Literatura starozytna:antyczna i biblia.Wubor mitow,Biblia wybor.Tragedia autor Sofokles tytul Krol Edypt
person
brightness_auto
1 odpowiedź
Rozwój teatru antycznego i jego funkcjonowanie
Teatr powstał z publicznych obrzędów kultowych ku czci Dionizosa. W VI w. p.n.e. z chóru uczestniczącego w obrzędach, którego przewodnikiem był koryfeusz, wyodrębnili się aktorzy (pierwszego aktora wprowadził Tespis). Wykrystalizowały się formy dramatu i ukształtowała się klasyczna budowa teatru.
Pierwotny teatr gr. Składał się z przestrzeni (orchestra) z ołtarzem, (thymele), która ostatecznie przybrała kształt koła, usytuowanej w pobliżu świątyni, u stoku wzgórza stanowiącego naturalną widownię (theatron). Z pojawieniem się aktorów zbudowano rodzaj garderoby - mały budynek sceniczny (skene), który wkrótce stał się nieodzownym tłem akcji przedstawienia. W IV - III w. p.n.e. skene była już okazałą budowlą z długą ścianą frontową, bocznymi skrzydłami (paraskenia) i pomostem (proskenion) przeznaczonym na występy aktorów. Miejsce dla chóru (orchestra) uległo zmniejszeniu, a widownia na zboczu wzgórza uformowała się w amfiteatr otaczający orchestrę przedłużonym półkolem kamiennych ław. Teatr był wyposażony w maszynerię umożliwiającą stosowanie różnych efektów widowiskowych (np. w dźwignię do opuszczania i podnoszenia bóstw) oraz w dekoracje malowane na płóciennych płaszczyznach (pinakes) i trójściennych graniastosłupach (periaktori).
Widowiska teatru klasycznego (V w. p.n.e.) odbywały się dwa razy w roku, w okresie świąt religijnych, połączone były z konkursem dramatycznym. Przedstawienia organizowało i finansowało 3 choregów, wyznaczonych przez archonta spośród obywateli miasta.
Opracowanie scenicznym zajmował się autor dramatu (od czasów Sofoklesa grał też główne role). Liczbę aktorów Ajschylos powiększył do 2, Sofokles - do 3.
Aktorzy występowali w kostiumach o symbolicznym kroju i kolorze, podwyższającym postać obuwiu (koturny) i peruce (onkos). Używali masek, które orientowały widzów w charakterze i wieku postaci, a jako rezonary wzmacniały głos. Recytacja aktorów była zbliżona do śpiewu Przedstawieniom towarzyszyła muzyka instrumentalna.
Widowiska skupiające widzów i aktorów, początkowo we wspólnym przeżyciu religijnym, traciły stopniowo charakter kultowy, zachowując cechy uroczystości ludowej i powszechnej.
Teatr uległ w miarę upływu czasu zasadniczym przekształceniom; gł. Stadia jego rozwoju to:
teatr objazdowy (wóz Tespisa, VI w. p.n.e.)
klasyczny teatr ateński (V - VI w. p.n.e.)
teatr hellenistyczny (III w. p.n.e., gł. Poza Grecją)
teatr gr. - rzymski
Oprócz teatru dramatycznego istniały także ludowe widowiska farsowe wykonywane przez zespoły wędrowne.
Formy i konwencje teatru starożytnej Grecji stanowią podstawę europejskiej tradycji teatralnej i są do dziś źródłem inspiracji twórczości teatralnej.
...
Narodziny tragedii i komedii antycznej.
TRAGEDIA ANTYCZNA powstała w starożytnej Grecji z dytyrambu. Klasyczna forma tragedii antycznej ustaliła się w V w. p.n.e. dzięki twórczości trzech wielkich dramaturgów gr.: Ajschylosa, Sofoklesa i Eurypidesa. Ewolucja tragedii polegała na stopniowym ograniczaniu roli chóru na rzecz akcji.
KOMEDIA ANTYCZNA powstała w starożytnej Grecji z wesołych pieśni obrzędowych, śpiewanych przez uczestników pochodu (tzw. komos) podczas święta płodności ustanawianego ku czci Dionizosa W okresie rozkwitu (V - III w. p.n.e.)przeszła trzy stadia rozwojowe:
komedia staro attycka, mająca charakter ostrej satyry społeczno - politycznej, pełna była aluzji do aktualnych wydarzeń i znanych osobistości. Ważną rolę odgrywały wystąpienia chóru, tzw. parabazy, skierowane do publiczności, oraz tzw. agon;
komedia średnia, rozwijająca się w IV w. p.n.e.., porzuciła satyrę na rzecz realistyczno - żatobliwych obrazków z życia codziennego i parodii mitów, zredukowała udział chóru do występów między aktami;
Komedia nowa, kształtująca się na przełomie IV i III w. p.n.e., pogłębiła obyczajowy realizm, stworzyła początki komedii charakterów i komedii intrygi.
Dytyramb = pieśń pochwalna na cześć boga gr. Dionizosa, śpiewana w starożytnej Grecji przez chór. W VI - V w. p.n.e. gatunek poezji antycznej. Z dytyrambu wywodzą się przypuszczalnie formy poezji dramatycznej: komedia i tragedia antyczna.
Agon = część komedii starożytnej: spór dwóch partnerów wyrażający główne idee utworu.
C. Osiągnięcia
ARION (VII w. p.n.e.) - pół legendarny gr. Poeta liryczny z Metymny na Lesbos; autor dytyrambów, pieśni i hymnów; z jego twórczości nic się nie zachowało
TESPIS z Aten jako pierwszy wprowadził aktora na scenę, twórca teatru objazdowego
AJSCHYLOS
§ autor 90 utworów (tragedii i dramatów satyrowych)
§ w literaturze światowej pierwszy dramatopisarz, którego dzieło się zachowało
§ Podczas wielkich Dionizów (między 499 a 496 p.n.e.) wziął udział w agonie tragików (= igrzyska o charakterze sakralnym, w których uczestnicy walczyli o nagrodę w sporcie, muzyce lub dramacie). Pierwsze zwycięstwo odniósł w 484 p.n.e. i tryumfował jeszcze 12 razy
§ W całości zachowało się 7 tragedii (np.: Persowie, Siedmiu przeciw Tebom, Prometeusz w okowach).
Był wielkim reformatorem teatru:
a wprowadził na scenę postać drugiego aktora
a ograniczył rolę chóru w tragedii
a wzbogacił widowisko efektami scenicznymi
a twórca kompozycji teatrologicznej, czyli połączenia3 tragedii i dramatu satyrowego w całość tematycznie powiązaną
SOFOKLES
§ autor ok. 120 dramatów
§ udział w agonach tragików, pierwszy raz zwyciężył w 468 p.n.e., później ponad połowa jego sztuk przyniosła mu najwyższe nagrody
§ zachowało się 7 tragedii m.in. aktualna do dziś Antygona i duża część dramatu satyrowego Tropiciele
§ wprowadził dalsze zmiany w widowisku teatralnym:
a zerwał z tematycznym związkiem kompozycji teatrologicznej Ajschylosa
a wprowadził na scenę trzeciego ,aktora
a ograniczył rolę chóru
a zastosował malowane dekoracje sceniczne.
EURYPIDES
§ autor ponad 90 utworów dramatycznych
§ zachowało się 17 tragedii np. Medea, Alkestis oraz Cyklop, jedyny w całości zachowany dramat satyrowy
§ krytyka tradycyjnych wyobrażeń o bóstwach, popularnej interpretacji mitów bohaterskich i pojęć moralnych
§ znawca psychiki ludzkiej => doskonały twórca postaci, zwłaszcza kobiecych
§ rozwiązywał zawiłą intrygę przy pomocy interwencji bóstw (deux ex machina).
ARYSTOFANES
§ główny przedstawiciel staro attyckiej komedii
§ autor 44 sztuk, z czego zachowało się 11 np. Osy, Sejm kobiet, Żaby
§ komedie obfitujące w śmiałe pomysły i nieoczekiwane rozwiązania, pełne zabawnych sytuacji i humoru słownego, zawierają barwny obraz stosunków politycznych i społecznych
MENANDER
§ najwybitniejszy przedstawiciel komedii nowej i komedii charakterów
§ autor 100 sztuk znanych z odkrytych fragmentów np. Sąd rozjemczy, Heros
§ wywarł wpływ, za pomocą Plauta i Terencjusza, na ukształtowanie się nowożytnej komedii obyczajowej
PLAUT (komediopisarz rzymski)
§ przerabiał na łacinę dla rzym. Sceny utwory gr. Komedii nowej, z IV/III w. p.n.e., gł. Menandra
§ wprowadzał wiele zmian
§ wywarł znaczny wpływ na rozwój kome4dii europ., wątki z Plauta przejęli m.in. Molier i Szekspir (typ żołnierza samochwała był jedną z gł. Postaci comedia dell?arte)
§ do komedii obyczajowych wprowadzał wątek miłosny i intrygę (gł. postacie: ojciec, rozrzutny syn, działający na rzecz syna niewolnik, hetera)
§ z kilkudziesięciu utworów przypisanych Plautowi zachowało się 20.
D. Pojęcia
koryfeusz = przewodnik chóru
orchestra = przestrzeń w teatrze
skene = rodzaj garderoby - mały budynek sceniczny, który stał się nieodzownym tłem akcji przedstawienia
koturn = podwyższające postać obuwie
onkos = peruka
Teatr antyczny a teatr współczesny
RÓŻNICE
TEATR ANTYCZNY
TEATR WSPÓŁCZESNY
Zasada trzech jedności
Ograniczona liczba aktorów występujących na scenie
odrzucenie zasady trzech jedności
dowolna liczba aktorów
aktorzy = mężczyźni aktorzy = kobiety i mężczyźni
najważniejsze słowo
obecność chóru
podział sztuki na stasimony i epejsodiony
współgranie formy i słowa
brak chóru
podział sztuki na akty i odsłony lub brak podziału
eksponowanie jednego aktora
sposób kultu
funkcje społ. - polityczne, moralne
katharsis
w zależności od wystawianej sztuki poświęcanie uwagi jednemu aktorowi lub grupie
rozrywka
sposób spędzania wolnego czasu
Teatr powstał z publicznych obrzędów kultowych ku czci Dionizosa. W VI w. p.n.e. z chóru uczestniczącego w obrzędach, którego przewodnikiem był koryfeusz, wyodrębnili się aktorzy (pierwszego aktora wprowadził Tespis). Wykrystalizowały się formy dramatu i ukształtowała się klasyczna budowa teatru.
Pierwotny teatr gr. Składał się z przestrzeni (orchestra) z ołtarzem, (thymele), która ostatecznie przybrała kształt koła, usytuowanej w pobliżu świątyni, u stoku wzgórza stanowiącego naturalną widownię (theatron). Z pojawieniem się aktorów zbudowano rodzaj garderoby - mały budynek sceniczny (skene), który wkrótce stał się nieodzownym tłem akcji przedstawienia. W IV - III w. p.n.e. skene była już okazałą budowlą z długą ścianą frontową, bocznymi skrzydłami (paraskenia) i pomostem (proskenion) przeznaczonym na występy aktorów. Miejsce dla chóru (orchestra) uległo zmniejszeniu, a widownia na zboczu wzgórza uformowała się w amfiteatr otaczający orchestrę przedłużonym półkolem kamiennych ław. Teatr był wyposażony w maszynerię umożliwiającą stosowanie różnych efektów widowiskowych (np. w dźwignię do opuszczania i podnoszenia bóstw) oraz w dekoracje malowane na płóciennych płaszczyznach (pinakes) i trójściennych graniastosłupach (periaktori).
Widowiska teatru klasycznego (V w. p.n.e.) odbywały się dwa razy w roku, w okresie świąt religijnych, połączone były z konkursem dramatycznym. Przedstawienia organizowało i finansowało 3 choregów, wyznaczonych przez archonta spośród obywateli miasta.
Opracowanie scenicznym zajmował się autor dramatu (od czasów Sofoklesa grał też główne role). Liczbę aktorów Ajschylos powiększył do 2, Sofokles - do 3.
Aktorzy występowali w kostiumach o symbolicznym kroju i kolorze, podwyższającym postać obuwiu (koturny) i peruce (onkos). Używali masek, które orientowały widzów w charakterze i wieku postaci, a jako rezonary wzmacniały głos. Recytacja aktorów była zbliżona do śpiewu Przedstawieniom towarzyszyła muzyka instrumentalna.
Widowiska skupiające widzów i aktorów, początkowo we wspólnym przeżyciu religijnym, traciły stopniowo charakter kultowy, zachowując cechy uroczystości ludowej i powszechnej.
Teatr uległ w miarę upływu czasu zasadniczym przekształceniom; gł. Stadia jego rozwoju to:
teatr objazdowy (wóz Tespisa, VI w. p.n.e.)
klasyczny teatr ateński (V - VI w. p.n.e.)
teatr hellenistyczny (III w. p.n.e., gł. Poza Grecją)
teatr gr. - rzymski
Oprócz teatru dramatycznego istniały także ludowe widowiska farsowe wykonywane przez zespoły wędrowne.
Formy i konwencje teatru starożytnej Grecji stanowią podstawę europejskiej tradycji teatralnej i są do dziś źródłem inspiracji twórczości teatralnej.
...
Narodziny tragedii i komedii antycznej.
TRAGEDIA ANTYCZNA powstała w starożytnej Grecji z dytyrambu. Klasyczna forma tragedii antycznej ustaliła się w V w. p.n.e. dzięki twórczości trzech wielkich dramaturgów gr.: Ajschylosa, Sofoklesa i Eurypidesa. Ewolucja tragedii polegała na stopniowym ograniczaniu roli chóru na rzecz akcji.
KOMEDIA ANTYCZNA powstała w starożytnej Grecji z wesołych pieśni obrzędowych, śpiewanych przez uczestników pochodu (tzw. komos) podczas święta płodności ustanawianego ku czci Dionizosa W okresie rozkwitu (V - III w. p.n.e.)przeszła trzy stadia rozwojowe:
komedia staro attycka, mająca charakter ostrej satyry społeczno - politycznej, pełna była aluzji do aktualnych wydarzeń i znanych osobistości. Ważną rolę odgrywały wystąpienia chóru, tzw. parabazy, skierowane do publiczności, oraz tzw. agon;
komedia średnia, rozwijająca się w IV w. p.n.e.., porzuciła satyrę na rzecz realistyczno - żatobliwych obrazków z życia codziennego i parodii mitów, zredukowała udział chóru do występów między aktami;
Komedia nowa, kształtująca się na przełomie IV i III w. p.n.e., pogłębiła obyczajowy realizm, stworzyła początki komedii charakterów i komedii intrygi.
Dytyramb = pieśń pochwalna na cześć boga gr. Dionizosa, śpiewana w starożytnej Grecji przez chór. W VI - V w. p.n.e. gatunek poezji antycznej. Z dytyrambu wywodzą się przypuszczalnie formy poezji dramatycznej: komedia i tragedia antyczna.
Agon = część komedii starożytnej: spór dwóch partnerów wyrażający główne idee utworu.
C. Osiągnięcia
ARION (VII w. p.n.e.) - pół legendarny gr. Poeta liryczny z Metymny na Lesbos; autor dytyrambów, pieśni i hymnów; z jego twórczości nic się nie zachowało
TESPIS z Aten jako pierwszy wprowadził aktora na scenę, twórca teatru objazdowego
AJSCHYLOS
§ autor 90 utworów (tragedii i dramatów satyrowych)
§ w literaturze światowej pierwszy dramatopisarz, którego dzieło się zachowało
§ Podczas wielkich Dionizów (między 499 a 496 p.n.e.) wziął udział w agonie tragików (= igrzyska o charakterze sakralnym, w których uczestnicy walczyli o nagrodę w sporcie, muzyce lub dramacie). Pierwsze zwycięstwo odniósł w 484 p.n.e. i tryumfował jeszcze 12 razy
§ W całości zachowało się 7 tragedii (np.: Persowie, Siedmiu przeciw Tebom, Prometeusz w okowach).
Był wielkim reformatorem teatru:
a wprowadził na scenę postać drugiego aktora
a ograniczył rolę chóru w tragedii
a wzbogacił widowisko efektami scenicznymi
a twórca kompozycji teatrologicznej, czyli połączenia3 tragedii i dramatu satyrowego w całość tematycznie powiązaną
SOFOKLES
§ autor ok. 120 dramatów
§ udział w agonach tragików, pierwszy raz zwyciężył w 468 p.n.e., później ponad połowa jego sztuk przyniosła mu najwyższe nagrody
§ zachowało się 7 tragedii m.in. aktualna do dziś Antygona i duża część dramatu satyrowego Tropiciele
§ wprowadził dalsze zmiany w widowisku teatralnym:
a zerwał z tematycznym związkiem kompozycji teatrologicznej Ajschylosa
a wprowadził na scenę trzeciego ,aktora
a ograniczył rolę chóru
a zastosował malowane dekoracje sceniczne.
EURYPIDES
§ autor ponad 90 utworów dramatycznych
§ zachowało się 17 tragedii np. Medea, Alkestis oraz Cyklop, jedyny w całości zachowany dramat satyrowy
§ krytyka tradycyjnych wyobrażeń o bóstwach, popularnej interpretacji mitów bohaterskich i pojęć moralnych
§ znawca psychiki ludzkiej => doskonały twórca postaci, zwłaszcza kobiecych
§ rozwiązywał zawiłą intrygę przy pomocy interwencji bóstw (deux ex machina).
ARYSTOFANES
§ główny przedstawiciel staro attyckiej komedii
§ autor 44 sztuk, z czego zachowało się 11 np. Osy, Sejm kobiet, Żaby
§ komedie obfitujące w śmiałe pomysły i nieoczekiwane rozwiązania, pełne zabawnych sytuacji i humoru słownego, zawierają barwny obraz stosunków politycznych i społecznych
MENANDER
§ najwybitniejszy przedstawiciel komedii nowej i komedii charakterów
§ autor 100 sztuk znanych z odkrytych fragmentów np. Sąd rozjemczy, Heros
§ wywarł wpływ, za pomocą Plauta i Terencjusza, na ukształtowanie się nowożytnej komedii obyczajowej
PLAUT (komediopisarz rzymski)
§ przerabiał na łacinę dla rzym. Sceny utwory gr. Komedii nowej, z IV/III w. p.n.e., gł. Menandra
§ wprowadzał wiele zmian
§ wywarł znaczny wpływ na rozwój kome4dii europ., wątki z Plauta przejęli m.in. Molier i Szekspir (typ żołnierza samochwała był jedną z gł. Postaci comedia dell?arte)
§ do komedii obyczajowych wprowadzał wątek miłosny i intrygę (gł. postacie: ojciec, rozrzutny syn, działający na rzecz syna niewolnik, hetera)
§ z kilkudziesięciu utworów przypisanych Plautowi zachowało się 20.
D. Pojęcia
koryfeusz = przewodnik chóru
orchestra = przestrzeń w teatrze
skene = rodzaj garderoby - mały budynek sceniczny, który stał się nieodzownym tłem akcji przedstawienia
koturn = podwyższające postać obuwie
onkos = peruka
Teatr antyczny a teatr współczesny
RÓŻNICE
TEATR ANTYCZNY
TEATR WSPÓŁCZESNY
Zasada trzech jedności
Ograniczona liczba aktorów występujących na scenie
odrzucenie zasady trzech jedności
dowolna liczba aktorów
aktorzy = mężczyźni aktorzy = kobiety i mężczyźni
najważniejsze słowo
obecność chóru
podział sztuki na stasimony i epejsodiony
współgranie formy i słowa
brak chóru
podział sztuki na akty i odsłony lub brak podziału
eksponowanie jednego aktora
sposób kultu
funkcje społ. - polityczne, moralne
katharsis
w zależności od wystawianej sztuki poświęcanie uwagi jednemu aktorowi lub grupie
rozrywka
sposób spędzania wolnego czasu