Ludność i osadnictwa w Polsce.
person
brightness_auto
1 odpowiedź
Omówienie tematu rozmieszczenia ludności Polski niewątpliwie łączy się z takimi pojęciami jak: migracja, urbanizacja, demografia, czy też przyrost demograficzny. W jakim stopni przejawiały się te procesy na przestrzeni lat i jak wpływały one na rozmieszczenie ludności postaram się ukazać w dalszej części pracy.
Na wielkość zaludnienia różnych państw wpływają m.in. cztery czynniki:
1. Przyrost naturalny- czyli zmiana liczby ludności, będąca wynikiem różnicy między liczbą urodzeń żywych, a liczbą zgonów w określonym czasie,
2. Migracje( ruch wędrówkowy)- czyli zmiany miejsca zamieszkania ludności,
3. Kataklizmy- np. wojny, epidemie, klęski żywiołowe,
4. zmiany terytorialne
Jeżeli chodzi o demografię Polski, to została ona rozgraniczona dwoma okresami w historii. Pierwszym okresem był czas odzyskania niepodległości, czyli rok 1918, natomiast drugim okresem był rok 1945. Druga wojna światowa, jak wiadomo, była największym kataklizmem w dziejach ludzkości, w wyniku której, Polska poniosła straty wojenne wynoszące 17% ogółu mieszkańców. Duże znaczenie uzyskała emigracja dobrowolna, jak i przymusowa, która związana była z wywozami do pracy. Dowiadujemy się, ze do Niemiec deportowano około 2,3 mln. obywateli Polskich, natomiast co najmniej 1,5 mln. deportowano wgłąb ZSRR.
Kolejnym, bardzo ważnym czynnikiem, który obniżył liczbę ludności była zmiana granic. Ogólnie przyjęte zostało, że po zakończeniu działań wojennych, w roku 1945 liczba ludności wynosiła ok. 22,2 mln.
Po okresie II wojny światowej nastał czas odbudowy Polski, przy czym pierwsze lata do ok. 1950 r. związane były z masowymi przemieszczeniami ludności. W tym czasie wysiedlonych zostało ok. 2,9 mln osób, a do kraju powróciło ok. 4,4 mln repatriantów. W późniejszych latach również zwiększała się liczba ludności, co było wynikiem przyrostu naturalnego. Do roku 1950 charakteryzował się on ciągłym wzrostem; następnie do roku 1958 utrzymywał się mniej więcej na tym samym poziomie, przy czym w latach 1953 i 1955 osiągnął rekordową wielkość, ok. 530 tys. osób rocznie. W kolejnych latach przyrost naturalny zaczął się obniżać, a spowodowane to było spadkiem liczby urodzeń. Od roku 1984 przyrost naturalny znowu zaczął ulegać spadkowi, natomiast normować się zaczął po roku 1994.
Tab 1. Ludność Polski w latach 1938 – 1994 ( w milionach)
1938 1946 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1994
Ogółem 35,0 23,6 25,0 27,6 29,8 31,6 32,7 34,2 35,7 37,3 38,2 38,6
Miasta 10,5 8,0 9,2 12,1 14,4 15,7 17,9 19,0 21,0 22,5 23,6 23,9
Wieś 24,5 15,6 15,8 15,5 15,4 15,9 15,6 15,2 14,8 14,9 14,6 14,7
Następnie chciałbym zwrócić uwagę na strukturę demograficzną na podstawie piramidy wieku. Ukazana jest tutaj przewaga mężczyzn do 40 roku życia, natomiast powyżej tego wieku następuje przewaga kobiet. Ta sytuacja spowodowana jest między innymi takimi czynnikami jak:
· umieralność wśród mężczyzn w wieku 40 – 60 lat
· zwiększenie dysporcji między liczebnością obu płci w wyniku działań wojennych, gdzie życie utraciło więcej mężczyzn niż kobiet.
Wielkość przewagi kobiet w roku 1994 wynosiła tylko 105 i może się ona utrzymać na zbliżonym poziomie z powodu dłuższego trwania ich życia. Na podstawie danych z roku 2002, zauważalna jest malejąca liczba urodzeń, a nadal w systematycznym tempie obniża się liczba zgonów. W efekcie tego przyrost naturalny w roku 2002 był dość bliski zeru, co świadczy o zmaleniu liczby ludności Polski( tab 2).
Tab 2. Ruch naturalny i migracje w I półroczu 2002 r.
Małżeństwa Urodzeniażywe Zgonyogółem Zgonyniemowląt Przyrostnaturalny Saldo migracjizagranicznych
w liczbach bezwzględnych
Ogółem 68960 176182 178634 1268 -2452 -7178
Miasta 42045 97778 105949 739 -8171 -5919
Wieś 26915 78404 72685 529 5719 -1259
na 1000 ludności *
Ogółem 3,6 9,1 9,2 7,2 -0,1 -0,4
Miasta 3,5 8,2 8,9 7,6 -0,7 -0,5
Wieś 3,6 10,5 9,8 6,8 +0,7 -0,2
*- zgony niemowląt na 1000 urodzeń żywych
Przejdę teraz do omówienia kolejnej części tematu, jakim jest osadnictwo miejskie i wiejskie. Zacznę od krótkiego omówienia struktury osadniczej Polski. Można powiedzieć, że sieć osadnicza Polski składa się z kilku szczebli hierarchicznych miast i wsi. Otóż kilkanaście największych miast tworzy aglomeracje miejskie, które skupiają ok. 1/3 ogółu ludności. Największa z polskich aglomeracji to aglomeracja warszawska oraz konurbacja górnośląska z liczbą ludności powyżej 3 mln. Na kolejnym niższym szczeblu usytuowane są tzw. Krajowe ośrodki wzrostu; zaliczamy do nich pozostałe ośrodki wojewódzkie, nie tworzące aglomeracji oraz większe miasta, jak np. Inowrocław czy Ełk. Trzeci szczebel stanowią miasta średniej wielkości i są to tzw. regionalne ośrodki wzrostu, natomiast pozostałe małe miasta pełnią funkcje ośrodków lokalnych ( są na przykład siedzibami gmin).
Jeżeli chodzi o osadnictwo miejskie, to charakterystycznymi cechami są np. urbanizacja, czyli proces polegający na zmianie sieci osadniczej, proces koncentracji ludności w miastach. Zajmuje się on również koncentracją funkcji miejskich i rozprzestrzenianiem życia miejskiego.
Na wielkość zaludnienia różnych państw wpływają m.in. cztery czynniki:
1. Przyrost naturalny- czyli zmiana liczby ludności, będąca wynikiem różnicy między liczbą urodzeń żywych, a liczbą zgonów w określonym czasie,
2. Migracje( ruch wędrówkowy)- czyli zmiany miejsca zamieszkania ludności,
3. Kataklizmy- np. wojny, epidemie, klęski żywiołowe,
4. zmiany terytorialne
Jeżeli chodzi o demografię Polski, to została ona rozgraniczona dwoma okresami w historii. Pierwszym okresem był czas odzyskania niepodległości, czyli rok 1918, natomiast drugim okresem był rok 1945. Druga wojna światowa, jak wiadomo, była największym kataklizmem w dziejach ludzkości, w wyniku której, Polska poniosła straty wojenne wynoszące 17% ogółu mieszkańców. Duże znaczenie uzyskała emigracja dobrowolna, jak i przymusowa, która związana była z wywozami do pracy. Dowiadujemy się, ze do Niemiec deportowano około 2,3 mln. obywateli Polskich, natomiast co najmniej 1,5 mln. deportowano wgłąb ZSRR.
Kolejnym, bardzo ważnym czynnikiem, który obniżył liczbę ludności była zmiana granic. Ogólnie przyjęte zostało, że po zakończeniu działań wojennych, w roku 1945 liczba ludności wynosiła ok. 22,2 mln.
Po okresie II wojny światowej nastał czas odbudowy Polski, przy czym pierwsze lata do ok. 1950 r. związane były z masowymi przemieszczeniami ludności. W tym czasie wysiedlonych zostało ok. 2,9 mln osób, a do kraju powróciło ok. 4,4 mln repatriantów. W późniejszych latach również zwiększała się liczba ludności, co było wynikiem przyrostu naturalnego. Do roku 1950 charakteryzował się on ciągłym wzrostem; następnie do roku 1958 utrzymywał się mniej więcej na tym samym poziomie, przy czym w latach 1953 i 1955 osiągnął rekordową wielkość, ok. 530 tys. osób rocznie. W kolejnych latach przyrost naturalny zaczął się obniżać, a spowodowane to było spadkiem liczby urodzeń. Od roku 1984 przyrost naturalny znowu zaczął ulegać spadkowi, natomiast normować się zaczął po roku 1994.
Tab 1. Ludność Polski w latach 1938 – 1994 ( w milionach)
1938 1946 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1994
Ogółem 35,0 23,6 25,0 27,6 29,8 31,6 32,7 34,2 35,7 37,3 38,2 38,6
Miasta 10,5 8,0 9,2 12,1 14,4 15,7 17,9 19,0 21,0 22,5 23,6 23,9
Wieś 24,5 15,6 15,8 15,5 15,4 15,9 15,6 15,2 14,8 14,9 14,6 14,7
Następnie chciałbym zwrócić uwagę na strukturę demograficzną na podstawie piramidy wieku. Ukazana jest tutaj przewaga mężczyzn do 40 roku życia, natomiast powyżej tego wieku następuje przewaga kobiet. Ta sytuacja spowodowana jest między innymi takimi czynnikami jak:
· umieralność wśród mężczyzn w wieku 40 – 60 lat
· zwiększenie dysporcji między liczebnością obu płci w wyniku działań wojennych, gdzie życie utraciło więcej mężczyzn niż kobiet.
Wielkość przewagi kobiet w roku 1994 wynosiła tylko 105 i może się ona utrzymać na zbliżonym poziomie z powodu dłuższego trwania ich życia. Na podstawie danych z roku 2002, zauważalna jest malejąca liczba urodzeń, a nadal w systematycznym tempie obniża się liczba zgonów. W efekcie tego przyrost naturalny w roku 2002 był dość bliski zeru, co świadczy o zmaleniu liczby ludności Polski( tab 2).
Tab 2. Ruch naturalny i migracje w I półroczu 2002 r.
Małżeństwa Urodzeniażywe Zgonyogółem Zgonyniemowląt Przyrostnaturalny Saldo migracjizagranicznych
w liczbach bezwzględnych
Ogółem 68960 176182 178634 1268 -2452 -7178
Miasta 42045 97778 105949 739 -8171 -5919
Wieś 26915 78404 72685 529 5719 -1259
na 1000 ludności *
Ogółem 3,6 9,1 9,2 7,2 -0,1 -0,4
Miasta 3,5 8,2 8,9 7,6 -0,7 -0,5
Wieś 3,6 10,5 9,8 6,8 +0,7 -0,2
*- zgony niemowląt na 1000 urodzeń żywych
Przejdę teraz do omówienia kolejnej części tematu, jakim jest osadnictwo miejskie i wiejskie. Zacznę od krótkiego omówienia struktury osadniczej Polski. Można powiedzieć, że sieć osadnicza Polski składa się z kilku szczebli hierarchicznych miast i wsi. Otóż kilkanaście największych miast tworzy aglomeracje miejskie, które skupiają ok. 1/3 ogółu ludności. Największa z polskich aglomeracji to aglomeracja warszawska oraz konurbacja górnośląska z liczbą ludności powyżej 3 mln. Na kolejnym niższym szczeblu usytuowane są tzw. Krajowe ośrodki wzrostu; zaliczamy do nich pozostałe ośrodki wojewódzkie, nie tworzące aglomeracji oraz większe miasta, jak np. Inowrocław czy Ełk. Trzeci szczebel stanowią miasta średniej wielkości i są to tzw. regionalne ośrodki wzrostu, natomiast pozostałe małe miasta pełnią funkcje ośrodków lokalnych ( są na przykład siedzibami gmin).
Jeżeli chodzi o osadnictwo miejskie, to charakterystycznymi cechami są np. urbanizacja, czyli proces polegający na zmianie sieci osadniczej, proces koncentracji ludności w miastach. Zajmuje się on również koncentracją funkcji miejskich i rozprzestrzenianiem życia miejskiego.