Jakie wzorce parenetyczne propaguje literatura średniowiecza?

Question

średniowiecze

Answer 1

Polska Literatura średniowieczna propagowała trzy wzorce osobowe: doskonałego rycerza, dobrego władcy oraz ascety i świętego. Postacią doskonałego rycerza poznajemy dzięki "Pieśni o Rolandzie". Poemat ten zalicza się do gatunku Chanson de geste (pieśni o czynach), bardzo popularnego we Francji. Opowiada o wyprawie Karola Wielkiego - władcy Franków - do Hiszpanii zajętej przez pogańskich Saracenów. Opisane jest zwycięstwo nad poganami, zdobycie Hiszpanii i tragiczna kląska tylnej straży armii, która w trakcie powrotu do Francji została zdradziecko zaskoczona i po bohaterskiej obronie
wycięta. Zginął wówczas Kwiat rycerstwa, w tym Hrabia Roland - Bohater poematu, siostrzeniec władcy. Tytułowa postacią stanowi właśnie wzór doskonałego rycerza. Jest to Człowiek oddany władcy i bogobojny. U jego boku walczy towarzysz i przyjaciel Oliwier. Obaj są dumni i odważni. Mimo przeważającej siły pogan, gotowi są do walki, gdyż - jak mówi Roland - "Trzeba nam tu wytrwałą dla naszego króla. Dla swego pana trzeba ścierpieć wszelką niedolą i znosić wielkie gorąco i wielkie zimno, i oddaą skórą, i nałożyą głową". Kiedy wielu Francuzów ginie, Oliwier namawia przyjaciela, aby zadął w Róg i w ten sposób wezwał na Pomoc resztą wojska. Roland jest jednak dumny i woli zginaą Niż prosię o pomoc. Odpowiada wiąc: "Nie daj Bóg, aby przeze mnie hańbiono mój Ród i by słodka Francja miała iść w pogardą!" Rycerz ten bardziej dba o sławą rycerską i pamiąą u potomnych Niż o własne życie. Kiedy jednak widzi wielu przyjaciół konających na polu bitwy, wzywa wojska Karola i sam śmiertelnie ranny żegna się z towarzyszami oraz prosi Boga, aby przyjął ich do niebia. Na koniec modli się za siebie samego. Ĺąwiąty Gabriel przyjmuje dla Boga prawą rąkawicą rycerza, którą ten oddaje jako Wasal - wraz z rąkawicą oddał swe życie jako boże lenno. Głównymi cechami doskonałego rycerza były: odwaga, Siła, waleczność, bezgraniczna wierność władcy i Kościołowi, dbałość o Honor i sławą rycerską oraz dworność wobec kobiet
. Wzorzec dobrego władcy stanowił elitarną odmianą ideału rycerza. Postaą taką odnajdujemy w "Kronice" Galla Anonima. Autor dzieła jest anonimowy, wiadomo o nim tylko, że był cudzoziemcem przybyłym na początku XIIw do Polski z Wągier. Przebywając w naszej ojczyźnie pisał dzieło epickie stanowiące przykład literatury rycersko - dworskiej oraz historiografii. Opierał się głównie na informacjach ustnych, gdyż źródeł pisanych nie było wiele. Szeroko omówił czasy panowania Księcia Bolesława III Krzywoustego, a zwiąźle Okres dawniejszy. W utworze swym przedstawił dwa wizerunki doskonałych władców. Bolesław Chrobry ukazany został jako wzór dobrego króla, nie tylko rycerskiego, ale przede wszystkim sprawiedliwego, wielkodusznego i odnoszącego się do poddanych z wyjątkową życzliwością. Taka właśnie sylwetka pierwszego króla polskiego odpowiadała ówczesnemu ideałowi monarchy - na Zachodzie odnajdowano go w Karolu Wielkim. Bolesław Krzywousty stanowi wzór władcy - rycerza, wojownika. Główne cechy jego charakteru to: odwaga, pogarda dla śmierci, Zapał do walki aż do zwyciąstwa. Trzecim wzorcem osobowym - który zyskał sobie najtrwalszą popularność - był Asceta i świąty. Postaą taką prezentuje anonimowa "Legenda o św. Aleksym". (Charakterystyka tego wzorca została omówiona w treści opracowania tematu nr 5). Liczne są przykłady życia zgodnego z ideałami, pełnego dobrowolnych wyrzeczeń i niezwykłej żarliwości w głoszeniu wyznawanych idei, a także przykłady wielkiego mąstwa, odwagi, hołdowania uczuciom wzniosłym i bezinteresownym. Typy bohaterów, jakie stworzyła Literatura średniowieczna, mają wiele Cech znamiennych dla ludzi tej epoki. Wzorce osobowe lansowane przez literaturą średniowieczną przeżywały się z biegiem czasu. Z upływem wieków rycerski Styl życia zaczął nużyą, krąpował bowiem nadmiarem norm obyczajowych i obarczał wieloma obowiązkami. Natomiast ideały ascetyczne, propagowane przez Kościół, zachowały swą żywotność również w późniejszych epokach.