Oświecenie realizacji filozofii egzystencjalnej w "Dżumie" A. Camusa

Question

Wypracowanie szkoła średnia

Answer 1

Egzystencjalizm, którego wpływów dopatrywano się w twórczości Alberta Camusa, to jeden ze współczesnych kierunków filozoficznych. Jego reprezentanci głosili zainteresowanie egzystencją człowieka w jej indywidualnym wymiarze oraz rozdarcie rzeczywistości na sferę świadomości i rzeczy, prowadzącą do wyobcowania jednostki ludzkiej. W myśl filozofii egzystencjalnej, człowiek jest istotą wolną, która sama tworzy wartości i jest odpowiedzialna za swoje postępowanie. Z tego stanowiska wynika pesymizm egzystencjalny - ludzie zdani są bowiem na samych siebie, nie znajdują oparcia i obrony, żyją w poczuciu zagrożenia i bezustannym lęku, obawiają się śmierci.
Egzystencjalizm, który wyrósł z inspiracji filozofią S. Kierkegaarda ("filozofia egzystencji"), stał się kierunkiem laickim. Wśród myślicieli tego nurtu wymienia się m.in. M. Heideggera, K. Jaspersa, J. P. Sartre'a. Drugi wariant to egzystencjalizm o podbudowie chrześcijańskiej, który reprezentują N. Bierdiaew, G. Marcel. Kierunek ten wywarł duży wpływ na literaturę. Do najbardziej znanych twórców zalicza się J. P. Sartre'a i A. Camusa. Tendencje te ujawniły się zwłaszcza w dramacie i powieści.
Dla egzystencjalistów ważnym zagadnieniem jest cel i sens życia oraz doskwierająca pewność śmierci. Świadomość śmierci stanowi najistotniejszy problem w antropologii filozoficznej Camusa, konieczny do poprawnego rozumienia bytu ludzkiego. Każdy bowiem człowiek winien posiąść świadomość własnej śmierci jako nieodłącznego składnika istnienia. [...] Świadomość śmierci, życie pełne wyborów dają poczucie porzucenia w świecie oraz bezsensu życia. Rozwinięta filozofia absurdu natomiast oraz świadomość śmierci, połączone z buntowniczością, winny - wedle Camusa - nadawać pożądany życiu sens istnienia. [...] Byt ludzki ze swej natury jest transcendującym i jego istota polega na nieustannym stawaniu się, co pociąga za sobą określone konsekwencje.
2
Dżuma to powieść, której bohaterowie muszą się ustosunkować wobec zarazy dziesiątkującej miasto. Reprezentują oni różne postawy: od obojętności poprzez stopniowe zainteresowanie aż do aktywnego przeciwdziałania i obrony zagrożonych. Motywacja postępowania również jest niejednakowa: jedni starają się po prostu dobrze wypełniać swoje obowiązki, inni pragną wywołanego dżumą zamieszania, by ukryć własne przestępstwa, jeszcze inni za wszelką cenę chcą opuścić niebezpieczne miejsce, by ratować szczęście osobiste. Na kartach utworu toczy się też dyskusja o Bogu, epidemii odbieranej jako kara za grzechy, śmierci niewinnych, "świętości bez Boga", heroizmie w wypełnianiu codziennych obowiązków. Główna postać - dr Rieux - jest uosobieniem prawości, odpowiedzialności, obowiązkowości, zawodowego perfekcjonizmu. Wobec zła przyjmuje postawę jednoznaczną: uważa, że należy mu się przeciwstawić, nie można ustawać w wysiłkach, by odwrócić straszny los. Jest przy tym osobą wyrozumiałą, nie odbiera innym prawa do decydowania o sobie. Szansę mieszkańców Oranu widzi w solidarnej walce z dżumą. Człowiek jest istotą społeczną i tym tłumaczy się racja jego pracy, często ponad siły.
Główny bohater Dżumy jest odbierany jako egzystencjalista, chociaż pojęcie to w książce nie zostało użyte. W opracowaniach i komentarzach twórczość Camusa jest kojarzona z tym nurtem myślowym, tymczasem on sam pod koniec II wojny powiedział: Nie jestem zbyt wielkim entuzjastą zanadto już sławnej filozofii egzystencjalistycznej i - szczerze mówiąc - uważam, iż jej konkluzje są fałszywe. Ale reprezentuje ona wielką przygodę ludzkiej myśli.3