Dwudziestowieczna poetka Kazimiera Iłłakowiczówna w wierszu pt "Opowieści małżonki św. Aleksego" nawiązuje do średniowiecznej "Legendy o św. Aleksym", zawierającej wzorzec parenetyczny świętego. Pisząc wiersz, skupia się na przeżyciach żony Aleksego, przedstawia jej cierpienie i ból po odejściu męża. Średniowieczny utwór i dwudziestowieczny wiersz łączy postać św. Aleksego. Legenda zalecała do naśladowania ideału świętego. Poprzez wyrzeczenia się przyjemności i umartwianie, ascetyczne życie, miał dostąpić zbawienia. Aleksy był młodym księciem, który opuścił żonę, wyrzekł się majątku. W utworzez Iłłakowiczówny odnajdujemy prawdę, że cena osiąganie świętości jest bardzo wysoka, nie dotyczy tylko osoby św. Aleksego, ale również jego bliskich, pogrążonych całe życie w smutku i samotności.
Tekst jest typem liryki bezpośredniej, podmiot liryczny, którym jest żona Aleksego wypowiada się w pierwszej osobie. Adresatem jej wypowiedzi jest mąż - św. Aleksy, co podkreślają ostatnie wersy każdej strofy: "O Aleksy". Żona oczekuje na powrót męża w samotności i bólu. Monolog liryczny żony podzielony jest na dwadzieścia strof. Każda z nich składa się z czterech wersów. Dwie pierwsze strofy mówią o samotności i czekaniu na męża przez trzydzieści lat, kiedy przeminęły bezpowrotnie młodość i uroda. Kolejne strofy mówią o bezskutecznych, ale pełnych nadziei poszukiwaniach męża. Św. Aleksy jest wzorem ascety, który wybrał życie w ubóstwie, umartwianiu się. W doskonaleniu się w cnocie i osiągnięciu zbawienia średniowieczny asceta odnalazł sens życia. W wierszu ukazany jest jako człowiek skromny, pobożny, nieliczący się ze zdaniem innych. Od szóstej strofy pojawiają się realia znane ze średniowiecznej legendy: mieszkanie żebraka pod bramą, śmierć Aleksego, a po niej liczne cuda: bicie dzwonów, procesje ludzi, pojawienie się cesarza i papieża, trzymanie kartki przez zmarłego w dłoni, którą może wyjąć tylko żona ascety. Małżonka rozpoznaje w zmarłym żebraku swojego męża. W ostatniej strofie Aleksy zostaje porównany do mądrego rybaka: "Jako rybak mądry wszedłeś wczesnym rankiem z siecią na połów, powróciłeś z chwałą w tej siecie w chórze aniołów...".Porównanie to podkreśla, że św. Aleksy osiąga upragnione zbawienie i świętość. Trzy kropki na końcu porównania pozostawiają pewne niedomówienie. W średniowiecznej legendzie ideał świętego zalecany do naśladowania, przedstawia dzieje życia czy też dzieje dochodzenia do świętości bez wskazywania żadnych konsekwencji i strat. W "Opowieści małżonki św. Aleksego" to porównanie opatrzone niedomówieniem i refleksją żony: "...Lecz moje serce- rozdarte, rozdarte, ciężkie, ciężkie jak ołów, O Aleksy, Aleksy, Aleksy!" ukazują bezmiar cierpienia żony. Ogrom bólu podkreśla trzykrotne przywołanie imienia Aleksego, co różni tę strofę od innych. Żona nie jest szczęśliwa z tego powodu, że mąż wybrał życie ascety. Nie mówi również, że jego postawa jest godna naśladowania. Odkrywa swoje uczucia, otwiera rozdarte serce. Aleksy wybierając drogę dążenia do świętości i zbawienia nie brał pod uwagę, że swym wyborem wyrządzi krzywdę bliskim. Iłłakowiczówna polemizuje ze średniowieczna legendą, uświadamia, że wybór Aleksego nie dotyczył tylko jego osoby, tak jak sądził. ale również kładł się cieniem na życie jego młodej, kochającej go żony.
W wierszu możemy odnaleźć archaizmy takie jak: "włosiennica", "zachorzał", "feretrony". Dzięki nim zostaje przywołana średniowieczna atmosfera. W wierszu Kazimiery Iłłakowiczówny odnajdujemy średniowieczny klimat.
Autorka opisuje uczucia żony, uzupełnia biografię ascety. Cena, jaką oddał św. Aleksy za zbawienie jest bardzo wysoka. Pozbawił się przyjemności, szczęścia rodzinnego. Nie tylko on cierpiał w swoim postępowaniu, wraz z nim cierpieli jego bliscy.
