniesień. Ze względu na dawną rolę książek i innych dzieł pisarskich zainteresowanie i odzew na publikacje szybko spotykało się z pozytywnym nastawieniem wielu grup społecznych, zwłaszcza z klasy średniej i mniej zamożnej.
Pierwszym utworem, który osobiście uznaję za wysypisko metafor pozytywistycznych jest „Lalka” Bolesława Prusa. W dziele znajdziemy praktycznie idee epoki.
Tak, więc praca u podstaw, jako przeniesienie scjentyzmu na karty książki ukazane jest poprzez prezesową Zasławską, która swój majątek i pozycję wykorzystywała w realizacji tego hasła. Pomagała innym nie tylko ofiarą pieniężną na przykład dla domu sierot jak również tworzyła miejsca pracy przy swoich posiadłościach. Główny bohater, Wokulski także interesował się mniej zamożnymi, elegancko określając a mówiąc wprost biednymi, ludźmi, których perspektywy były niepewne. Naprowadził ścieżkę życiową na właściwy tor prostytutki Marianny, Wysockiego, Węgiełka. Nie jest to doraźna zapomoga tylko polegająca na logicznym rozwoju jednostki, który tym samym oznacza użyteczność społeczną. Praktyczne działania to pomoc w wykształceniu a następnie w uzyskaniu pracy, funduje mieszkanie, dokłada się do ślubu. Także, jako właściciel sklepu zatrudnia nowe osoby w tym tolerancyjnie mężczyznę pochodzenia żydowskiego albo nauczycielką, która traci źródło dochodów, podnosi wynagrodzenie.
Bratem bliźniakiem pracy u podstaw jest praca organiczna, czyli zaprzestanie podziałów w społeczeństwie ze względu na pochodzenie lub majętność. Wokulski, jako kupiec wchodzi do środowiska arystokracji pomimo posiadacza „czerwonych rąk pracownika fizycznego” a także zatrudnia nie patrząc na nic Żyda w sklepie.
Zafascynowanie nauką, czyli scjentyzm jest zrealizowane w postaci naukowca, profesora Geista i wynalazcy Ochockiego. Sam Stanisław jest romantykiem, którego jednocześnie zdumiewają odkrycia profesora Geista do tego stopnia, że przebywając w Paryżu przekazuje część majątku na dalsze eksperymenty.
Emancypacja kobiet, czyli dążenie płci pięknej z wyrwania stereotypowej roli opiekunki gospodarstwa domowego jest zilustrowane bohaterką pani Stawskiej. Dotychczasowo rola kobiety nie utrzymywała rodziny. Odpowiedzialne stanowisko przełamuje nauczycielka Stawska, która żyjąc bez męża a z matką i córką udziela lekcji muzyki a gdy traci posadę zwraca się do Wokulskiego o pomoc a ten zatrudnia ją w swoim sklepie.
Spośród licznych dzieł literackich pozwolę wybrać sobie jeszcze kilka pokazujących realizację postulatów pozytywistycznych. W „Szkicach węglem” autorstwa noblisty Henryka Sienkiewicza ukazany jest obraz problemu niewykształcenia w społeczeństwie oraz brak pomocy z strony osób wyżej postawionych w piramidzie społecznej. W przykrej sytuacji głównej bohaterki utworu pomimo zawziętym szukaniu pomocnej, życzliwej dłoni oddając całą swoją godność, jako miłość do ukochanego jest ofiarą niewiedzy. Mówiąc skrótem w obliczu zagrożenia wiejska kobieta, Rzepowa zostaje uwikłana w podstęp urzędnika Zołzikiewicza. Niestety pomimo szukania rozwiązania nikt nie okazuje życzliwości w stosunku do niewinnej swojemu położeniu mężatki.
W noweli autor celowo nazwał bohaterów wybierając pojęcia równoznaczne z rolą w tekście. Jednocześnie tragicznym zakończeniem pragnie uświadomić potrzebę zmian w dotychczasowej egzystencji całego ogółu populacji. Obciąża winą śmiertelnej tragedii wykształcone i decyzyjne osoby.
Kolejną lekturą odnoszą się do unaocznienia zagadnień postulatów pozytywistycznych jest utwór literacki wychodzący spod zgrabnego pióra Elizy Orzeszkowej „Mendel Gdański”. W tej noweli główny bohater pada ofiarą asymilacji mniejszości narodowej. Z powodu rodowodu żydowskiego pomimo zakorzenienia w Warszawie zostaje odebrany, jako wróg miasta. Tragizm starszego mężczyzny dosłownie ukazany jest determinacją pochodzenia, środowiska i sytuacji historycznej. Pomimo zżycia z miejscem zamieszkania, dużego wkładu w życie publiczne jest postrzegany nie przez pryzmat zasad, które sam wyznaje jedną:
"To już ten jeden temu drugiemu bratem się zrobił, bo już ich ten smutek jednym płaszczem nakrył. [...]Co ja w to miasto więcej rzeczy widział do smutku niż do tańca i że ten płaszcz to bardzo duży jest. Ajaj, jaki un duży... Un wszystkich nakrył, i ze Żydami też!".
Autorka uwypukla jak błędne rozumowanie niszczy życie w społeczeństwie i tym samym popiera pozytywistyczne zmiany.
Mam nadzieję, że moją pracą przybliżyłam w sposób przystępny znaczenie nurtu światopoglądowo-filozoficznego, którym charakteryzowała się epoka pozytywizmu. Oczywiście moje wypracowanie zawierało tylko niewielką cząstkę utworów programowych. Zachęcam każdego do osobistego zbadania przebiegu jednej z niezwykłych er w naszych dziejach. Każda z nich niesie ze sobą wartości, przesłanie moralne i jest obrazem ciągłego rozwoju ludzkości, czyli nieodłącznej drogi, która przebywa ludzkość od pierwszego kroku na ziemi.
Pozytywizm był swego rodzaju przewrotem w dotychczasowym podejściu do egzystencji. Ze względu na niesprecyzowanie ram czasowych epoki przyjmuje się, że w Europie za początkowało ją wydanie „Wykładu filozofii pozytywnej”, sześciotomowego dzieła ukazywanego w latach od roku 1830 do 1842 spod pióra Augusta Comte’a. Za schyłek określa się narodzenie nowych prądów modernistycznych, które zbiegły się w czasie z początkiem wyewoluowaniem nowej gałęzi sztuki mianowicie odkrycia filmu. Wydarzenie to wykiełkowało z osiągnięcia braci Louis i August Lumière, konstruktorów kinematografu w 1895 roku. W Polsce wraz z upadkiem powstania styczniowego w 1864 roku został pogrążony romantyzm ustępując miejsca pozytywistycznemu prądowi, który panował nieprzerwanie około trzydziestu lat. Mniej więcej wraz z debiutem młodopolskich poetów Kazimierza Przerwa-Tetmajer i Franciszka Nowickiego płynnie dorósł kolejny nurt w świecie szeroko pojętej sztuki oraz filozofii.
Program pozytywizmu opierał się na bogatej liście haseł, które pokrótce pragnę objaśnić. Pierwszym był scjentyzm charakteryzujący się zawierzeniem nauce, jako absolutnemu sposobowi poznania rzeczywistości. Stąd też narodził się empiryzm, czyli przekonanie, że rzeczywiste odkrycie świata umożliwia jedynie droga pełna doświadczeń i obserwacji. Siostrą hasła był racjonalizm, czyli utwierdzenie o logicznym odniesieniu do życia.
Kolejnym pojęciem ściśle związanym z epoką jest determinizm oznaczający, że człowiek został zdeterminowany przez rasę, środowisko, moment historyczny, w którym akurat się narodził oraz klimat. Twórca teorii, Hipolit Taine, uznawał napotkane wydarzenia, sytuacje i zjawiska ograniczone, czyli zdeterminowane poprzez okoliczności, w jakich zachodzą.
Ewolucjonizm, czyli naniesienie ideałów ewolucji na życie społeczne unaoczniało rozwój cywilizacyjny i narodowy porównując go do procesu ciągłych przemian, które instynktownie dążyły do osiągnięcia doskonałości gatunkowej.
Utylitaryzm był poglądem, który obwieszczał, że każda jednostka funkcjonująca w danej populacji jest w stanie a nawet winna poczuwać się do polepszania warunków postępu całej grupy. Praktycznie odnosiło się do użyteczności społecznej każdego człowieka, który w niej prowadził egzystencję. Ten nurt filozoficzny był rodzicem kultu pracy. Rozrost przemysłowy popychając za sobą cywilizacyjny uwypuklił wartość funkcjonalności każdej jednostki. Praca służyła dobru społecznemu i był najwyższą formą patriotyzmu.
Agnostycyzm, którego pionierzy odrzucali poznawanie świata metafizycznego i religii, jako zjawiska niepodlegające zmysłom ludzkim. Tym samym zwolennicy wyznawali zasadę, która ograniczała możliwość człowieka do osiągnięcia doskonałości w zakresie wiedzy, co można wyrazić krótkim zdaniem Sokratesa „Wiem, że nic nie wiem”. Wierzono w to co można zaobserwować na podstawie przeprowadzonych eksperymentów.
Pozytywizm zmodernizował obraz wartości człowieka poprzez wprowadzenie tolerancyjności, która miała na celu wzajemne traktowanie się bez uprzedzeń wytyczając drogą współpracy między wszystkimi szczeblami pięter w hierarchii społecznej. Powiązany liberalizm był poglądem, który postęp w życiu ogółu widział w wolności i niewymuszonej działalności każdego jej członka. W związku z tym narodziła się demokracja będąca sposobem na równouprawnienie i możliwości wspólnego kształtowania praw i obowiązków.
Ze względu na różnorodność bogactwa haseł epoki na przykładzie polskich dzieł literatury pragnę przedstawić ich odzwierciedlenie. Utwory, które powstały by między innymi w dużej mierze propagować w społeczeństwie idee pozytywistyczne są kopalnią inteligentnych odniesień. Ze względu na dawną rolę książek i innych dzieł pisarskich zainteresowanie i odzew na publikacje szybko spotykało się z pozytywnym nastawieniem wielu grup społecznych, zwłaszcza z klasy średniej i mniej zamożnej.
Pierwszym utworem, który osobiście uznaję za wysypisko metafor pozytywistycznych jest „Lalka” Bolesława Prusa. W dziele znajdziemy praktycznie idee epoki.
Tak, więc praca u podstaw, jako przeniesienie scjentyzmu na karty książki ukazane jest poprzez prezesową Zasławską, która swój majątek i pozycję wykorzystywała w realizacji tego hasła. Pomagała innym nie tylko ofiarą pieniężną na przykład dla domu sierot jak również tworzyła miejsca pracy przy swoich posiadłościach. Główny bohater, Wokulski także interesował się mniej zamożnymi, elegancko określając a mówiąc wprost biednymi, ludźmi, których perspektywy były niepewne. Naprowadził ścieżkę życiową na właściwy tor prostytutki Marianny, Wysockiego, Węgiełka. Nie jest to doraźna zapomoga tylko polegająca na logicznym rozwoju jednostki, który tym samym oznacza użyteczność społeczną. Praktyczne działania to pomoc w wykształceniu a następnie w uzyskaniu pracy, funduje mieszkanie, dokłada się do ślubu. Także, jako właściciel sklepu zatrudnia nowe osoby w tym tolerancyjnie mężczyznę pochodzenia żydowskiego albo nauczycielką, która traci źródło dochodów, podnosi wynagrodzenie.
Bratem bliźniakiem pracy u podstaw jest praca organiczna, czyli zaprzestanie podziałów w społeczeństwie ze względu na pochodzenie lub majętność. Wokulski, jako kupiec wchodzi do środowiska arystokracji pomimo posiadacza „czerwonych rąk pracownika fizycznego” a także zatrudnia nie patrząc na nic Żyda w sklepie.
Zafascynowanie nauką, czyli scjentyzm jest zrealizowane w postaci naukowca, profesora Geista i wynalazcy Ochockiego. Sam Stanisław jest romantykiem, którego jednocześnie zdumiewają odkrycia profesora Geista do tego stopnia, że przebywając w Paryżu przekazuje część majątku na dalsze eksperymenty.
Emancypacja kobiet, czyli dążenie płci pięknej z wyrwania stereotypowej roli opiekunki gospodarstwa domowego jest zilustrowane bohaterką pani Stawskiej. Dotychczasowo rola kobiety nie utrzymywała rodziny. Odpowiedzialne stanowisko przełamuje nauczycielka Stawska, która żyjąc bez męża a z matką i córką udziela lekcji muzyki a gdy traci posadę zwraca się do Wokulskiego o pomoc a ten zatrudnia ją w swoim sklepie.
Spośród licznych dzieł literackich pozwolę wybrać sobie jeszcze kilka pokazujących realizację postulatów pozytywistycznych. W „Szkicach węglem” autorstwa noblisty Henryka Sienkiewicza ukazany jest obraz problemu niewykształcenia w społeczeństwie oraz brak pomocy z strony osób wyżej postawionych w piramidzie społecznej. W przykrej sytuacji głównej bohaterki utworu pomimo zawziętym szukaniu pomocnej, życzliwej dłoni oddając całą swoją godność, jako miłość do ukochanego jest ofiarą niewiedzy. Mówiąc skrótem w obliczu zagrożenia wiejska kobieta, Rzepowa zostaje uwikłana w podstęp urzędnika Zołzikiewicza. Niestety pomimo szukania rozwiązania nikt nie okazuje życzliwości w stosunku do niewinnej swojemu położeniu mężatki.
W noweli autor celowo nazwał bohaterów wybierając pojęcia równoznaczne z rolą w tekście. Jednocześnie tragicznym zakończeniem pragnie uświadomić potrzebę zmian w dotychczasowej egzystencji całego ogółu populacji. Obciąża winą śmiertelnej tragedii wykształcone i decyzyjne osoby.
Kolejną lekturą odnoszą się do unaocznienia zagadnień postulatów pozytywistycznych jest utwór literacki wychodzący spod zgrabnego pióra Elizy Orzeszkowej „Mendel Gdański”. W tej noweli główny bohater pada ofiarą asymilacji mniejszości narodowej. Z powodu rodowodu żydowskiego pomimo zakorzenienia w Warszawie zostaje odebrany, jako wróg miasta. Tragizm starszego mężczyzny dosłownie ukazany jest determinacją pochodzenia, środowiska i sytuacji historycznej. Pomimo zżycia z miejscem zamieszkania, dużego wkładu w życie publiczne jest postrzegany nie przez pryzmat zasad, które sam wyznaje jedną:
"To już ten jeden temu drugiemu bratem się zrobił, bo już ich ten smutek jednym płaszczem nakrył. [...]Co ja w to miasto więcej rzeczy widział do smutku niż do tańca i że ten płaszcz to bardzo duży jest. Ajaj, jaki un duży... Un wszystkich nakrył, i ze Żydami też!".
Autorka uwypukla jak błędne rozumowanie niszczy życie w społeczeństwie i tym samym popiera pozytywistyczne zmiany.
Mam nadzieję, że moją pracą przybliżyłam w sposób przystępny znaczenie nurtu światopoglądowo-filozoficznego, którym charakteryzowała się epoka pozytywizmu. Oczywiście moje wypracowanie zawierało tylko niewielką cząstkę utworów programowych. Zachęcam każdego do osobistego zbadania przebiegu jednej z niezwykłych er w naszych dziejach. Każda z nich niesie ze sobą wartości, przesłanie moralne i jest obrazem ciągłego rozwoju ludzkości, czyli nieodłącznej drogi, która przebywa ludzkość od pierwszego kroku na ziemi.