Ideał kobiecości i męskości w "potopie" Henryka Sienkiewicza najtrafniej został zaprezentowany na przykładzie pary glównych bohaterów Aleksandry Billewiczówny oraz Andrzeja Kmicica.
Sienkiewicz główną kobiecą bohaterkę przedstawił jako piękną, urokliwą panienkę o słowiańskiej duszy, wywodzącą się z dobrej szlachetnej rodziny. "Była to urodziwa pann o płowych włosach, bladawej cerze i delikatnych rysach. Miała piękność białego kwiatu, żałobna suknia dodawała jej powagi." Była piękna i dumna, znała poczucie wlasnej wartości. Postępowała sprawiedliwie i słusznie, w życiu kierowała się zdrowym rozsądkiem. Swego narzeczonego pokochała już od samego początku, "zaniepokoił ją trochę, trochę przestraszył, ale jakże pociągnął zarazem (...) wesołą swobodą i szczerością." Kmicic, bo to on był tym narzeczonym, nie zawsze jednak zachowywał się słusznie, miał nieco wad takich jak skłonność do hulanek i porywczość. Aleksandra jednak cierpliwie czekała na zmianę w jego postępowaniu wierząc że jest on w głębi serca dobrym człowiekiem. Najbardziej bolala ją utrata honoru i okrzyknięcie Kmicica zdrajcą. Pomimo miłosci jaką darzyła Andrzeja, odrzuciła go, ponieważ była patriotką, dla której dobro ojczyzny bylo ważniejsze niż własne uczucia.
Kiedy szczęśliwie Kmicic odzyskał honor i dobrę imię w zamian za poświęcenie w walce, Oleńka przyznała się do błędu jakim była jej surowa ocena narzeczonego i utrata wiary w jego szlachetność.
Z kolei Kmicic, młody chorąży orszański, wywodzący się także z dobrego rodu miał "płową jak żyto mocno podgoloną czuprynę, smagłą cerę, siwe oczy (...)". Wyróżniała go jednak nie tylko uroda. "Kmicic był sam swawolnikiem, w którym dusza kipiała ustawicznie" - na początku cechowała go skłonność do brawury i zabawy, gwałtowność, niecierpliwość. Niewątpliwie bł jednak sczery i otwarty, lecz za bardzo przekonany o swojej racji i samowolny. Był świetnym żołnierzem i dowódcą, umiał trzymać podwładnych w ryzach, jednocześnie ciesząc się ich poważaniem i wdzięcznością. Niestety jego buta i niesprawiedliwość doprowadziły do oskarżenia go o zdradę. W pewnym momencie bohater zaczął sam dostrzegać swoje blędy, przez co odczuwał wyrzuty sumienia. Chcąc wszystko naprawić przyjął imię Babinicza i starał się odpokutować swoje winy walką w imię ojczyzny. Stał się pokorny, wierny, wyrzekł się prywaty, a nawet zrezygnował ze spotkania z ukochaną. Dzięki wewnętrznej przemianie bohater odzyskał cześć i miłość.
Jak widać, Oleńka i Kmicic, głowni bohaterowie "Potopu" są przede wszystkim patriotami. Ich idealność dotyczy ich charakteru i postawy pełnej patriotyzmu, nie zaś na przykład wyglądu.
Kobieta sienkiewiczowska była osobą stanowczą, inteligentną, silną wewnętrzenie, trzymającą się swoich zasad, skłonną do wyrzeczenia się miłości. Kierowała się własną hierachią wartości, na szczycie której stało dobro ojczyzny, ponieważ w taki sposób została wychowana.
Ideał męskości w utworze, reprezentowany przez Andrzeja Kmicica cec***ą różne przymioty, między innymi odwaga i chęć naprawienia wcześniejszych błędów. Przede wszystkim są to postaci pozytywne, nawet mimo początkowych wad Kmicica i surowości z jaką oceniała ona ukochanego. Oboje charakteryzuje głęboka wiara, poświęcenie się dla ojczyzny, pragnienie wolności, zaniechanie prywaty i wierność swym uczuciom.
Postaci te lansują postawę patriotyczną i obywatelską, ale nie uważam, aby te ideały były nadal w pełni aktualne. Dzisiaj świat wygląda inaczej i chociaż niezaprzeczalnie ludzie powinni brać przykład z bohaterów "potopu" - z Kmicica, iż z każdego upadku można powstać, z Oleńki - iż trzeba zawsze być wiernym swoim przekonaniem, a od ich obojga - że nie wolno myśleć tylko o sobie - to stawianie na pierwszym miejscu dobra państwa niewiele ma dzisiaj wspólnego z wizerunkiem ideału kobiecości czy męskości.