Scharakteryzuj położenie geograficzne i terytorium polski
person
brightness_auto
1 odpowiedź
Powinno pomóc:
Krainy geograficzne Polski
1. Wymień i wskaż na mapie kraje sąsiadujące z Polską, które z nich powierzchniowo są większe od Polski.
Niemcy, Czechy, Słowacja, Ukraina, Białoruś, Litwa, Rosja (obwód Kalingradzki)
2. Wymień nazwy skrajnych punktów Polski, wskaż je na mapie (określ dł. i szer.)
Północ - Przylądek Rozewie 54º50’N 18º25’E
Południe - Szczyt Opołonek 49ºN 22º
Zachód - Kolano Odry 52º45’N 14º7’E
Wschód - Kolano Bugu 50º50’N 24º8’E
3. Określ położenie geograficzne Polski, podaj jej obszar, które miejsce w Europie, a które w świecie zajmuje Polska pod względem wielkości.
Polska leży na półkulach północnej i wschodniej, w środkowej części Europy, nad morzem Bałtyckim. Powierzchnia Polski wynosi 312683km2. Pod względem wielkości Polska zajmuje 9 miejsce w Europie, a 69 na świecie.
4. Podaj wiadome informacje na temat polskiej strefy ekonomicznej na Bałtyku.
Polska strefa ekonomiczna na morzu obejmuje obszar 22634km2. W jej obrębie nasz kraj ma prawo do prowadzenia badań i eksploatowania zasobów naturalnych.
5. Wymień i wskaż na mapie pasy ukształtowania powierzchni, a następnie wymień jakie krainy geograficzne wchodzą w skład poszczególnych pasów.
Pobrzeża Południowobałtyckie:
- Nizina Szczecińska
- Pobrzeże Słowińskie
- Pobrzeże Gdańskie
- Żuławy Wiślane
- Nizina Warmińska
Pojezierza Polskie:
- Pojezierze Suwalskie
- Pojezierze Mazurskie
- Pojezierze Chełmińsko – Dobrzyńskie
- Pojezierze Pomorskie
- Pojezierze Wielkopolskie
Niziny Środkowopolskie:
- Nizina Wielkopolska
- Nizina Śląska
- Nizina Mazowiecka
- Nizina Podlaska
- Polesie Lubelskie
Wyżyny Polskie:
- Wyżyna Lubelska
- Wyżyna Małopolska
- Wyżyna Kielecka
- Niecka Nidziańska
- Wyżyna Krakowsko – Częstochowska
- Wyżyna Śląska
Kotliny Podkarpackie:
- Kotlina Oświęcimska
- Kotlina Sandomierska
Góry Karpaty:
- Pogórze Karpackie
- Karpaty:
- Beskidy Zachodnie
- Beskidy Wschodnie
- Tatry
- Podhale
Góry Sudety:
- Przedgórze Sudeckie
- Sudety Środkowe i Wschodnie
- Sudety Zachodnie
6. W którym kierunku płyną najważniejsze rzeki Polski. Wymień z pamięci po 15 rzek i jezior.
Najważniejsze rzeki płyną w kierunku północno – zachodnim.
Rzeki: Wisła, Odra, Pilica, Warta, Bug, San, Brda, Noteć, Narew, Nysa Łużycka, Nysa Kłodzka, Wieprz, Bóbr, Dunajec, Biebrza
Jeziora: Wigry, Hańcza, Mamry, Śniardwy, Łebsko, Jamno, Gopło, Miedwie, Dąbie, Jeziorsko, Koronowskie, Włocławskie, Gardno, Solińskie, Goczałkowickie
7. Wymień i wskaż na mapie najwyższe punkty poszczególnych pasów. Podaj wysokości.
Pobrzeża Południowobałtyckie – Milejewska Góra 197m npm
Pojezierza Polskie – Wieżyca 329m npm
Niziny Środkowopolskie – Bełczyna (Kobyla Góra) 284m npm
Wyżyny Polskie – Łysica 612m npm
Kotliny Podkarpackie – Wzniesienie Sowińca 384m npm
Góry Karpaty – Rysy 2499m npm
Góry Sudety – Śnieżka 1602m npm
8. Wymień i wskaż na mapie obszary występowania węgla kamiennego, brunatnego, siarki, rud miedzi, rud cynku i ołowiu oraz soli kamiennej.
Węgiel kamienny – zagłębie górnośląskie (wyżyna Śląska), zagłębie Dolnośląskie (Sudety Środkowe), zagłębie Lubelskie
Węgiel brunatny – zagłębie Bełchatowskie, zagłębie Konińskie, zagłębie Turoszowskie
Siarka – Tarnobrzeg
Rudy miedzi – Przedgórze Sudeckie, zagłębie Lubińsko – Głogowskie (nizina Śląska)
Rudy cynku i ołowiu – wyżyna Śląska, Olkusz, Bytom
Sól kamienna – Kujawy (Kłodawa, Puck), Wieliczka, Bochnia, Rybnik, Żor
9. Omów wpływ Atlantyku na stosunki termiczne w Polsce i Europie.
Powietrze znad Atlantyku jest wilgotne i powoduje latem opady i ochłodzenie, a zimą ocieplenie i opady.
10. Co nazywamy pogodą, a co klimatem. Wymień składniki pogody i klimatu.
Klimat – normalny przebieg pogody na określonym obszarze
Pogoda – ogół zjawisk atmosferycznych zachodzących w określonym czasie i miejscu.
Składniki pogody:
- temperatura powietrza
- ciśnienie atmosferyczne
- wilgotność
- nasłonecznienie
- siła i kierunek wiatru
- zachmurzenie i rodzaj chmur
- opady i osady atmosferyczne ich rodzaj i wielkość
- zjawiska atmosferyczne
11. Wyjaśnij znaczenie terminów: izotermy, izobary, izohiety, amplitudy.
izotermy – linie na mapie pogody, łączące punkty o jednakowej temperaturze powietrza
izobary – linie na mapie pogody, łączące punkty o jednakowym ciśnieniu atmosferycznym
izohiety – linie na mapie pogody, łączące punkty o jednakowych wartościach sum opadów atmosferycznych
amplitudy – różnice pomiędzy maksymalną a minimalną wartością zmieniającego się elementu meteorologicznego
12. Stan pogody w Polsce zależy od kierunku napływających mas powietrza. Wymień i nazwij masy powietrza napływające do Polski.
Zwrotnikowo – kontynentalne
Zwrotnikowo – morskie
Polarno - kontynentalne
Polarno – morskie
Arktyczno – kontynentalne
Arktyczno – morskie
13. Podaj przeważające kierunki wiatrów w Polsce, wyjaśnij jaką pogodę przynosi powietrze: polarno – kontynentalne, polarno – morskie, zwrotnikowo – kontynentalne, zwrotnikowo – morskie.
W Polsce przeważają wiatry zachodnie.
Polarno – kontynentalne – powoduje latem suszę i upały, a zimą duże mrozy i pogodę słoneczną bez opadów śniegu
Polarno – morskie – powoduje latem ochłodzenie i opady, a zimą ocieplenie i deszcz lub deszcz ze śniegiem
Zwrotnikowo – kontynentalne – powoduje latem i jesienią słoneczną, piękną pogodę
Zwrotnikowo – morskie – powoduje latem upały i opady, często burze, a zimą gwałtowne ocieplenie i odwilż
14. Wymień termiczne pory roku w Polsce (podaj temperatury)
Przedwiośnie - 0ºC - 5ºC
Wiosna - 5ºC - 15ºC
Lato – powyżej 15ºC
Jesień - 5ºC - 15ºC
Przedzimie - 0ºC - 5ºC
Zima – poniżej 0ºC
15. Wyjaśnij, co oznacza okres wegetacji roślin, gdzie w Polsce okres ten trwa najdłużej (podaj liczbę dni), w których regionach trwa najkrócej (podaj liczbę dni).
Okres wegetacyjny - czas, w którym rośliny wykazują aktywność życiową, trwa on od ustalenia się średnich temperatur dobowych +5ºC.
Najdłuższy okres wegetacyjny występuje na Nizinie Śląskiej, wzdłuż zachodniej granicy Polski oraz w pasie kotlin Podkarpackich i wynosi 220 dni. Najkrótszy jest w górach i na pojezierzach i wynosi 180dni.
16. Wymień największe dorzecza Polski oraz do których zlewisk należy obszar Polski, na jakim obszarze koncentrują się jeziora naturalne (co jest tego przyczyną?).
Największe dorzecza:
- dorzecze Wisły
- dorzecze Odry
Obszar Polski należy do:
- zlewiska Morza Bałtyckiego
- zlewiska Morza Czarnego
- zlewiska Morza Północnego
Najwięcej jezior występuje na obszarze pojezierzy, w szczególności na terenie Pojezierza Pomorskiego gdyż są to obszary polodowcowe.
17. Wyjaśnij znaczenie terminów: rzeka gł., dorzecze, system rzeczny, zlewisko, dział wód, bagno.
Rzeka główna - rzeka, która uchodzi bezpośrednio do morza, oceanu lub wpływa do obszaru bezodpływowego; nie może być dopływem innej rzeki.
Dorzecze - obszar, z którego wody powierzchniowe spływają do systemu jednej rzeki, zwanej rzeką główną.
System rzeczny - określenie rzeki głównej wraz ze wszystkimi jej dopływami (bezpośrednimi i pośrednimi), a także zbiornikami wodnymi znajdującymi się w jej dorzeczu.
Zlewisko - obszar, z którego wody powierzchniowe spływają do jednego morza lub oceanu.
Dział wód (dział wodny, wododział) - linia w terenie oddzielająca dorzecza dwóch rzek, w ten sposób, że wody spadające po jednej stronie tej linii spływają do jednej rzeki, a po drugiej stronie - do tej drugiej rzeki.
Bagno typ mokradła - obszar o utrzymującym się nadmiernym nawilgoceniu, porośnięty przez roślinność przystosowaną do specyficznych warunków związanych z dużym nawilgoceniem.
18. Podaj typ klimatu Polski. Omów, jakie czynniki mają wpływ na jego ukształtowanie.
Typ klimatu Polski określamy jako przejściowy między klimatem morskim a lądowym.
Czynniki:
- szerokość geograficzna
- ukształtowanie terenu
- wysokość nad poziomem morza
- prądy morskie
- pasma górskie
19. Wymień etapy powstawania jezior przybrzeżnych. Wymień i wskaż przykłady jeziora przybrzeżnego.
Jeziora przybrzeżne swoje pochodzenie zawdzięczają akumulacyjnej działalności prądów i fal morskich. Piasek naniesiony przez prądy morskie płynące wzdłuż wybrzeża z zachodu tworzy mierzeje, które z biegiem czasu odcinają zatoki morskie od morza.
Takimi jeziorami są: Łebsko, Jamno i Gardno.
20. Podaj 5 największych rzek i jezior (największych) Polski, rozpoczynając od największych.
Rzeki: Wisła, Odra, Warta, Bug, Narew
Jeziora: Śniardwy, Mamry, Łebsko, Dąbie, Miedwie
21. Podaj nazwę, wskaż na mapie i wymień głębokość najgłębszego jeziora Polski.
Hańcza – 108,5 m
22. Wyjaśnij, czy gleby bagienne są przydatne rolniczo, gdzie je spotykamy najczęściej. Nazwij gleby najbardziej urodzajne.
Gleby bagienne są na ogół żyzne, jednak wymagają zabiegów melioracyjnych z uwagi na zbyt dużą wilgotność. Najczęściej spotykamy je na obszarach zabagnionych, głównie w dolinach rzek. Występowanie w Polsce: Poj. Suwalskie, Kujawy, Niz. Szczecińska, Przedgórze Sudeckie, Polesie Lubelskie.
Najbardziej urodzajne gleby to czarnoziemy
23. Wymień i wskaż jednostki, poprzez które Bałtyk łączy się z Morzem Północnym.
Cieśniny:
- Sund
- Wielki Bełt
- Mały Bełt
- Kattegat
- Skagerrak
24. Wymień cechy charakterystyczne Bałtyku, porównaj Bałtyk z innymi morzami Europy, wymień wyspy, zatoki, faunę i florę Bałtyku, wyjaśnij terminy: haloklina, batymetria, abrazja, dryf (znos), podaj i omów różnice rodzajów wybrzeży.
Cechy Bałtyku:
- położone jest w części północnej strefy umiarkowanej
- jest morzem śródziemnym
- jest płytkie (56m)
- ma małe zasolenie (2-7‰)
- jest chłodne (zima 1-0ºC, lato 12-20ºC)
Bałtyk w porównaniu z innymi morzami Europy jest morzem średnim, płytkim i o małym zasoleniu.
Wyspy: Zelandia, Gotlandia, Jarema, Fiona, Olandia, Hiuma, wyspy Alandzkie, Rugia, Bornholm
Zatoki: Botnicka, Fińska, Ryska, Gdańska, Pomorska
Fauna:
- małże (omułki, rogowce)
- skorupiaki (krewetki)
- jamochłony (chełbia modra)
- ryby (śledzie, dorsze, łososie, szproty, węgorze, płastugi)
- ssaki (foki, morświny)
- ptaki (mewy, rybitwy)
Flora:
- trawa morska (tasiemnica)
- glony (zielenice, brunatnice, krasnorosty)
Haloklina – granica pomiędzy wodami powierzchniowymi i głębinowymi
Batymetria – rozmieszczenie głębokości
Abrazja – niszczenie klifu przez fale morskie
Dryf (znos) – przypowierzchniowe prądy morskie spowodowane wiatrem wiejącym z jednego kierunku; znoszenie statku z wyznaczonego kursu
Wybrzeża wysokie powstają najczęściej wskutek zanurzania obszarów wyżynnych lub górskich.
Wśród nich wyróżnia się wybrzeża:
- dalmatyńskie – powstaje wskutek zalania pasm górskich równoległych do wybrzeża – wybrzeża Chorwacji
- riasowe – powstają wskutek zalania pasm górskich prostopadłych do wybrzeża – wybrzeże Irlandii
- fiordowo-skierowe – fiordy (zalane doliny polodowcowe), szkiery
( wygładzone przez lodowiec wysepki) – wybrzeże Norwegii
- klifowe – powstałe wskutek niszczenia obszarów wyżynnych
- limanowe – powstają gdy lejkowate ujścia rzek odcinane są przez mierzeje - wybrzeże Morza Czarnego
Wybrzeża niskie – plaże.
Budowane są przez fale, które nanoszą piasek, a niszczone tez przez fale, które mogą do wziąć więcej niż
przyniosły.
Rodzaje wybrzeży:
- wybrzeże mierzejowo-zalewowe – powstaje na wskutek działalności prądów przybrzeżnych
- lagunowe – powstaje w płytkich zatokach, gdzie podwodne wały plażowe przekształcając się w wynurzone wały, zwane lido, odcinając część zatoki, zwanej laguną, np. Zatoka Meksykańska
- koralowe – budowane są przez rafy koralowe w strefie ciepłej
- namorzynowe – płaskie wybrzeża porośnięte lasami i zaroślami namorzynowymi, zalewane są podczas przypływu, występują w klimacie ciepłym
25. Wyjaśnij, w jaki sposób państwa nadbałtyckie próbują ograniczyć zanieczyszczenia Bałtyku, które obszary przybrzeżne są najbardziej narażone na zanieczyszczenia i dlaczego.
Kraje leżące nad Bałtykiem zaczęły budować coraz więcej oczyszczalni ścieków, rozpoczęto też wspólne badania nad ochroną wód Bałtyku.
26. Wymień i wskaż najwyższy i najniższy punkt Polski. Podaj wysokości i oblicz deniwelację.
Najniższy punkt – Żuławy Wiślane koło Raczków Elbląskich – 1,8m ppm
Najwyższy punkt – szczyt Rysy w Tatrach – 2499m npm
2499m + 1,8m = 2500,8m
27. Wyjaśnij co oznaczają obszary staroglacjalne i młodoglacjalne, wskaż na mapie gdzie występują.
Obszary młodoglacjalne – formy terenu, które utworzył lądolód oraz wypływające z niego wody są geologicznie bardzo młode i bardzo wyraźne w krajobrazie (występuje w środkowej części Mazur i na Pomorzu)
Obszary staroglacjalne - obszary, na których podczas ostatniego zlodowacenia lodowiec nie wystąpił więc nie poczynił żadnych zmian (występuje na nizinach środkowopolskich)
28. Wymień kilka przykładów form ukształtowania powierzchni wskutek akumulacji i erozji. Na czym polega proces denudacji i czego dotyczy.
Akumulacja: mierzeja, delta, rynna, wydma
Erozja: parowy, wąwozy
Denudacja – proces niszczenia wyniosłości powierzchni Ziemi wskutek wietrzenia, erozji i deflacji, prowadzący do wyrównania rzeźby terenu i obniżania się powierzchni lądów.
29. Wymień kilka elementów młodego krajobrazu polodowcowego, podaj różnicę pomiędzy wytopiskiem, a rynną jeziorną.
Np. jeziora polodowcowe, pola sandrowe, moreny czołowe, pradoliny itd.
Wytopisko i rynna jeziorna różnią się od siebie kształtem i genezą powstania.
30. Wymień nazwy jezior, wchodzące w skład zespołu Mamry.
Jeziora: Dobskie, Dargin, Kisajno
31. Wymień i wskaż na mapie najważniejsze miasta poszczególnych krain geograficznych.
- pobrzeże: Gdańsk, Gdynia, Sopot, Łeba, Kołobrzeg, Szczecin
- pojezierza: Bydgoszcz, Toruń, Poznań, Olsztyn, Włocławek
- niziny: Warszawa, Łódź, Wrocław, Opole, Białystok
- wyżyny: Lublin, Zamość, Katowice, Bytom, Dąbrowa Górnicza, Tychy
- kotliny: Kraków, Oświęcim, Tarnobrzeg, Stalowa Wola, Dębica
- góry:
- Karpaty: Zakopane, Bielsko-Biała, Krynica
- Sudety: Karpacz, Szklarska Poręba
32. Z czym kojarzy ci się miejscowość Trzęsacz.
We wsi znajdują się ruiny gotyckiego kościoła wybudowanego pośrodku wsi na przełomie XIV/XV wieku w odległości prawie 2 kilometrów od morza. Procesy abrazyjne spowodowały, że brzeg morski nieustannie zbliżał się do budowli. Ostatnie nabożeństwo odprawiono w kościele 2 marca 1874 roku, a jego wyposażenie przewieziono do katedry w Kamieniu Pomorskim. W 1901 zawaliła się pierwsza jego część. Dziś pozostał jedynie fragment południowej ściany. Obecnie trwają intensywne prace nad ochroną ruin przed sztormami. Jest to jedyna tego typu atrakcja turystyczna w Europie.
Przez Trzęsacz przechodzi południk 1500' długości geograficznej wschodniej, wyznaczający czas środkowo-europejski.
33. Zaplanuj jednodniową wycieczkę po Trójmieście, uwzględnij co chcesz zwiedzić.
- Gdańsk: Długi Targ (z Ratuszem), Pomnik Poległych Stoczniowców, Pomnik Bohaterów Westerplatte, gotycki Kościół NMP z XVw., Wieża Więzienna, mury obronne z XIV.
- Gdynia: okręty – muzeum „Błyskawica” i Dar Pomorza”, Muzeum oceanograficzne, Teatr Muzyczny
- Sopot: Frombork (katedra Biskupów Warmińskich), spacer po molo, Opera Leśna
34. Omów położenie geograficzne Pojezierzy, podaj nazwy najważniejszych puszczy, dokonaj charakterystyki poszczególnych Pojezierzy.
Pojezierza leżą pomiędzy pasem Pobrzeży a Nizin, w centralno-zachodniej i część w wschodniej Polsce.
Puszcze: Piska, Augustowska, Rzepińska, Kamieniecka, Biała, Borecka, Bory Tucholskie, Romincka, Zielonka
Pojezierze Wielkopolskie: od dolnej Wisły do Odry, zostało wyrzeźbione przez wody topniejącego lądolodu, które płynęły na zachód. Dna pradolin są wykorzystywane przez Noteć, Wartę, Odrę. Brak wyraźnych wzniesień morenowych (ponieważ to pojezierze jest starsze od Pomorskiego i Mazurskiego) Łagodniejsze formy i są niższe, mniej jezior. Klimat cieplejszy niż w innych pojezierzach, zimy Łagodne, ciepłe lata, dłuższy okres wegetacji, małe opady, gleby bielicowe, brunatne i czarne ziemie, bagienne.
Pojezierze Pomorskie: od dolnej Odry do wsch. Doliny Wisły. Obszar zbudowany z piasków, glin i żwirów, krajobraz młodoglacjalny, liczne wzgórza moren czołowych (najwyższa Wieżyca 329m npm), liczne jeziora, pola sandrowe, rzeki są krótkie i płyną szybko, klimat chłodniejszy, temp o 2ºC niższe a opady większe.
Pojezierze Mazurskie: dolna Wisła do Pojezierza Suwalskiego na wschodzie, potężne wały moren czołowych (Dylewska Góra 312m), największe jeziora Polski (Śniardwy), liczne rezerwaty przyrody, rzeki płynące na północny zachód – duży spadek, płynąc na południe płyną wolno po płaskich stożkach sandrowych
Pojezierze Suwalskie: północno – wschodni kraniec Polski, jeziora i wzgórza
Pojezierze Chełmińsko – Dobrzyńskie: w dolinie Wisły położony jest Toruń
35. Wyjaśnij terminy: less i wydmy, wymień obszary, na których się je spotyka.
Less – skała osadowa pylasto – okruchowa barwy żółtej, składająca się głównie z drobnych ziaren kwarcu oraz węglanu wapnia. (wyżyna Lubelska)
Wydma - piaszczyste wzniesienie o różnym kształcie, usypane przez wiatr. (Pobrzeże Słowińskie)
36. Dokonaj charakterystyki poszczególnych krain geograficznych.
- pobrzeża: obszary nizinne; rozciągają się od wyspy Uznam po rzekę Łynę; chłodne lata i łagodne zimy, wiatry zwane bryzami, a opady są większe niż na nizinach
- pojezierza: występuje tu krajobraz młodoglacjalny (związany z lądolodem skandynawskim); tu lodowiec nasuwał się kilkakrotnie, najdłużej utrzymał się i najpóźniej ustąpił
- niziny: charakterystycznymi elementami nizin są małe wysokości bezwzględne i przewaga równin; rzeźba terenu jest monotonna i słabo urozmaicona; rzeki płyną wolno, mają małe spadki; krajobraz staroglacjalny (krajobraz polodowcowy, ale znacznie zmieniony przez działanie czynników zewnętrznych), tu proces niszczenia form polodowcowych trwał dłużej niż na pojezierzach; nie ma jezior polodowcowych; są bagna i torfowiska
- wyżyny: mają zróżnicowaną budowę geologiczną; krajobrazy są różnorodne i zależą od podłoża oraz zewnętrznych czynników rzeźbotwórczych; podłoże wapienne lub lessowe z dużą ilością wąwozów i parowów, krajobraz gór niskich (Góry Świętokrzyskie)
- kotliny: są wielkim zapadliskiem tektonicznym, które powstało w trzeciorzędzie (podczas fałdowania alpejskiego) było zatoką morską, w której miliony lat osadzały się: wapienie, piaskowce, iły, gipsy i zlepieńce, lądolód skandynawski pozostawił tu piaski i gliny, obecność siarki, soli kamiennej, gazu ziemnego i ropy naftowej; najdłuższy okres wegetacyjny w Polsce (220 dni), jeden z najcieplejszych rejonów Polski
- Sudety: budowa geologiczna (skały: magmowe, przeobrażone i osadowe różnego wieku); klimat o cechach górskich, łagodniejszy w kotlinach i na przedgórzu, to najchłodniejszy i najwilgotniejszy rejon Polski, masy powietrza napływają głownie znad Atlantyku, temperatury maleją wraz z wysokością, a opady rosną, częste zachmurzenia, zamglenia w kotlinach, deszcz, nawalne oraz silne, ciepłe, suche wiatry fenowe spadające z wierzchołków w dół
- Karpaty: młode, wysokie góry fałdowe, budowa głównie ze skał osadowych, które osadzały się na dnie morza (piaskowce, wapienie, łupki, zlepieńce i margle) rzeźba terenu zróżnicowana, sfałdowane warstwy fliszu utworzyły tam płaszczowiny.
37. Podaj różnicę między klimatem polarnym i subpolarnym, co oznacza marzłość.
W klimacie subpolarnym występują głównie opady śniegu, zaś w klimacie polarnym tylko śniegu. W klimacie subpolarnym temperatura w najcieplejszym miesiącu nie przekracza +10C, w klimacie polarnym temperatura nigdy nie przekracza 0C.
Marzłość – stale zamarznięta warstwa gruntu o różnej grubości, występująca w krajach polarnych, odmarza tylko latem tylko przy powierzchni
38. Zaplanuj jednodniową wycieczkę po Warszawie.
Obiekty: Kampinoski Park Narodowy, Zamek Królewski, filharmonia narodowa, pałac na wodzie w Łazienkach, Pałac w Wilanowie, Pałac Staszica, gotycki Barbakan i kamieniczki na starym Miescie, grób Nieznanego Żołnierza
39. Z czym kojarzy ci się „Panorama Racławicka”.
„Panorama Racławicka” to panoramiczny obraz, przedstawiający bitwę pod Racławicami (1794) - jeden z epizodów Insurekcji kościuszkowskiej, zwycięstwo wojsk polskich nad rosyjskimi. Aktualnie znajduje się w Rotundzie Panoramy Racławickiej we Wrocławiu.
40. Wyjaśnij w jaki sposób ukształtował się krajobraz staroglacjalny Nizin Środkowopolskich.
Niziny Środkowopolskie były dwukrotnie pokryte lądolodem – podczas zlodowacenia południowopolskiego i środkowopolskiego. Natomiast ostatnie, najmłodsze zlodowacenie północnopolskie już tu nie dotarło, ponieważ czoło lądolodu zatrzymało się na pojezierzach. Na nizinach więc proces niszczenia form polodowcowych trwał znacznie dłużej niż na pojezierzach.
41. Podaj przykłady gór niskich, średnich i wysokich w Polsce oraz nazwy i wysokości ich najwyższych szczytów (wskaż na mapie).
Góry niskie – Góry Świętokrzyskie (Łysica – 612 m npm)
Góry średnie – Sudety (Śnieżka – 1602 m npm)
Góry wysokie – Karpaty (Rysy – 2499 m npm)
42. Wyjaśnij, co oznacza konurbacja, a co rekultywacja, scharakteryzuj stan ochrony środowiska na obszarze GOP.
Konurbacja – skupisko, łączenie miast i osiedli
Rekultywacja - przywracanie wartości użytkowych i przyrodniczych terenom zdewastowanym i zdegradowanym przez działalność człowieka.
GOP:
- przeznaczanie dużej ilości pieniędzy na ratowanie środowiska
- na kominy fabryk zakładane są filtry
- budowa oczyszczalni ścieków
- rekultywacja terenu (likwidowanie hałd i wyrobisk)
- tworzenie terenów zielonych
- utworzono Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku
- wokół Wyżyny Śląskiej utworzono ochronny pas zieleni
43. Określ położenie geograficzne Kotlin Podkarpackich. Omów ich znaczenie.
Kotliny Podkarpackie położone są pomiędzy wyżynami na północy, a Karpatami na południu. Leżą w zapadlisku przedgórskim, które powstało w czasie fałdowania alpejskiego. Obszar ten położony jest wzdłuż górnej doliny Wisły i jej prawobrzeżnych dopływów.
Znaczenie:
- złoża siarki jedne z największych na świecie
- powstał Tarnobrzeski Okręg Przemysłowy
- Wieliczka – najstarsza w Polsce kopalnia soli kamiennej
- Oświęcim – Brzezinka – największy w Europie obóz koncentracyjny
- Kraków – dawna stolica Polski
44. Zaplanuj jednodniową wycieczkę po Krakowie, uwzględnij co chcesz zwiedzić.
- barbakan
- Kościół Mariacki z ołtarzem Wita Stwosza
- Sukiennice
- Wawel
- pomnik Adama Mickiewicza
- kaplica Zygmuntowska
- gotycka bazylika katedralna
- Zamek królewski
- Uniwersytet Jagielloński
45. Wskaż na mapie i określ położenie geograficzne Sudetów, scharakteryzuj klimat i gospodarkę Sudetów, dokonaj podziału na regiony, wymień rodzaje skał spotykane w Sudetach. Na czym polega klęska ekologiczna w Karkonoszach i jaka jest tego przyczyna.
Sudety zajmują południowo-zachodnią część Polski i ciągną się od doliny Łaby po Bramę Morawską.
W Sudetach panuje klimat o cechach górskich. Temperatura powietrza spada wraz z wysokością, lipiec – 300m npm 17ºC, Śnieżka 8,3ºC
Styczeń – 300m npm -2ºC, Śnieżka -7ºC,
Roczne sumy opadów rosną wraz z wysokością i wynoszą od 700mm na przedgórzu do 1500mm na Śnieżce.
Najważniejszy surowiec to węgiel brunatny, w pobliżu Bogatyni jest elektrownia opalana węglem brunatnym, eksploatacja skał użytkowych: granity, bazalty. Wapienie. Piaskowce. Iły i gliny ceramiczne, ważnym bogactwem są wody mineralne i cieplice, liczne uzdrowiska
Regiony Sudetów:
- Przedgórze Sudeckie
- Sudety Zachodnie
- Sudety Środkowe
- Sudety Wschodnie
Rodzaje skał: magmowe, przeobrażone, osadowe
Klęska ekologiczna: spalanie węgla i siarko powoduje powstanie kwaśnych deszczy a w rezultacie obumieranie lasów
46. Omów położenie geograficzne Karpat, wskaż na mapie, dokonaj podziału Karpat na regiony. Wymień nazwy i określ wysokość ważniejszych szczytów i pasm górskich Karpat (wskaż na mapie).
Karpaty położone są w Europie Środkowej i ciągną się łukiem otwartym ku południowemu zachodowi. Karpaty leżą na obszarze kilku państw: Polski, Czech, Słowacji, Ukrainy, Rumunii i Węgier.
Regiony Karpat:
- Beskidy Wschodnie
- Beskidy Zachodnie
- Tatry
- Podhale
Pasma górskie Karpat:
- Tatry – Rysy 2499m npm, Gerlach 2655m npm
- Beskidy – Babia Góra 1725m npm
- Bieszczady – Tarnica 1346m npm
- Pieniny – Trzy Korony 982m npm
47. Scharakteryzuj klimat i krajobraz Tatr.
Krajobraz wysokogórski (turnie, hale, kosodrzewina, lasy iglaste, lasy mieszane); występowanie mis skalnych, progów, turni i grani, niewielkie kotliny, cyrki polodowcowe, moreny czołowe, boczne i denne, doliny i stawy
Klimat górski zmieniający się wraz z wysokością ( maleje temperatura, a suma opadów rośnie), wiatr halny (ciepły, suchy,silny)
48. Ile jaskiń poznano w Polskiej części tatr. Jak nazywa się najdłuższa z nich i ile liczy metrów.
Poznano ok. 470 jaskiń, najdłuższa – Mroźna 1640m
49. Wymień piętra roślinności w Tatrach, określ zależności pomiędzy klimatem, a szatą roślinną w Tatrach.
- 1000m npm – 1200m npm (ok. 12ºC) – regiel dolny z lasami mieszanymi jodłowo – bukowymi
- 1200m npm – 1600m npm (ok. 10ºC) – regiel górny z lasami świerkowymi, limbą i modrzewiem
- 1600m npm – 1800m npm (ok. 7,5ºC) – kosodrzewina porośnięta krzewami i drzewami karłowatymi
- 1800m npm – 2000m npm (7-5ºC) – łąki wysokogórskie (hale) z trawami i maleńkimi krzewami
- powyżej 2000m npm (ok. 0ºC) – turnie – nagie skały pokryte mchami i porostami
50. Wymień charakterystyczne cechy rzeźby gór wysokich.
Krajobraz Tatr wysokich zawdzięczamy zlodowaceniu plejstoceńskiemu. We wszystkich większych
51. Scharakteryzuj gospodarkę Karpat. Wymień ważniejsze miasta.
- złoża ropy naftowej, przemysł włókienniczy i samochodowy, browar, elektrownie wodne w Porębie i Tresnej
- Zakopane – największa miejscowośc turystyczna w Polsce
- Krynica, Muszyna, Rabka – lecznicze źródła
52. Zaplanuj jednodniową wycieczkę po Zakopanem, uwzględnij miejsca, które chcesz zwiedzić.
Krópówki, wejście na Giewont, wjazd kolejką na Gubałówkę, morskie Oko, czarny staw, spacer na Kalatówki, dawny cmętarz w Zakopanem, spływ kajakowy Dunajcem, zwiedzanie jaskiń mroźnej, Niedźwiedziej
53. Zaplanuj wycieczkę po Sudetach, uwzględniając ciekawe miejsca.
Wejście na Śnieżkę, Karkonoski Park Narodowy, Wielki i Mały Satw, wodospady 9 kamieńczyka i szklarka), Błędne Skały, Śnieżnik, Jaskinia Niedźwiedzia, Kłodzko (zabytkowa twierdza),
Kwiąż koło Wałbrzycha (zamek), Karpacz (świątynia )Złoty Stok (muzeum górnictwa złota) Karpacz 9muzeum Zabawek)
Krainy geograficzne Polski
1. Wymień i wskaż na mapie kraje sąsiadujące z Polską, które z nich powierzchniowo są większe od Polski.
Niemcy, Czechy, Słowacja, Ukraina, Białoruś, Litwa, Rosja (obwód Kalingradzki)
2. Wymień nazwy skrajnych punktów Polski, wskaż je na mapie (określ dł. i szer.)
Północ - Przylądek Rozewie 54º50’N 18º25’E
Południe - Szczyt Opołonek 49ºN 22º
Zachód - Kolano Odry 52º45’N 14º7’E
Wschód - Kolano Bugu 50º50’N 24º8’E
3. Określ położenie geograficzne Polski, podaj jej obszar, które miejsce w Europie, a które w świecie zajmuje Polska pod względem wielkości.
Polska leży na półkulach północnej i wschodniej, w środkowej części Europy, nad morzem Bałtyckim. Powierzchnia Polski wynosi 312683km2. Pod względem wielkości Polska zajmuje 9 miejsce w Europie, a 69 na świecie.
4. Podaj wiadome informacje na temat polskiej strefy ekonomicznej na Bałtyku.
Polska strefa ekonomiczna na morzu obejmuje obszar 22634km2. W jej obrębie nasz kraj ma prawo do prowadzenia badań i eksploatowania zasobów naturalnych.
5. Wymień i wskaż na mapie pasy ukształtowania powierzchni, a następnie wymień jakie krainy geograficzne wchodzą w skład poszczególnych pasów.
Pobrzeża Południowobałtyckie:
- Nizina Szczecińska
- Pobrzeże Słowińskie
- Pobrzeże Gdańskie
- Żuławy Wiślane
- Nizina Warmińska
Pojezierza Polskie:
- Pojezierze Suwalskie
- Pojezierze Mazurskie
- Pojezierze Chełmińsko – Dobrzyńskie
- Pojezierze Pomorskie
- Pojezierze Wielkopolskie
Niziny Środkowopolskie:
- Nizina Wielkopolska
- Nizina Śląska
- Nizina Mazowiecka
- Nizina Podlaska
- Polesie Lubelskie
Wyżyny Polskie:
- Wyżyna Lubelska
- Wyżyna Małopolska
- Wyżyna Kielecka
- Niecka Nidziańska
- Wyżyna Krakowsko – Częstochowska
- Wyżyna Śląska
Kotliny Podkarpackie:
- Kotlina Oświęcimska
- Kotlina Sandomierska
Góry Karpaty:
- Pogórze Karpackie
- Karpaty:
- Beskidy Zachodnie
- Beskidy Wschodnie
- Tatry
- Podhale
Góry Sudety:
- Przedgórze Sudeckie
- Sudety Środkowe i Wschodnie
- Sudety Zachodnie
6. W którym kierunku płyną najważniejsze rzeki Polski. Wymień z pamięci po 15 rzek i jezior.
Najważniejsze rzeki płyną w kierunku północno – zachodnim.
Rzeki: Wisła, Odra, Pilica, Warta, Bug, San, Brda, Noteć, Narew, Nysa Łużycka, Nysa Kłodzka, Wieprz, Bóbr, Dunajec, Biebrza
Jeziora: Wigry, Hańcza, Mamry, Śniardwy, Łebsko, Jamno, Gopło, Miedwie, Dąbie, Jeziorsko, Koronowskie, Włocławskie, Gardno, Solińskie, Goczałkowickie
7. Wymień i wskaż na mapie najwyższe punkty poszczególnych pasów. Podaj wysokości.
Pobrzeża Południowobałtyckie – Milejewska Góra 197m npm
Pojezierza Polskie – Wieżyca 329m npm
Niziny Środkowopolskie – Bełczyna (Kobyla Góra) 284m npm
Wyżyny Polskie – Łysica 612m npm
Kotliny Podkarpackie – Wzniesienie Sowińca 384m npm
Góry Karpaty – Rysy 2499m npm
Góry Sudety – Śnieżka 1602m npm
8. Wymień i wskaż na mapie obszary występowania węgla kamiennego, brunatnego, siarki, rud miedzi, rud cynku i ołowiu oraz soli kamiennej.
Węgiel kamienny – zagłębie górnośląskie (wyżyna Śląska), zagłębie Dolnośląskie (Sudety Środkowe), zagłębie Lubelskie
Węgiel brunatny – zagłębie Bełchatowskie, zagłębie Konińskie, zagłębie Turoszowskie
Siarka – Tarnobrzeg
Rudy miedzi – Przedgórze Sudeckie, zagłębie Lubińsko – Głogowskie (nizina Śląska)
Rudy cynku i ołowiu – wyżyna Śląska, Olkusz, Bytom
Sól kamienna – Kujawy (Kłodawa, Puck), Wieliczka, Bochnia, Rybnik, Żor
9. Omów wpływ Atlantyku na stosunki termiczne w Polsce i Europie.
Powietrze znad Atlantyku jest wilgotne i powoduje latem opady i ochłodzenie, a zimą ocieplenie i opady.
10. Co nazywamy pogodą, a co klimatem. Wymień składniki pogody i klimatu.
Klimat – normalny przebieg pogody na określonym obszarze
Pogoda – ogół zjawisk atmosferycznych zachodzących w określonym czasie i miejscu.
Składniki pogody:
- temperatura powietrza
- ciśnienie atmosferyczne
- wilgotność
- nasłonecznienie
- siła i kierunek wiatru
- zachmurzenie i rodzaj chmur
- opady i osady atmosferyczne ich rodzaj i wielkość
- zjawiska atmosferyczne
11. Wyjaśnij znaczenie terminów: izotermy, izobary, izohiety, amplitudy.
izotermy – linie na mapie pogody, łączące punkty o jednakowej temperaturze powietrza
izobary – linie na mapie pogody, łączące punkty o jednakowym ciśnieniu atmosferycznym
izohiety – linie na mapie pogody, łączące punkty o jednakowych wartościach sum opadów atmosferycznych
amplitudy – różnice pomiędzy maksymalną a minimalną wartością zmieniającego się elementu meteorologicznego
12. Stan pogody w Polsce zależy od kierunku napływających mas powietrza. Wymień i nazwij masy powietrza napływające do Polski.
Zwrotnikowo – kontynentalne
Zwrotnikowo – morskie
Polarno - kontynentalne
Polarno – morskie
Arktyczno – kontynentalne
Arktyczno – morskie
13. Podaj przeważające kierunki wiatrów w Polsce, wyjaśnij jaką pogodę przynosi powietrze: polarno – kontynentalne, polarno – morskie, zwrotnikowo – kontynentalne, zwrotnikowo – morskie.
W Polsce przeważają wiatry zachodnie.
Polarno – kontynentalne – powoduje latem suszę i upały, a zimą duże mrozy i pogodę słoneczną bez opadów śniegu
Polarno – morskie – powoduje latem ochłodzenie i opady, a zimą ocieplenie i deszcz lub deszcz ze śniegiem
Zwrotnikowo – kontynentalne – powoduje latem i jesienią słoneczną, piękną pogodę
Zwrotnikowo – morskie – powoduje latem upały i opady, często burze, a zimą gwałtowne ocieplenie i odwilż
14. Wymień termiczne pory roku w Polsce (podaj temperatury)
Przedwiośnie - 0ºC - 5ºC
Wiosna - 5ºC - 15ºC
Lato – powyżej 15ºC
Jesień - 5ºC - 15ºC
Przedzimie - 0ºC - 5ºC
Zima – poniżej 0ºC
15. Wyjaśnij, co oznacza okres wegetacji roślin, gdzie w Polsce okres ten trwa najdłużej (podaj liczbę dni), w których regionach trwa najkrócej (podaj liczbę dni).
Okres wegetacyjny - czas, w którym rośliny wykazują aktywność życiową, trwa on od ustalenia się średnich temperatur dobowych +5ºC.
Najdłuższy okres wegetacyjny występuje na Nizinie Śląskiej, wzdłuż zachodniej granicy Polski oraz w pasie kotlin Podkarpackich i wynosi 220 dni. Najkrótszy jest w górach i na pojezierzach i wynosi 180dni.
16. Wymień największe dorzecza Polski oraz do których zlewisk należy obszar Polski, na jakim obszarze koncentrują się jeziora naturalne (co jest tego przyczyną?).
Największe dorzecza:
- dorzecze Wisły
- dorzecze Odry
Obszar Polski należy do:
- zlewiska Morza Bałtyckiego
- zlewiska Morza Czarnego
- zlewiska Morza Północnego
Najwięcej jezior występuje na obszarze pojezierzy, w szczególności na terenie Pojezierza Pomorskiego gdyż są to obszary polodowcowe.
17. Wyjaśnij znaczenie terminów: rzeka gł., dorzecze, system rzeczny, zlewisko, dział wód, bagno.
Rzeka główna - rzeka, która uchodzi bezpośrednio do morza, oceanu lub wpływa do obszaru bezodpływowego; nie może być dopływem innej rzeki.
Dorzecze - obszar, z którego wody powierzchniowe spływają do systemu jednej rzeki, zwanej rzeką główną.
System rzeczny - określenie rzeki głównej wraz ze wszystkimi jej dopływami (bezpośrednimi i pośrednimi), a także zbiornikami wodnymi znajdującymi się w jej dorzeczu.
Zlewisko - obszar, z którego wody powierzchniowe spływają do jednego morza lub oceanu.
Dział wód (dział wodny, wododział) - linia w terenie oddzielająca dorzecza dwóch rzek, w ten sposób, że wody spadające po jednej stronie tej linii spływają do jednej rzeki, a po drugiej stronie - do tej drugiej rzeki.
Bagno typ mokradła - obszar o utrzymującym się nadmiernym nawilgoceniu, porośnięty przez roślinność przystosowaną do specyficznych warunków związanych z dużym nawilgoceniem.
18. Podaj typ klimatu Polski. Omów, jakie czynniki mają wpływ na jego ukształtowanie.
Typ klimatu Polski określamy jako przejściowy między klimatem morskim a lądowym.
Czynniki:
- szerokość geograficzna
- ukształtowanie terenu
- wysokość nad poziomem morza
- prądy morskie
- pasma górskie
19. Wymień etapy powstawania jezior przybrzeżnych. Wymień i wskaż przykłady jeziora przybrzeżnego.
Jeziora przybrzeżne swoje pochodzenie zawdzięczają akumulacyjnej działalności prądów i fal morskich. Piasek naniesiony przez prądy morskie płynące wzdłuż wybrzeża z zachodu tworzy mierzeje, które z biegiem czasu odcinają zatoki morskie od morza.
Takimi jeziorami są: Łebsko, Jamno i Gardno.
20. Podaj 5 największych rzek i jezior (największych) Polski, rozpoczynając od największych.
Rzeki: Wisła, Odra, Warta, Bug, Narew
Jeziora: Śniardwy, Mamry, Łebsko, Dąbie, Miedwie
21. Podaj nazwę, wskaż na mapie i wymień głębokość najgłębszego jeziora Polski.
Hańcza – 108,5 m
22. Wyjaśnij, czy gleby bagienne są przydatne rolniczo, gdzie je spotykamy najczęściej. Nazwij gleby najbardziej urodzajne.
Gleby bagienne są na ogół żyzne, jednak wymagają zabiegów melioracyjnych z uwagi na zbyt dużą wilgotność. Najczęściej spotykamy je na obszarach zabagnionych, głównie w dolinach rzek. Występowanie w Polsce: Poj. Suwalskie, Kujawy, Niz. Szczecińska, Przedgórze Sudeckie, Polesie Lubelskie.
Najbardziej urodzajne gleby to czarnoziemy
23. Wymień i wskaż jednostki, poprzez które Bałtyk łączy się z Morzem Północnym.
Cieśniny:
- Sund
- Wielki Bełt
- Mały Bełt
- Kattegat
- Skagerrak
24. Wymień cechy charakterystyczne Bałtyku, porównaj Bałtyk z innymi morzami Europy, wymień wyspy, zatoki, faunę i florę Bałtyku, wyjaśnij terminy: haloklina, batymetria, abrazja, dryf (znos), podaj i omów różnice rodzajów wybrzeży.
Cechy Bałtyku:
- położone jest w części północnej strefy umiarkowanej
- jest morzem śródziemnym
- jest płytkie (56m)
- ma małe zasolenie (2-7‰)
- jest chłodne (zima 1-0ºC, lato 12-20ºC)
Bałtyk w porównaniu z innymi morzami Europy jest morzem średnim, płytkim i o małym zasoleniu.
Wyspy: Zelandia, Gotlandia, Jarema, Fiona, Olandia, Hiuma, wyspy Alandzkie, Rugia, Bornholm
Zatoki: Botnicka, Fińska, Ryska, Gdańska, Pomorska
Fauna:
- małże (omułki, rogowce)
- skorupiaki (krewetki)
- jamochłony (chełbia modra)
- ryby (śledzie, dorsze, łososie, szproty, węgorze, płastugi)
- ssaki (foki, morświny)
- ptaki (mewy, rybitwy)
Flora:
- trawa morska (tasiemnica)
- glony (zielenice, brunatnice, krasnorosty)
Haloklina – granica pomiędzy wodami powierzchniowymi i głębinowymi
Batymetria – rozmieszczenie głębokości
Abrazja – niszczenie klifu przez fale morskie
Dryf (znos) – przypowierzchniowe prądy morskie spowodowane wiatrem wiejącym z jednego kierunku; znoszenie statku z wyznaczonego kursu
Wybrzeża wysokie powstają najczęściej wskutek zanurzania obszarów wyżynnych lub górskich.
Wśród nich wyróżnia się wybrzeża:
- dalmatyńskie – powstaje wskutek zalania pasm górskich równoległych do wybrzeża – wybrzeża Chorwacji
- riasowe – powstają wskutek zalania pasm górskich prostopadłych do wybrzeża – wybrzeże Irlandii
- fiordowo-skierowe – fiordy (zalane doliny polodowcowe), szkiery
( wygładzone przez lodowiec wysepki) – wybrzeże Norwegii
- klifowe – powstałe wskutek niszczenia obszarów wyżynnych
- limanowe – powstają gdy lejkowate ujścia rzek odcinane są przez mierzeje - wybrzeże Morza Czarnego
Wybrzeża niskie – plaże.
Budowane są przez fale, które nanoszą piasek, a niszczone tez przez fale, które mogą do wziąć więcej niż
przyniosły.
Rodzaje wybrzeży:
- wybrzeże mierzejowo-zalewowe – powstaje na wskutek działalności prądów przybrzeżnych
- lagunowe – powstaje w płytkich zatokach, gdzie podwodne wały plażowe przekształcając się w wynurzone wały, zwane lido, odcinając część zatoki, zwanej laguną, np. Zatoka Meksykańska
- koralowe – budowane są przez rafy koralowe w strefie ciepłej
- namorzynowe – płaskie wybrzeża porośnięte lasami i zaroślami namorzynowymi, zalewane są podczas przypływu, występują w klimacie ciepłym
25. Wyjaśnij, w jaki sposób państwa nadbałtyckie próbują ograniczyć zanieczyszczenia Bałtyku, które obszary przybrzeżne są najbardziej narażone na zanieczyszczenia i dlaczego.
Kraje leżące nad Bałtykiem zaczęły budować coraz więcej oczyszczalni ścieków, rozpoczęto też wspólne badania nad ochroną wód Bałtyku.
26. Wymień i wskaż najwyższy i najniższy punkt Polski. Podaj wysokości i oblicz deniwelację.
Najniższy punkt – Żuławy Wiślane koło Raczków Elbląskich – 1,8m ppm
Najwyższy punkt – szczyt Rysy w Tatrach – 2499m npm
2499m + 1,8m = 2500,8m
27. Wyjaśnij co oznaczają obszary staroglacjalne i młodoglacjalne, wskaż na mapie gdzie występują.
Obszary młodoglacjalne – formy terenu, które utworzył lądolód oraz wypływające z niego wody są geologicznie bardzo młode i bardzo wyraźne w krajobrazie (występuje w środkowej części Mazur i na Pomorzu)
Obszary staroglacjalne - obszary, na których podczas ostatniego zlodowacenia lodowiec nie wystąpił więc nie poczynił żadnych zmian (występuje na nizinach środkowopolskich)
28. Wymień kilka przykładów form ukształtowania powierzchni wskutek akumulacji i erozji. Na czym polega proces denudacji i czego dotyczy.
Akumulacja: mierzeja, delta, rynna, wydma
Erozja: parowy, wąwozy
Denudacja – proces niszczenia wyniosłości powierzchni Ziemi wskutek wietrzenia, erozji i deflacji, prowadzący do wyrównania rzeźby terenu i obniżania się powierzchni lądów.
29. Wymień kilka elementów młodego krajobrazu polodowcowego, podaj różnicę pomiędzy wytopiskiem, a rynną jeziorną.
Np. jeziora polodowcowe, pola sandrowe, moreny czołowe, pradoliny itd.
Wytopisko i rynna jeziorna różnią się od siebie kształtem i genezą powstania.
30. Wymień nazwy jezior, wchodzące w skład zespołu Mamry.
Jeziora: Dobskie, Dargin, Kisajno
31. Wymień i wskaż na mapie najważniejsze miasta poszczególnych krain geograficznych.
- pobrzeże: Gdańsk, Gdynia, Sopot, Łeba, Kołobrzeg, Szczecin
- pojezierza: Bydgoszcz, Toruń, Poznań, Olsztyn, Włocławek
- niziny: Warszawa, Łódź, Wrocław, Opole, Białystok
- wyżyny: Lublin, Zamość, Katowice, Bytom, Dąbrowa Górnicza, Tychy
- kotliny: Kraków, Oświęcim, Tarnobrzeg, Stalowa Wola, Dębica
- góry:
- Karpaty: Zakopane, Bielsko-Biała, Krynica
- Sudety: Karpacz, Szklarska Poręba
32. Z czym kojarzy ci się miejscowość Trzęsacz.
We wsi znajdują się ruiny gotyckiego kościoła wybudowanego pośrodku wsi na przełomie XIV/XV wieku w odległości prawie 2 kilometrów od morza. Procesy abrazyjne spowodowały, że brzeg morski nieustannie zbliżał się do budowli. Ostatnie nabożeństwo odprawiono w kościele 2 marca 1874 roku, a jego wyposażenie przewieziono do katedry w Kamieniu Pomorskim. W 1901 zawaliła się pierwsza jego część. Dziś pozostał jedynie fragment południowej ściany. Obecnie trwają intensywne prace nad ochroną ruin przed sztormami. Jest to jedyna tego typu atrakcja turystyczna w Europie.
Przez Trzęsacz przechodzi południk 1500' długości geograficznej wschodniej, wyznaczający czas środkowo-europejski.
33. Zaplanuj jednodniową wycieczkę po Trójmieście, uwzględnij co chcesz zwiedzić.
- Gdańsk: Długi Targ (z Ratuszem), Pomnik Poległych Stoczniowców, Pomnik Bohaterów Westerplatte, gotycki Kościół NMP z XVw., Wieża Więzienna, mury obronne z XIV.
- Gdynia: okręty – muzeum „Błyskawica” i Dar Pomorza”, Muzeum oceanograficzne, Teatr Muzyczny
- Sopot: Frombork (katedra Biskupów Warmińskich), spacer po molo, Opera Leśna
34. Omów położenie geograficzne Pojezierzy, podaj nazwy najważniejszych puszczy, dokonaj charakterystyki poszczególnych Pojezierzy.
Pojezierza leżą pomiędzy pasem Pobrzeży a Nizin, w centralno-zachodniej i część w wschodniej Polsce.
Puszcze: Piska, Augustowska, Rzepińska, Kamieniecka, Biała, Borecka, Bory Tucholskie, Romincka, Zielonka
Pojezierze Wielkopolskie: od dolnej Wisły do Odry, zostało wyrzeźbione przez wody topniejącego lądolodu, które płynęły na zachód. Dna pradolin są wykorzystywane przez Noteć, Wartę, Odrę. Brak wyraźnych wzniesień morenowych (ponieważ to pojezierze jest starsze od Pomorskiego i Mazurskiego) Łagodniejsze formy i są niższe, mniej jezior. Klimat cieplejszy niż w innych pojezierzach, zimy Łagodne, ciepłe lata, dłuższy okres wegetacji, małe opady, gleby bielicowe, brunatne i czarne ziemie, bagienne.
Pojezierze Pomorskie: od dolnej Odry do wsch. Doliny Wisły. Obszar zbudowany z piasków, glin i żwirów, krajobraz młodoglacjalny, liczne wzgórza moren czołowych (najwyższa Wieżyca 329m npm), liczne jeziora, pola sandrowe, rzeki są krótkie i płyną szybko, klimat chłodniejszy, temp o 2ºC niższe a opady większe.
Pojezierze Mazurskie: dolna Wisła do Pojezierza Suwalskiego na wschodzie, potężne wały moren czołowych (Dylewska Góra 312m), największe jeziora Polski (Śniardwy), liczne rezerwaty przyrody, rzeki płynące na północny zachód – duży spadek, płynąc na południe płyną wolno po płaskich stożkach sandrowych
Pojezierze Suwalskie: północno – wschodni kraniec Polski, jeziora i wzgórza
Pojezierze Chełmińsko – Dobrzyńskie: w dolinie Wisły położony jest Toruń
35. Wyjaśnij terminy: less i wydmy, wymień obszary, na których się je spotyka.
Less – skała osadowa pylasto – okruchowa barwy żółtej, składająca się głównie z drobnych ziaren kwarcu oraz węglanu wapnia. (wyżyna Lubelska)
Wydma - piaszczyste wzniesienie o różnym kształcie, usypane przez wiatr. (Pobrzeże Słowińskie)
36. Dokonaj charakterystyki poszczególnych krain geograficznych.
- pobrzeża: obszary nizinne; rozciągają się od wyspy Uznam po rzekę Łynę; chłodne lata i łagodne zimy, wiatry zwane bryzami, a opady są większe niż na nizinach
- pojezierza: występuje tu krajobraz młodoglacjalny (związany z lądolodem skandynawskim); tu lodowiec nasuwał się kilkakrotnie, najdłużej utrzymał się i najpóźniej ustąpił
- niziny: charakterystycznymi elementami nizin są małe wysokości bezwzględne i przewaga równin; rzeźba terenu jest monotonna i słabo urozmaicona; rzeki płyną wolno, mają małe spadki; krajobraz staroglacjalny (krajobraz polodowcowy, ale znacznie zmieniony przez działanie czynników zewnętrznych), tu proces niszczenia form polodowcowych trwał dłużej niż na pojezierzach; nie ma jezior polodowcowych; są bagna i torfowiska
- wyżyny: mają zróżnicowaną budowę geologiczną; krajobrazy są różnorodne i zależą od podłoża oraz zewnętrznych czynników rzeźbotwórczych; podłoże wapienne lub lessowe z dużą ilością wąwozów i parowów, krajobraz gór niskich (Góry Świętokrzyskie)
- kotliny: są wielkim zapadliskiem tektonicznym, które powstało w trzeciorzędzie (podczas fałdowania alpejskiego) było zatoką morską, w której miliony lat osadzały się: wapienie, piaskowce, iły, gipsy i zlepieńce, lądolód skandynawski pozostawił tu piaski i gliny, obecność siarki, soli kamiennej, gazu ziemnego i ropy naftowej; najdłuższy okres wegetacyjny w Polsce (220 dni), jeden z najcieplejszych rejonów Polski
- Sudety: budowa geologiczna (skały: magmowe, przeobrażone i osadowe różnego wieku); klimat o cechach górskich, łagodniejszy w kotlinach i na przedgórzu, to najchłodniejszy i najwilgotniejszy rejon Polski, masy powietrza napływają głownie znad Atlantyku, temperatury maleją wraz z wysokością, a opady rosną, częste zachmurzenia, zamglenia w kotlinach, deszcz, nawalne oraz silne, ciepłe, suche wiatry fenowe spadające z wierzchołków w dół
- Karpaty: młode, wysokie góry fałdowe, budowa głównie ze skał osadowych, które osadzały się na dnie morza (piaskowce, wapienie, łupki, zlepieńce i margle) rzeźba terenu zróżnicowana, sfałdowane warstwy fliszu utworzyły tam płaszczowiny.
37. Podaj różnicę między klimatem polarnym i subpolarnym, co oznacza marzłość.
W klimacie subpolarnym występują głównie opady śniegu, zaś w klimacie polarnym tylko śniegu. W klimacie subpolarnym temperatura w najcieplejszym miesiącu nie przekracza +10C, w klimacie polarnym temperatura nigdy nie przekracza 0C.
Marzłość – stale zamarznięta warstwa gruntu o różnej grubości, występująca w krajach polarnych, odmarza tylko latem tylko przy powierzchni
38. Zaplanuj jednodniową wycieczkę po Warszawie.
Obiekty: Kampinoski Park Narodowy, Zamek Królewski, filharmonia narodowa, pałac na wodzie w Łazienkach, Pałac w Wilanowie, Pałac Staszica, gotycki Barbakan i kamieniczki na starym Miescie, grób Nieznanego Żołnierza
39. Z czym kojarzy ci się „Panorama Racławicka”.
„Panorama Racławicka” to panoramiczny obraz, przedstawiający bitwę pod Racławicami (1794) - jeden z epizodów Insurekcji kościuszkowskiej, zwycięstwo wojsk polskich nad rosyjskimi. Aktualnie znajduje się w Rotundzie Panoramy Racławickiej we Wrocławiu.
40. Wyjaśnij w jaki sposób ukształtował się krajobraz staroglacjalny Nizin Środkowopolskich.
Niziny Środkowopolskie były dwukrotnie pokryte lądolodem – podczas zlodowacenia południowopolskiego i środkowopolskiego. Natomiast ostatnie, najmłodsze zlodowacenie północnopolskie już tu nie dotarło, ponieważ czoło lądolodu zatrzymało się na pojezierzach. Na nizinach więc proces niszczenia form polodowcowych trwał znacznie dłużej niż na pojezierzach.
41. Podaj przykłady gór niskich, średnich i wysokich w Polsce oraz nazwy i wysokości ich najwyższych szczytów (wskaż na mapie).
Góry niskie – Góry Świętokrzyskie (Łysica – 612 m npm)
Góry średnie – Sudety (Śnieżka – 1602 m npm)
Góry wysokie – Karpaty (Rysy – 2499 m npm)
42. Wyjaśnij, co oznacza konurbacja, a co rekultywacja, scharakteryzuj stan ochrony środowiska na obszarze GOP.
Konurbacja – skupisko, łączenie miast i osiedli
Rekultywacja - przywracanie wartości użytkowych i przyrodniczych terenom zdewastowanym i zdegradowanym przez działalność człowieka.
GOP:
- przeznaczanie dużej ilości pieniędzy na ratowanie środowiska
- na kominy fabryk zakładane są filtry
- budowa oczyszczalni ścieków
- rekultywacja terenu (likwidowanie hałd i wyrobisk)
- tworzenie terenów zielonych
- utworzono Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku
- wokół Wyżyny Śląskiej utworzono ochronny pas zieleni
43. Określ położenie geograficzne Kotlin Podkarpackich. Omów ich znaczenie.
Kotliny Podkarpackie położone są pomiędzy wyżynami na północy, a Karpatami na południu. Leżą w zapadlisku przedgórskim, które powstało w czasie fałdowania alpejskiego. Obszar ten położony jest wzdłuż górnej doliny Wisły i jej prawobrzeżnych dopływów.
Znaczenie:
- złoża siarki jedne z największych na świecie
- powstał Tarnobrzeski Okręg Przemysłowy
- Wieliczka – najstarsza w Polsce kopalnia soli kamiennej
- Oświęcim – Brzezinka – największy w Europie obóz koncentracyjny
- Kraków – dawna stolica Polski
44. Zaplanuj jednodniową wycieczkę po Krakowie, uwzględnij co chcesz zwiedzić.
- barbakan
- Kościół Mariacki z ołtarzem Wita Stwosza
- Sukiennice
- Wawel
- pomnik Adama Mickiewicza
- kaplica Zygmuntowska
- gotycka bazylika katedralna
- Zamek królewski
- Uniwersytet Jagielloński
45. Wskaż na mapie i określ położenie geograficzne Sudetów, scharakteryzuj klimat i gospodarkę Sudetów, dokonaj podziału na regiony, wymień rodzaje skał spotykane w Sudetach. Na czym polega klęska ekologiczna w Karkonoszach i jaka jest tego przyczyna.
Sudety zajmują południowo-zachodnią część Polski i ciągną się od doliny Łaby po Bramę Morawską.
W Sudetach panuje klimat o cechach górskich. Temperatura powietrza spada wraz z wysokością, lipiec – 300m npm 17ºC, Śnieżka 8,3ºC
Styczeń – 300m npm -2ºC, Śnieżka -7ºC,
Roczne sumy opadów rosną wraz z wysokością i wynoszą od 700mm na przedgórzu do 1500mm na Śnieżce.
Najważniejszy surowiec to węgiel brunatny, w pobliżu Bogatyni jest elektrownia opalana węglem brunatnym, eksploatacja skał użytkowych: granity, bazalty. Wapienie. Piaskowce. Iły i gliny ceramiczne, ważnym bogactwem są wody mineralne i cieplice, liczne uzdrowiska
Regiony Sudetów:
- Przedgórze Sudeckie
- Sudety Zachodnie
- Sudety Środkowe
- Sudety Wschodnie
Rodzaje skał: magmowe, przeobrażone, osadowe
Klęska ekologiczna: spalanie węgla i siarko powoduje powstanie kwaśnych deszczy a w rezultacie obumieranie lasów
46. Omów położenie geograficzne Karpat, wskaż na mapie, dokonaj podziału Karpat na regiony. Wymień nazwy i określ wysokość ważniejszych szczytów i pasm górskich Karpat (wskaż na mapie).
Karpaty położone są w Europie Środkowej i ciągną się łukiem otwartym ku południowemu zachodowi. Karpaty leżą na obszarze kilku państw: Polski, Czech, Słowacji, Ukrainy, Rumunii i Węgier.
Regiony Karpat:
- Beskidy Wschodnie
- Beskidy Zachodnie
- Tatry
- Podhale
Pasma górskie Karpat:
- Tatry – Rysy 2499m npm, Gerlach 2655m npm
- Beskidy – Babia Góra 1725m npm
- Bieszczady – Tarnica 1346m npm
- Pieniny – Trzy Korony 982m npm
47. Scharakteryzuj klimat i krajobraz Tatr.
Krajobraz wysokogórski (turnie, hale, kosodrzewina, lasy iglaste, lasy mieszane); występowanie mis skalnych, progów, turni i grani, niewielkie kotliny, cyrki polodowcowe, moreny czołowe, boczne i denne, doliny i stawy
Klimat górski zmieniający się wraz z wysokością ( maleje temperatura, a suma opadów rośnie), wiatr halny (ciepły, suchy,silny)
48. Ile jaskiń poznano w Polskiej części tatr. Jak nazywa się najdłuższa z nich i ile liczy metrów.
Poznano ok. 470 jaskiń, najdłuższa – Mroźna 1640m
49. Wymień piętra roślinności w Tatrach, określ zależności pomiędzy klimatem, a szatą roślinną w Tatrach.
- 1000m npm – 1200m npm (ok. 12ºC) – regiel dolny z lasami mieszanymi jodłowo – bukowymi
- 1200m npm – 1600m npm (ok. 10ºC) – regiel górny z lasami świerkowymi, limbą i modrzewiem
- 1600m npm – 1800m npm (ok. 7,5ºC) – kosodrzewina porośnięta krzewami i drzewami karłowatymi
- 1800m npm – 2000m npm (7-5ºC) – łąki wysokogórskie (hale) z trawami i maleńkimi krzewami
- powyżej 2000m npm (ok. 0ºC) – turnie – nagie skały pokryte mchami i porostami
50. Wymień charakterystyczne cechy rzeźby gór wysokich.
Krajobraz Tatr wysokich zawdzięczamy zlodowaceniu plejstoceńskiemu. We wszystkich większych
51. Scharakteryzuj gospodarkę Karpat. Wymień ważniejsze miasta.
- złoża ropy naftowej, przemysł włókienniczy i samochodowy, browar, elektrownie wodne w Porębie i Tresnej
- Zakopane – największa miejscowośc turystyczna w Polsce
- Krynica, Muszyna, Rabka – lecznicze źródła
52. Zaplanuj jednodniową wycieczkę po Zakopanem, uwzględnij miejsca, które chcesz zwiedzić.
Krópówki, wejście na Giewont, wjazd kolejką na Gubałówkę, morskie Oko, czarny staw, spacer na Kalatówki, dawny cmętarz w Zakopanem, spływ kajakowy Dunajcem, zwiedzanie jaskiń mroźnej, Niedźwiedziej
53. Zaplanuj wycieczkę po Sudetach, uwzględniając ciekawe miejsca.
Wejście na Śnieżkę, Karkonoski Park Narodowy, Wielki i Mały Satw, wodospady 9 kamieńczyka i szklarka), Błędne Skały, Śnieżnik, Jaskinia Niedźwiedzia, Kłodzko (zabytkowa twierdza),
Kwiąż koło Wałbrzycha (zamek), Karpacz (świątynia )Złoty Stok (muzeum górnictwa złota) Karpacz 9muzeum Zabawek)