Czas wolny pełni w życiu jednostki wiele bardzo różnorodnych funkcji, które się wzajemnie przenikają. Wyodrębnienie ich i przeprowadzenie wyraźnego podziału nie jest proste. Różni autorzy, w zależności od tego w jakich środowiskach przeprowadzali badania, wyodrębniają odmienne funkcje, istotne z ich punktu widzenia.
Z. Dąbrowski wyodrębnia cztery funkcje czasu wolnego:
-wypoczynek,
-rozrywkę,
-rozwój zainteresowań i uzdolnień,
-poszukiwanie własnego miejsca w społeczeństwie.
Stan zmęczenia organizmu jest wynikiem trwającego dłuższy czas wysiłku. Objawia się on spadkiem zainteresowania otoczeniem, trudnością w skupieniu się i kojarzeniu myśli.
Zwykle walczymy ze zmęczeniem poprawiając warunki nauki czy pracy, regulując jej tryb i czynniki pobudzania psychicznego (cisza, oświetlenie, sprawna organizacja). Zawsze jednak koniecznym, choć nie zawsze wystarczającym sposobem przywrócenia równowagi organizmu i psychiki pozostanie wypoczynek. Polega on na śnie, kąpieli, zaspokajaniu głodu i pragnienia, na oderwaniu się od hałasu i wszystkiego co stwarza napięcie nerwowe.