CO W 18 WIEKU DOPROWADZIŁO DO UTRACENIA NIEPODLEGŁOŚĆI ?
person
brightness_auto
1 odpowiedź
Przyczyny upadku Rzeczypospolitej mają miejsce nie w tragicznym dla tego kraju XVIII wieku,lecz już dużo wcześniej. Słabość Polski nie uajwniła się nagle, a proces jej destrukcji trwał już od kilkuset lat.Nie należy też mówić,że był to wynik polityki państw ościennych,które rosły wtedy w siłę. Było to następstwo wielu decyzji (także tych niepodjętych, z powodu chociażby zrywania sejmów),działań i zachowań,których dopuścili się polscy magnaci,dbający przede wszystkim o swe własne dobro.Należy także zaznaczyć, że do rozbioru Polski doprowadziły zarówno błędy społeczne, polityczne, jak i gospodarcze, przy czym wszystkie są ze sobą ściśle powiązane.
Od połowy XIV wieku polska szlachta zyskiwała coraz szersze przywileje stanowe. Spowodowane było to szczególną sytuacją, jaka zaistniała po wygaśnięciu dynastii piastowskiej.Pierwsze ważniejsze prawo,nadane szlachcie, wydane zostało pzrez Ludwika Węgierskiwgo,który chciał zapewnić sobie w przyszłości sukcesję (1355 rok-przywilej w Budzie).Następnie pragnął widzieć na tronie Polski równiez swoja córkę-Jadwigę-wydał więc kolejne prawo, tym razem w Koszycach w 1374 roku.Kolejna dynastia,Jagiellonowie, chcąc zyskać aprobatę i wsparcie, musiała pomóc sobie poprzez liczne przywileje,których za jej panowania wydano najwięcej. Dlatego też myślę,że wiek XV można uznac za początek długoletniego procesu upadku Rzeczypospolitej.
Ostatnie dwudziestolecie XV wieku to także okres parlamentaryzmu, który w późniejszych latach stał sie jedną z przyczyn upadku Polski. Jego powstanie było konsekwencją rosnącej siły, a także świadomości politycznej szlachty. Możnowładztwo chciało mieć jak największy wpływ na rządy w państwie,a taką możliwość dawał właśnie parlament, który powstał w 1493r.
Wydanie konstysucji "Nihil novi" także przyczyniło się do upadku państwa (1505r.).Wtedy to szlachta zapewniła sobie już oficjalnie prawo do decydowania o rządach w kraju.Nic nowego nie mogło byc wprowadzone bez zgody sejmów.
Rok 1573 to uchwalenie artykułow Henrykowskich (21 artykułów spisanych przez zebraną w Kamieniu pod Warszawą szlachtę , podczas bezkrólewia 1573.Przyjęto zasadę powoływania królów wyłącznie w drodze wolnej elekcji oraz zobowiązania króla do: zwoływania sejmu co dwa lata na 6 tygodni, nienakładania nowych ceł i podatków ani niezwoływania pospolitego ruszenia bez zgody sejmu, nie podejmowania decyzji dotyczących wojny i pokoju bez zgody senatu),co zapoczątkowało "wyścig" o koronę polską.Przyjeto także pacta conwenta (osobiste przyzeczenia króla).Wszystko to sprawiało,że krajem przestał władać król, a zaczęła szlachta, nawet ta najbiedniejsza. Popularna "złota polska wolnośc" szerzyła się i powoli prowadziła do upadku kraju. Wiek XVI nazwany jest'złotym wiekiem Polski',lecz to własnie wtedy władcy stracili swój autorytet i prawa na rzecz szlachty,która wykorzystywała to,prowadząc Rzeczpospilitą do upadku.
Na dodatek w Polsce panowała od 1573 roku wolna elekcja która pozwalała na wkroczenie obcych rodów do Polski. Oczywiście niektórzy królowie elekcyjni bardzo wzmocnili, lub też próbowali wzmocnić Polskę. Ale bywało i tak, że podczas wolnej elekcji popełniano wiele błędów, czy też po prostu nie przemyślano wielu czynów, co doprowadziło do powstania nowych przyczyn upadku I Rzeczypospolitej.
Szlachta poczuła się na tyle pewnie, że w przypadku,gdy którys władca próbował umocnić swą pozycję,kosztem przywilejów, zwoływała rokosze i wzniecała bunty.Gdy Zygmunt III Waza próbował zdobyć silniejszą władzę, mysląc także o wprowadzeniu absolutyzmu w Polsce, szybko odezwały się głosy sprzeciwu.W 1606 roku na czele z Zebrzydowskim,szlachta rozpoczęła walkę z królem. Zygmunt III ostatecznie ogłosił amnestię i musiał ponownie przysięgac na artykuły Henrykowskie, dając tym samym dowód, jak słaba jest jego władza.Dla Europy był to przykład coraz wiekszej bezsilności i nieudolności polskiego króla, można to uznac także za zachętę dla obcych państw,aby mieszać się w sprawy wewnętrzne kraju.Dowodziło to też naszej słabości militarnej , co wykorzystały Szwecja,. Rosja, Ukraina i Turcja, bowiem wiek XVII to okres wojen w Rzeczpospolitej.
Jak już wspomniałam, wiek XVII to przede wszystkim wiek wojen dla Polski,ktore znacząco osłabiły kraj, a także doprowadziły do utrary wielu intratnych dla niej ziem. Także ambicje Zygmunta III Wazy były powodem wojny najpierw ze Szwecją, a później także z Rosją.Jego syn- Władysław IV też próbował wzmocnić swą władzę,jak się okazało - bezskutecznie.Myslę,iż władca ten był lepszym dyplomatą niz jego ojciec, co pomogło wprowadzić mu pewne reformy,np. armii.Jednak władza królewska nadal była słaba.
Wojna z Rosją,toczona od 1609 roku, do 1686 r.(kiedy podpisano ostateczny pokój w Moskwie), doprowadziła do utraty Kijowa,lewobrzeżnej Ukrainy, ziemi smoleńskiej,siewierskiej i czernichowskiej.Prawobrzeżna Ukraina miała uzyskac autonomię.Z Rosją w sojusz weszli Kozacy. Walki z Turcją,prowadzone od 1620 r.do1676 (pokój podpisano w Karłowicach w 1699),co pradwa pozbawiły Polskę części ziem,lecz po podpisaniu ostatecznego pokoju, odzysakano je.Walki na froncie tureckim zmusiły Rzeczpospolitą do zaniedbania sytuacji na pozostałych frontach.Polakom zawdzięcza się tez powstrzymanie ekspansji Turcji na Europę. Wojny ze Szwecją (początek w chwili objęcia przez Zygmunta III Wazę tronu polskiego,ponieważ ten rościł sobie prawa do tronu szwedzkiego, a koniec w 1660 roku,kiedy podpisano traktat w Oliwie) bardzo wyniszczyły Koronę,prowadząc ją niemal do upadku.Polska utraciła Inflanty (poza Kurlandią), ogłoszono wolność handlu nad Bałtykiem,a Szwedzi mieli oddać zagarnięte łupy,czego nigdy nie zrobili (co dowodzi tego,iż w żadnym wypadku nie obawiali się Polaków,nie szanując decyzji traktatu).Rzeczpospolita podczas wojny utraciła też lenno pruskie.Jan Kazimierz musiał zrzeć się praw do korony szwedzkiej. Ale wojna to nie tylko straty terytorialne, lecz także demograficzne,gospodarcze (zniszczone miasta i wsie,niska wydajnosc rolnictwa, głod,drożyzna,upadek produkcji rzemieślniczej, pauperyzacja ludności),kryzys finansowy i polityczny.Kraj był wyniszczony wojnami,osłabiony na arenie międzynarodowej (pozostałe państwa,po klęskach Polaków,uznały,że kraj jest słaby, a tym samym jest łatwym łupem, udowodnienie,że Polska nie jest potęgą militarną).Po wojnach wzmógł się jeszcze ucisk chłopów, a wzrosła potęga magnaterii, rosło niezadowolenie wśród niższych warstw społecznych.Rósł fanatyzm religijny i nietolerancja. Wszystko to powoli prowadziło do klęski .
Siedemnastowieczne wojny to nie tylko osłabienie kraju pod względem majątku, armii, ale także wewnętrzny chaos.Wówczas to na plan pierwszy wysunęła się magnateria, która poczęła manipulować sprawami państwa, a nawet doprowadziła je do wewnętrznego rozgraniczenia na tzw. latyfundia, czyli małe państewka magnackie, na których każdy z właścicieli ustalał własne reguły. Taki stan rzeczy dał podstawy do porzucenia spraw państwowych i zajęcia się własnymi. Na domiar złego, szlachta, która była do tej pory główną siłą , zaczęła tracić swą władzę. A wszystko to dlatego, że wojny doszczętnie zrujnowały ją i pozwoliły wzbogacić się magnatom, co z kolei doprowadziło do tego, iż szlachta , która straciła swój majątek (zaściankowa lub gołota), była utrzymywane przez poszczególnych magnatów, za co miała głosować na sejmach jedynie w ich interesie. Jednak najbardziej przełomowy moment nadszedł w 1652 roku, kiedy to poseł Władysław Siciński z Upity po raz pierwszy pojedynczym głosem „liberum veto” przerwał obrady sejmu. Był to kolejny krok na drodze do upadku Rzeczypospolitej,ponieważ od tej pory każdy z posłów mógł przerwać obrady sejmu. Doprowadziło to do problemów skarbowo-wojskowych, gdyż nie można było niczego uchwalić (cła, podatków i itp), co bardzo osłabiło kraj wewnętrznie.
Również ustrój gospodarki,folwarczno-pańszczyźniany,wstrzymywał bardzo rozwój gospodarczy w Polsce. Głównie magnateria była z niego zadowolona, dlatego też nie pozwalała na żadne zmiany w tym kierunku.Przez to polska gospodarka nie rozwijała się, nie wprowadzano innowacji,nawet maszyny pozostały niezmienione od wielu lat.Praca w polu była ciężka, lecz tylko dla chłopa, którego ciemiężono coraz to bardziej,jednak nie było to pzreszkodą dla szlachty i magnaterii, dlatego też nie starano się ustroju zmienić,co było powodem zacofania polskiej gospodarki, a w konsekswencji jej upadku.
Jedną z przyczyn była zacofana oświata, ukazująca się wówczas w Polsce przede wszystkim pod postacią szkół jezuickich, które właściwie od początku swego istnienia nie przeszły żadnej konkretnej reformy. Dlatego też program nauczania gwarantował zdobycie jedynie minimalnego zakresu wiedzy i w zupełności nie odpowiadał ówczesnym wymogom, które rosły w Europie wraz z rozwojem państw.Wychowywały one młodzież w duchu fanatyzmu religijnego i ciemnoty której wynikiem była wiara w przesądy.
W okresie złotej wolności szlacheckiej w Polsce pogłębił się również upadek kulturalny. Nietolerancja religijna przybierała coraz ostrzejsze formy: arianie zostali wypędzenia z Polski, pozbawiono ich praw politycznych. Zabraniano budować nowych świątyń, a stare burzono. Język autorów literatury był zaciemniony obcymi wtrąceniami. Ulubioną lekturą były prymitywne kalendarze. Niski poziom umysłowy i kulturalny odbił się na obyczajach szlachty. Obżarstwo i pijaństwo stało się jedyna rozrywką
W miastach sytuacja nie wyglądała o wiele lepiej. Po okresie rozkwitu w XV i XVI wieku zaczęły one upadać (agraryzacja miast). Chłopi nie brali udziału w wymianie towarowo-pieniężnej. Przez to handel miejski uległ ogromnemu skurczeniu. Znaczna cześć rzemieślników przenosiła się na wieś. Wiele miast, zwłaszcza mniejszych zmieniło się na osady rolnicze. Było to w znaczny stopniu spowodowane przez szlachtę. Przejęła ona dzięki temu w swoje ręce handel produktami rolnymi. Uchwały sejmowe służyły tylko interesom szlachty przez co hamowały rozwój rzemiosła i handlu. Duże utrudnienia stanowiły również nienormowane stosunki monetowe. W połowie XVII wieku wybito znaczną ilości pogorszonej monety, tzn. zawierającej mniejszą ilość kruszcu. Spowodowało to gwałtowny spadek jej wartości. Ostateczny cios miastom wymierzyły wojny.System gospodarki polskiej był w porównaniu z zachodem zacofany o ponad 200 lat. Przede wszystkim nie wytworzyła się u nas warstwa burżuazji, która w Anglii czy Francji była głównym motorem napędowym w rozwoju gospodarczym. Przyczyn tego stanu rzeczy jest kilka : po pierwsze mieszczaństwo było nieustannie niszczone przez przywileje szlacheckie (np. zakaz posiadania ziemi poza miastem dla mieszczan, zwolnienie szlachty z podatków od obiektów budowlanych w mieście, wysokie cła nakładane na mieszczaństwo) Te wszystkie utrudnienia jakie stworzyła szlachta mieszczaństwu wykluczały uczciwą konkurencję w produkcji i handlu.
W latach 1697-1763 na tronie polskim zasiadali elektorzy sascy z dynastii Wettinów,co należy uznać za główną przyczynę późniejszych rozbiorów. Niektórzy historycy, sugerują iż Polska powinna była stracić niepodległość już w czasach saskich, a że tak się nie stało paradoksalnie zawdzięczamy Rosji. August II wplątał nasz Kraj w niesprawiedliwą wojnę północną. Działania zbrojne prowadzone były głównie na naszych ziemiach, lecz nie w naszym interesie narodowym. W wyniku tej wojny Polska została ogromnie wyniszczona, a armia rosyjska nauczyła się po Niej przemieszczać jak po własnym kraju. Ponadto w czasach saskich armia polska praktycznie przestała istnieć, a że bez wojska władzy nie da się sprawować, w Rzeczpospolitej stacjonował kilkutysięczny korpus wojska Saksonii. Dopiero po sejmie niemym (1717 r.) armia polska wzrosła do śmiesznej liczby 12 tys.Ponadto w czasach saskich wojsko polskie znacznie utraciło swoją wartość bojową. Brakowało uzbrojenia, wyszkolenia i dyscypliny. J. Giertych napisał “wojsko polskie zostało zniszczone- bo Sasi woleli by go nie było, gdyż łatwiej było im panować nad Polską, posługując się wojskiem saskim”. Ponadto totalnie zniszczono ustrój Rzeczpospolitej. Z trzynastu sejmów zwołanych za Augusta II zerwano dziesięć, a za Augusta III -wszystkie. W ciągu 13 lat panowania Augusta III ani jeden sejm nie dotrwał do końca obrad. Ze strony feudałów saskich pojawiły się dążenia wykorzystania Polski, jako narzędzie polityki saskiej. Chciano wprowadzić dziedzicznośc tronu i wzmocnic władzę królewską. Dążenia saskie wykorzystały rody magnackie, dla siania w państwie zamętu i chaosu. Gdy na Polskę spadł najazd Szwedzki, część magnaterii, z Sapiehami i prymasem Radziejowskim, sprzymierzyła się z najeźdźcami,następnie obrała, w oparciu o wojska szwedzkie, króla Stanisława Leszczyńskiego. Po otrzymaniu wiadomości o klęsce Szwedów, pod Połtawą, August II powraca do polski i przy pomocy wojska rosyjskiego zasiada z powrotem na tronie Polski. Wyrazem bezsilności Rzeczpospolitej był ostatni okres bezkrólewia. Większość szlachty w czasie wolnej elekcji na króla wybrała Stanisława Leszczyńskiego. Kontrkandydatem był August III, popierająca go cześć magnaterii zwróciła się o pomoc zbrojną do Rosji .Wojska Rosyjskie i Saskie pokonały zwolenniku Stanisława Leszczyńskiego, a jego zmuszono do abdykacji i ucieczki z kraju. Na tronie zasiadł August III. Na okres ten przypada dalszy upadek Rzeczpospolitej W 1720 roku pomiędzy Prusami i Roją został zawarty w Poczdamie układ polityczny , na mocy którego państwa te zobowiązały się do uniemożliwienia zmiany ustroju politycznego w Polsce. Do tego porozumienia w 1732 roku dołączyła się również Austria . W praktyce blokowało to możliwości reform ustrojowych w Polsce, które mogłyby poprawić jej sytuację.Wszelkie próby reformowania państwa nie były skuteczne. Dopiero druga połowa XVIII w. przyniosła sukces, ograniczony upadkiem Polski w 1795r. W 1764r. obradował sejm konwokacyjny, który wprowadził jednak zbyt mało, by uratować upadajace państwo. Ograniczenie władzy hetmańskiej, częściowe ograniczenie "liberum veto" oraz małe reformy w dziedzinie gospodarki były niewystarczające.
Tak krytykowane przez niektórych rzady Stanisawa Poniatowskiego przyniosy Polsce wiele dobrych reform. Niestety podjęto je zbyt późno w stosunku do innych krajów europejskich. Konstytucja 3 Maja, była aktem desperacji. Druga połowa to także heroiczna walka Polaków. Starano sie wszystkimi siłami utrzymać istnienie suwerennego państwa Polskiego. W 1768r. zawiązano konfederację Barską, w celu obrony Polski. Niestety ten akt dał pretekst mocarstwom do podjęcia najhaniebniejszego kroku w historii Europy. W 1772r. konfederacja upadła, a wraz z jej upadkiem dokonano pierwszego rozbioru. Dla granic Rzeczpospolitej był co prawda bardzo łagodny, jednakze złamał jakiekolwiek opory przed powtórzeniem takiego czynu. Brak reakcji ze strony Francji czy Wielkiej Brytanii ośmielił państwa ościenne do bezkarnego postepowania. Aktu rozbioru dokonano pod sztandarem obrony "złotej wolności", która stała sie synonimem anarchii. Następne dwa rozbiory były logiczną konsekwencją pierwszego. Jak na ironię, im bardziej Polacy starali sie zreformować przestażały system, tym nieuchronniej prowokowali interwencje. Konstytucja 3 Maja sprowokowała rok 1793, przypieczętowany uchwałami sejmu Grodzieńskiego, a insurekcja Kościuszkowska ostateczny rozbiór Rzeczpospolitej w roku 1795.
Jednocześnie z pogarszającą sie sytuacją wewnętrzna w Polsce w Europie następowały przemiany. Druga połowa XVIII w. i coraz bardziej rozwijajacy sie nurt Oświecenia. W Prusach i Austrii lata 1740-1764 przyniosły głębokie przemiany. Wzmocniono gospodarke, nad którą czuwało państwo, wprowadzono liczne reformy społeczne, poprawiając życie niższych stanów. Inwestowano w edukację i naukę. Rządy prócz władcy oparto na dobrze wykształconym aparacie urzędniczym, który dyscypliną przewyższał poprzedników. Bardzo silny nacisk położono na rozwój militarny państwa. Takie reformy musiały pociągnąc za sobą wzrost ekspansywności państwa. Aby znaleźć zajęcie dla armii, potrzebne były wojny. Prusy Fryderyka II , obok Austrii Józefa II i Rosji Katarzyny II, stały się najpotężniejszym państwem Europy. Przy tak silnych sąsiadach Rzeczpospolita nie mogła przetrwać. Nasza armia nie liczyła nawet 20 tys., nie mówiąc o tym o ile gorsze było jej wyszkolenie i wyposażenie.
Takie oto przyczyny miały decydujący wpływ na pierwszy rozbiór Polski. I chociaż każda z nich należała do kategorii problemów gospodarczych, społecznych, bądź też politycznych, to ich wzajemny wpływ nie pozwala na oddzielenie ich od siebie, a co dopiero na określenie, która z bardziej przyczyniła się do upadku I Rzeczypospolitej. Jedno jest jednak pewne - przyczyny rozbioru Polski nie narodziły się zaraz przed tym nieszczęsnym wydarzeniem, ale miały miejsce już ponad wiek przed nim, a niektóre nawet uczestniczyły w prawie całym istnieniu naszego państwa.
Od połowy XIV wieku polska szlachta zyskiwała coraz szersze przywileje stanowe. Spowodowane było to szczególną sytuacją, jaka zaistniała po wygaśnięciu dynastii piastowskiej.Pierwsze ważniejsze prawo,nadane szlachcie, wydane zostało pzrez Ludwika Węgierskiwgo,który chciał zapewnić sobie w przyszłości sukcesję (1355 rok-przywilej w Budzie).Następnie pragnął widzieć na tronie Polski równiez swoja córkę-Jadwigę-wydał więc kolejne prawo, tym razem w Koszycach w 1374 roku.Kolejna dynastia,Jagiellonowie, chcąc zyskać aprobatę i wsparcie, musiała pomóc sobie poprzez liczne przywileje,których za jej panowania wydano najwięcej. Dlatego też myślę,że wiek XV można uznac za początek długoletniego procesu upadku Rzeczypospolitej.
Ostatnie dwudziestolecie XV wieku to także okres parlamentaryzmu, który w późniejszych latach stał sie jedną z przyczyn upadku Polski. Jego powstanie było konsekwencją rosnącej siły, a także świadomości politycznej szlachty. Możnowładztwo chciało mieć jak największy wpływ na rządy w państwie,a taką możliwość dawał właśnie parlament, który powstał w 1493r.
Wydanie konstysucji "Nihil novi" także przyczyniło się do upadku państwa (1505r.).Wtedy to szlachta zapewniła sobie już oficjalnie prawo do decydowania o rządach w kraju.Nic nowego nie mogło byc wprowadzone bez zgody sejmów.
Rok 1573 to uchwalenie artykułow Henrykowskich (21 artykułów spisanych przez zebraną w Kamieniu pod Warszawą szlachtę , podczas bezkrólewia 1573.Przyjęto zasadę powoływania królów wyłącznie w drodze wolnej elekcji oraz zobowiązania króla do: zwoływania sejmu co dwa lata na 6 tygodni, nienakładania nowych ceł i podatków ani niezwoływania pospolitego ruszenia bez zgody sejmu, nie podejmowania decyzji dotyczących wojny i pokoju bez zgody senatu),co zapoczątkowało "wyścig" o koronę polską.Przyjeto także pacta conwenta (osobiste przyzeczenia króla).Wszystko to sprawiało,że krajem przestał władać król, a zaczęła szlachta, nawet ta najbiedniejsza. Popularna "złota polska wolnośc" szerzyła się i powoli prowadziła do upadku kraju. Wiek XVI nazwany jest'złotym wiekiem Polski',lecz to własnie wtedy władcy stracili swój autorytet i prawa na rzecz szlachty,która wykorzystywała to,prowadząc Rzeczpospilitą do upadku.
Na dodatek w Polsce panowała od 1573 roku wolna elekcja która pozwalała na wkroczenie obcych rodów do Polski. Oczywiście niektórzy królowie elekcyjni bardzo wzmocnili, lub też próbowali wzmocnić Polskę. Ale bywało i tak, że podczas wolnej elekcji popełniano wiele błędów, czy też po prostu nie przemyślano wielu czynów, co doprowadziło do powstania nowych przyczyn upadku I Rzeczypospolitej.
Szlachta poczuła się na tyle pewnie, że w przypadku,gdy którys władca próbował umocnić swą pozycję,kosztem przywilejów, zwoływała rokosze i wzniecała bunty.Gdy Zygmunt III Waza próbował zdobyć silniejszą władzę, mysląc także o wprowadzeniu absolutyzmu w Polsce, szybko odezwały się głosy sprzeciwu.W 1606 roku na czele z Zebrzydowskim,szlachta rozpoczęła walkę z królem. Zygmunt III ostatecznie ogłosił amnestię i musiał ponownie przysięgac na artykuły Henrykowskie, dając tym samym dowód, jak słaba jest jego władza.Dla Europy był to przykład coraz wiekszej bezsilności i nieudolności polskiego króla, można to uznac także za zachętę dla obcych państw,aby mieszać się w sprawy wewnętrzne kraju.Dowodziło to też naszej słabości militarnej , co wykorzystały Szwecja,. Rosja, Ukraina i Turcja, bowiem wiek XVII to okres wojen w Rzeczpospolitej.
Jak już wspomniałam, wiek XVII to przede wszystkim wiek wojen dla Polski,ktore znacząco osłabiły kraj, a także doprowadziły do utrary wielu intratnych dla niej ziem. Także ambicje Zygmunta III Wazy były powodem wojny najpierw ze Szwecją, a później także z Rosją.Jego syn- Władysław IV też próbował wzmocnić swą władzę,jak się okazało - bezskutecznie.Myslę,iż władca ten był lepszym dyplomatą niz jego ojciec, co pomogło wprowadzić mu pewne reformy,np. armii.Jednak władza królewska nadal była słaba.
Wojna z Rosją,toczona od 1609 roku, do 1686 r.(kiedy podpisano ostateczny pokój w Moskwie), doprowadziła do utraty Kijowa,lewobrzeżnej Ukrainy, ziemi smoleńskiej,siewierskiej i czernichowskiej.Prawobrzeżna Ukraina miała uzyskac autonomię.Z Rosją w sojusz weszli Kozacy. Walki z Turcją,prowadzone od 1620 r.do1676 (pokój podpisano w Karłowicach w 1699),co pradwa pozbawiły Polskę części ziem,lecz po podpisaniu ostatecznego pokoju, odzysakano je.Walki na froncie tureckim zmusiły Rzeczpospolitą do zaniedbania sytuacji na pozostałych frontach.Polakom zawdzięcza się tez powstrzymanie ekspansji Turcji na Europę. Wojny ze Szwecją (początek w chwili objęcia przez Zygmunta III Wazę tronu polskiego,ponieważ ten rościł sobie prawa do tronu szwedzkiego, a koniec w 1660 roku,kiedy podpisano traktat w Oliwie) bardzo wyniszczyły Koronę,prowadząc ją niemal do upadku.Polska utraciła Inflanty (poza Kurlandią), ogłoszono wolność handlu nad Bałtykiem,a Szwedzi mieli oddać zagarnięte łupy,czego nigdy nie zrobili (co dowodzi tego,iż w żadnym wypadku nie obawiali się Polaków,nie szanując decyzji traktatu).Rzeczpospolita podczas wojny utraciła też lenno pruskie.Jan Kazimierz musiał zrzeć się praw do korony szwedzkiej. Ale wojna to nie tylko straty terytorialne, lecz także demograficzne,gospodarcze (zniszczone miasta i wsie,niska wydajnosc rolnictwa, głod,drożyzna,upadek produkcji rzemieślniczej, pauperyzacja ludności),kryzys finansowy i polityczny.Kraj był wyniszczony wojnami,osłabiony na arenie międzynarodowej (pozostałe państwa,po klęskach Polaków,uznały,że kraj jest słaby, a tym samym jest łatwym łupem, udowodnienie,że Polska nie jest potęgą militarną).Po wojnach wzmógł się jeszcze ucisk chłopów, a wzrosła potęga magnaterii, rosło niezadowolenie wśród niższych warstw społecznych.Rósł fanatyzm religijny i nietolerancja. Wszystko to powoli prowadziło do klęski .
Siedemnastowieczne wojny to nie tylko osłabienie kraju pod względem majątku, armii, ale także wewnętrzny chaos.Wówczas to na plan pierwszy wysunęła się magnateria, która poczęła manipulować sprawami państwa, a nawet doprowadziła je do wewnętrznego rozgraniczenia na tzw. latyfundia, czyli małe państewka magnackie, na których każdy z właścicieli ustalał własne reguły. Taki stan rzeczy dał podstawy do porzucenia spraw państwowych i zajęcia się własnymi. Na domiar złego, szlachta, która była do tej pory główną siłą , zaczęła tracić swą władzę. A wszystko to dlatego, że wojny doszczętnie zrujnowały ją i pozwoliły wzbogacić się magnatom, co z kolei doprowadziło do tego, iż szlachta , która straciła swój majątek (zaściankowa lub gołota), była utrzymywane przez poszczególnych magnatów, za co miała głosować na sejmach jedynie w ich interesie. Jednak najbardziej przełomowy moment nadszedł w 1652 roku, kiedy to poseł Władysław Siciński z Upity po raz pierwszy pojedynczym głosem „liberum veto” przerwał obrady sejmu. Był to kolejny krok na drodze do upadku Rzeczypospolitej,ponieważ od tej pory każdy z posłów mógł przerwać obrady sejmu. Doprowadziło to do problemów skarbowo-wojskowych, gdyż nie można było niczego uchwalić (cła, podatków i itp), co bardzo osłabiło kraj wewnętrznie.
Również ustrój gospodarki,folwarczno-pańszczyźniany,wstrzymywał bardzo rozwój gospodarczy w Polsce. Głównie magnateria była z niego zadowolona, dlatego też nie pozwalała na żadne zmiany w tym kierunku.Przez to polska gospodarka nie rozwijała się, nie wprowadzano innowacji,nawet maszyny pozostały niezmienione od wielu lat.Praca w polu była ciężka, lecz tylko dla chłopa, którego ciemiężono coraz to bardziej,jednak nie było to pzreszkodą dla szlachty i magnaterii, dlatego też nie starano się ustroju zmienić,co było powodem zacofania polskiej gospodarki, a w konsekswencji jej upadku.
Jedną z przyczyn była zacofana oświata, ukazująca się wówczas w Polsce przede wszystkim pod postacią szkół jezuickich, które właściwie od początku swego istnienia nie przeszły żadnej konkretnej reformy. Dlatego też program nauczania gwarantował zdobycie jedynie minimalnego zakresu wiedzy i w zupełności nie odpowiadał ówczesnym wymogom, które rosły w Europie wraz z rozwojem państw.Wychowywały one młodzież w duchu fanatyzmu religijnego i ciemnoty której wynikiem była wiara w przesądy.
W okresie złotej wolności szlacheckiej w Polsce pogłębił się również upadek kulturalny. Nietolerancja religijna przybierała coraz ostrzejsze formy: arianie zostali wypędzenia z Polski, pozbawiono ich praw politycznych. Zabraniano budować nowych świątyń, a stare burzono. Język autorów literatury był zaciemniony obcymi wtrąceniami. Ulubioną lekturą były prymitywne kalendarze. Niski poziom umysłowy i kulturalny odbił się na obyczajach szlachty. Obżarstwo i pijaństwo stało się jedyna rozrywką
W miastach sytuacja nie wyglądała o wiele lepiej. Po okresie rozkwitu w XV i XVI wieku zaczęły one upadać (agraryzacja miast). Chłopi nie brali udziału w wymianie towarowo-pieniężnej. Przez to handel miejski uległ ogromnemu skurczeniu. Znaczna cześć rzemieślników przenosiła się na wieś. Wiele miast, zwłaszcza mniejszych zmieniło się na osady rolnicze. Było to w znaczny stopniu spowodowane przez szlachtę. Przejęła ona dzięki temu w swoje ręce handel produktami rolnymi. Uchwały sejmowe służyły tylko interesom szlachty przez co hamowały rozwój rzemiosła i handlu. Duże utrudnienia stanowiły również nienormowane stosunki monetowe. W połowie XVII wieku wybito znaczną ilości pogorszonej monety, tzn. zawierającej mniejszą ilość kruszcu. Spowodowało to gwałtowny spadek jej wartości. Ostateczny cios miastom wymierzyły wojny.System gospodarki polskiej był w porównaniu z zachodem zacofany o ponad 200 lat. Przede wszystkim nie wytworzyła się u nas warstwa burżuazji, która w Anglii czy Francji była głównym motorem napędowym w rozwoju gospodarczym. Przyczyn tego stanu rzeczy jest kilka : po pierwsze mieszczaństwo było nieustannie niszczone przez przywileje szlacheckie (np. zakaz posiadania ziemi poza miastem dla mieszczan, zwolnienie szlachty z podatków od obiektów budowlanych w mieście, wysokie cła nakładane na mieszczaństwo) Te wszystkie utrudnienia jakie stworzyła szlachta mieszczaństwu wykluczały uczciwą konkurencję w produkcji i handlu.
W latach 1697-1763 na tronie polskim zasiadali elektorzy sascy z dynastii Wettinów,co należy uznać za główną przyczynę późniejszych rozbiorów. Niektórzy historycy, sugerują iż Polska powinna była stracić niepodległość już w czasach saskich, a że tak się nie stało paradoksalnie zawdzięczamy Rosji. August II wplątał nasz Kraj w niesprawiedliwą wojnę północną. Działania zbrojne prowadzone były głównie na naszych ziemiach, lecz nie w naszym interesie narodowym. W wyniku tej wojny Polska została ogromnie wyniszczona, a armia rosyjska nauczyła się po Niej przemieszczać jak po własnym kraju. Ponadto w czasach saskich armia polska praktycznie przestała istnieć, a że bez wojska władzy nie da się sprawować, w Rzeczpospolitej stacjonował kilkutysięczny korpus wojska Saksonii. Dopiero po sejmie niemym (1717 r.) armia polska wzrosła do śmiesznej liczby 12 tys.Ponadto w czasach saskich wojsko polskie znacznie utraciło swoją wartość bojową. Brakowało uzbrojenia, wyszkolenia i dyscypliny. J. Giertych napisał “wojsko polskie zostało zniszczone- bo Sasi woleli by go nie było, gdyż łatwiej było im panować nad Polską, posługując się wojskiem saskim”. Ponadto totalnie zniszczono ustrój Rzeczpospolitej. Z trzynastu sejmów zwołanych za Augusta II zerwano dziesięć, a za Augusta III -wszystkie. W ciągu 13 lat panowania Augusta III ani jeden sejm nie dotrwał do końca obrad. Ze strony feudałów saskich pojawiły się dążenia wykorzystania Polski, jako narzędzie polityki saskiej. Chciano wprowadzić dziedzicznośc tronu i wzmocnic władzę królewską. Dążenia saskie wykorzystały rody magnackie, dla siania w państwie zamętu i chaosu. Gdy na Polskę spadł najazd Szwedzki, część magnaterii, z Sapiehami i prymasem Radziejowskim, sprzymierzyła się z najeźdźcami,następnie obrała, w oparciu o wojska szwedzkie, króla Stanisława Leszczyńskiego. Po otrzymaniu wiadomości o klęsce Szwedów, pod Połtawą, August II powraca do polski i przy pomocy wojska rosyjskiego zasiada z powrotem na tronie Polski. Wyrazem bezsilności Rzeczpospolitej był ostatni okres bezkrólewia. Większość szlachty w czasie wolnej elekcji na króla wybrała Stanisława Leszczyńskiego. Kontrkandydatem był August III, popierająca go cześć magnaterii zwróciła się o pomoc zbrojną do Rosji .Wojska Rosyjskie i Saskie pokonały zwolenniku Stanisława Leszczyńskiego, a jego zmuszono do abdykacji i ucieczki z kraju. Na tronie zasiadł August III. Na okres ten przypada dalszy upadek Rzeczpospolitej W 1720 roku pomiędzy Prusami i Roją został zawarty w Poczdamie układ polityczny , na mocy którego państwa te zobowiązały się do uniemożliwienia zmiany ustroju politycznego w Polsce. Do tego porozumienia w 1732 roku dołączyła się również Austria . W praktyce blokowało to możliwości reform ustrojowych w Polsce, które mogłyby poprawić jej sytuację.Wszelkie próby reformowania państwa nie były skuteczne. Dopiero druga połowa XVIII w. przyniosła sukces, ograniczony upadkiem Polski w 1795r. W 1764r. obradował sejm konwokacyjny, który wprowadził jednak zbyt mało, by uratować upadajace państwo. Ograniczenie władzy hetmańskiej, częściowe ograniczenie "liberum veto" oraz małe reformy w dziedzinie gospodarki były niewystarczające.
Tak krytykowane przez niektórych rzady Stanisawa Poniatowskiego przyniosy Polsce wiele dobrych reform. Niestety podjęto je zbyt późno w stosunku do innych krajów europejskich. Konstytucja 3 Maja, była aktem desperacji. Druga połowa to także heroiczna walka Polaków. Starano sie wszystkimi siłami utrzymać istnienie suwerennego państwa Polskiego. W 1768r. zawiązano konfederację Barską, w celu obrony Polski. Niestety ten akt dał pretekst mocarstwom do podjęcia najhaniebniejszego kroku w historii Europy. W 1772r. konfederacja upadła, a wraz z jej upadkiem dokonano pierwszego rozbioru. Dla granic Rzeczpospolitej był co prawda bardzo łagodny, jednakze złamał jakiekolwiek opory przed powtórzeniem takiego czynu. Brak reakcji ze strony Francji czy Wielkiej Brytanii ośmielił państwa ościenne do bezkarnego postepowania. Aktu rozbioru dokonano pod sztandarem obrony "złotej wolności", która stała sie synonimem anarchii. Następne dwa rozbiory były logiczną konsekwencją pierwszego. Jak na ironię, im bardziej Polacy starali sie zreformować przestażały system, tym nieuchronniej prowokowali interwencje. Konstytucja 3 Maja sprowokowała rok 1793, przypieczętowany uchwałami sejmu Grodzieńskiego, a insurekcja Kościuszkowska ostateczny rozbiór Rzeczpospolitej w roku 1795.
Jednocześnie z pogarszającą sie sytuacją wewnętrzna w Polsce w Europie następowały przemiany. Druga połowa XVIII w. i coraz bardziej rozwijajacy sie nurt Oświecenia. W Prusach i Austrii lata 1740-1764 przyniosły głębokie przemiany. Wzmocniono gospodarke, nad którą czuwało państwo, wprowadzono liczne reformy społeczne, poprawiając życie niższych stanów. Inwestowano w edukację i naukę. Rządy prócz władcy oparto na dobrze wykształconym aparacie urzędniczym, który dyscypliną przewyższał poprzedników. Bardzo silny nacisk położono na rozwój militarny państwa. Takie reformy musiały pociągnąc za sobą wzrost ekspansywności państwa. Aby znaleźć zajęcie dla armii, potrzebne były wojny. Prusy Fryderyka II , obok Austrii Józefa II i Rosji Katarzyny II, stały się najpotężniejszym państwem Europy. Przy tak silnych sąsiadach Rzeczpospolita nie mogła przetrwać. Nasza armia nie liczyła nawet 20 tys., nie mówiąc o tym o ile gorsze było jej wyszkolenie i wyposażenie.
Takie oto przyczyny miały decydujący wpływ na pierwszy rozbiór Polski. I chociaż każda z nich należała do kategorii problemów gospodarczych, społecznych, bądź też politycznych, to ich wzajemny wpływ nie pozwala na oddzielenie ich od siebie, a co dopiero na określenie, która z bardziej przyczyniła się do upadku I Rzeczypospolitej. Jedno jest jednak pewne - przyczyny rozbioru Polski nie narodziły się zaraz przed tym nieszczęsnym wydarzeniem, ale miały miejsce już ponad wiek przed nim, a niektóre nawet uczestniczyły w prawie całym istnieniu naszego państwa.