Główny bohater powieści , czterdziestopięcioletni bogaty kupiec . Pochodził z zdeklasowanej szlachty . W młodości pracował ( do czego zmusiła go bieda stale procesującego się ojca) , próbował uczyć się , udzielał korepetycji , zajmował wynalazkami . Po niecałym roku porzucił studia w Szkole Głównej , wziął udział w powstaniu styczniowym , po jego zakończeniu został zesłany na Syberię . Zajmował się tam pracą naukową , poznał Rosjanina Suzina , dzięki któremu dorobił się niewielkiego majątku . Do kraju powrócił w 1870 roku , rok później ożenił się z Małgorzatą Minclową , zamożną wdową po sklepikarzu . W 1875 roku umarła Minclowa , a Wokulski z 30 tysiącami rubli rozpoczął samodzielną karierę kupca . W 1887 roku niespodziewanie wyjeżdża na Bałkany , gdzie toczy się wojna . Wraca po ośmiu miesiącach jako posiadacz ogromnej fortuny zarobionej na dostawach dla wojska - w tym momencie zaczyna się zasadnicza , współczesna akcjia "Lalki" .
Wokulski j est postacią bardzo złożoną . Chciał być uczonym i odniósł w tej dziedzinie pierwsze sukcesy . Patriotyczny obowiązek nakazał mu porzucić osobiste cele na rzecz udziału w powstaniu . Później życiowa konieczność zmusiła go do zostania kupcem , przediębiorcą na ogromną skalę , co wtedy wśród Polaków było rzadkością . Zdobył fortunę nie tyle dzięki szczęśliwemu zbiegowi okoliczności , co za sprawą predyspozycji do robienia interesów , przedsiębiorczości , niezwykłej inteligencji , umiejętności przewidywania , odwadze i stałej gotowości do podejmowania nawet najwiekszego ryzyka .
Miłość do Izabeli Łęckiej zakłóciła kupiecką karierę Wokulskiego , stała się zasadniczym czynnikiem określającym jego życie , decyzje (także w interesach) , zachowania , życiowe plany i aspiracje. Była to wielka romantyczna miłość o ogromnej sile destrukcyjnej . Wokulski , trzeźwy racjonalista w interesach , prezentuje romantyczną uczuciowość , stałą zmienność nastrojów , idealizuje zarówno uczucie , jak i obdarzaną nim kobietę . Gdy podsłucha rozmowę przeprowadzoną przez Izabelę i Starskiego przeżyje wstrząs , w końcu uświadomi sobie prawdziwą naturę uwielbianej kobiety , spojrzy na nią bardziej trzeźwo . Ten wstrząs nie wyzwoli go jednak z tragicznej w skutkach namiętności , nie przywróci normalnego życia .
To człowiek przełomu dwóch epok . Miłość prowadzi go nawet do próby samobójstwa - znów niczym nieszczęśliwego , ramantycznego kochanka . Tragizm Wokulskiego wyrasta nie tylko z nieszczęśliwej , niespełnionej miłości . Ma źródło również w wewnętrznym rozdarciu spowodowanym stałą niemożnością podjęcia kluczowego życiowych decyzji oraz , a może przede wszystkim , w odejsciu od ideałów młodości .