Co na temat natury ludzkiej mówi przedstawiciel epoki Oświecenia Ignacy Krasicki?

Question

Opowiadając na pytanie, zinterpretuj satyrę Pijaństwo. Zwróć uwagę na sposób prezentacji bohaterów, ich stosunek do nałogu.

Answer 1

Ignacy Krasicki – najwybitniejszy twórca literatury polskiego oświecenia – zawarł w swoich bajkach uniwersalne sądy i przemyślenia o naturze ludzkiej. Bohaterami tych utworów są przeważnie zwierzęta posiadające typowe cechy ludzi. Antropomorfizacja tych postaci służy przede wszystkim podkreśleniu uniwersalnej wymowy bajek, mającym ukazać określone postawy i zachowania człowieka, pozwala też autorowi na obiektywizm i dystans. Określone gatunki zwierząt reprezentują tu pewne cechy i sposoby zachowania właściwe ludziom, na przykład lew uosabia odwagę a lis – strach, tchórzliwość i spryt. Bajki mają więc charakter alegoryczny. Niekiedy postaciami w tych utworach są ludzie, jak w bajce ,,Malarze”, którzy jednak także symbolizują typy postaw lub zjawiska wynikające z natury człowieka i praw świata. Bajki Krasickiego – zgodnie z postulatami epoki – są utworami dydaktycznymi i moralizatorskimi zarazem. Zdaniem ich autora wśród typowych ludzkich cech przeważają różnego rodzaju przywary, wady, strony negatywne. Taki pogląd widoczny jest już w otwierającym zbiór ,,Bajki i przypowieści” ,,Wstępie do bajek”, w którym poeta kreśli obraz społeczeństwa tworzonego przez ludzi bez wad, po czym nazywa go bajką, gdyż jest według niego rzeczywistość nie istniejąca realnie: ,,Był celnik, który nie kradł, szewc, który nie pijał, żołnierz, co się nie chwalił, łotr, co nie rozbijał”. Zgodnie z takim pesymistycznym poglądem Krasicki piętnuje i wyśmiewa w swoich bajkach ludzkie wady, uznając je za typowe dla człowieka swoich czasów oraz w ogóle ludzi każdej epoki. Punktem wyjścia jest dla niego współczesność, czyli otaczająca go rzeczywistość drugiej połowy wieku w Polsce, ale tworzony przez niego obraz ma walory uniwersalne i ponadczasowe. Kiedy czytamy na przykład w bajce ,,Szczur i kot” o zgubnych skutkach zarozumialstwa i samouwielbienia, w bajce ,,Lew i zwierzęta” o politycznej krótkowzroczności społeczności zwierząt i o tyranii władzy, w bajce ,,Jagnię i wilcy” o rezultatach bezmyślności i naiwności zaś w bajce ,,Dewotka” o fałszywej pobożności i religijnej obłudzie – zdajemy sobie sprawę, że opisane przez poetę cechy, postawy i zachowania nadal są szeroko rozpowszechnione i można je zaobserwować także obecnie, w naszym otoczeniu. Podobnie aktualna jest wymowa innych bajek biskupa warmińskiego, jak na przykład ,,Filozof” (zagrożenia płynące z ekstremalnych poglądów), ,,Groch przy drodze” (skutki nadmiernej ostrożności), ,,Pasterz i owce” (konsekwencje postawy egoistycznej) czy ,,Przyjaciele” (fałszywa przyjaźń, która powoduje, że ,,wśród serdecznych przyjaciół psy zająca zjadły”). Nadal żywe są wśród współczesnych nam ludzi postawy opisane a bajce ,,Malarze” (prawda nie zawsze popłaca, bardziej ceni się pochlebstwo) albo ,,Ptaszki w klatce” (wolność i inne abstrakcyjne idee oraz wartości są cenne dla tych, którzy zaznali dobrodziejstw, więc ich postrzeganie zależy od warunków czy sytuacji jednostki).

Jak wynika z powyższych ustaleń, na postawione w temacie pytanie trzeba odpowiedzieć twierdząco. We współczesnym świecie można z cała pewnością odnaleźć stosunki międzyludzkie przedstawione w bajkach Ignacego Krasickiego. Natura ludzka jest tylko w niewielkim stopniu podatna na zmiany, pozostaje raczej taka sama od bardzo dawna, więc ludzie z czasów poety pod wieloma względami są podobni do nas – ludzi początków trzeciego tysiąclecia. Mimo wielkich różnic pomiędzy światem Krasickiego a naszym, najistotniejsze elementy natury człowieka nie zmieniły się przez dzielące nas dwa i pół stulecia w takim stopniu, aby sytuacje i postawy opisane w bajkach straciły aktualność. Przeciwnie – pod niektórymi względami treści bajek lepiej i trafniej oddają obecną rzeczywistość niż czasy, w których utwory te powstawały, co wiąże się z zanikiem niektórych uniwersalnych wartości cechujących nasze czasy. Stosunki międzyludzkie opisane w bajkach Krasickiego można odnaleźć we współczesnym świecie oraz w każdej innej epoce z dziejów ludzkości, gdyż zasadnicze cechy naszego wnętrza były, są i zapewne będą takie same, co najwyżej odmiennie się uzewnętrzniając w różnych czasach i warunkach.