Do połowy 1944 obie te grupy nie miały wielkiego wpływu na społeczeństwo polskie. Po wyzwoleniu kraju obie te grupy bardzo się rozwinęły. Trzon partii w PPR stanowili robotnicy, robotnicy rolni i biedota wiejska. Program PPR od początku dążył, aby komuniści stali się partią czołującą w systemie politycznym. Przeciwstawiała się odbudowie w Polsce przedwojennego systemu partyjnego. W grudniu 1945 roku odbył się I Zjazd Polskiej Partii Robotniczej. Uchwała Zjazdu dotyczyła przebudowy Polski w państwo socjalistyczne. Kluczem do pokonania powojennych trudności gospodarczych miał się stać wzrost wydajności pracy i zagospodarowania Ziem Odzyskanych. Pozycje najsilniejszej partii PPR zdobywała na ziemiach zachodnich i północnych. Nowa PPS rozwijała się tam gdzie miała najsilniejsze poparcie przed wojną. Pod koniec czerwca 1945 PPS-WRN zakończyła działalność konspiracyjną. Po powrocie z emigracji do nowej PPS wstąpili: Jan Stańczyk oraz Ludwik Grosfeld. W styczniu nastąpiło połączenie PPS i PPS-WRN. W PPS przeważała wielkoprzemysłowa klasa robotnicza, ale należeli do niej także inteligencja i mieszczaństwo.