Motywy ludowe stanowiły ważny element literatury romantycznej, a wiązało się to romantycznym poszukiwaniem prawd żywych, wypływających z natury, która przecież rządzi życiem człowieka.
Najwięcej i jednocześnie najpiękniej korzysta z tematyki ludowej Mickiewicz w takich utworach jak Ballady i romanse, czy "Dziady" cz. II; z ludowości czerpie się bardzo wiele: motywy i wątki, same historyjki często są rzeczywiście opowiadanymi balladami lub podaniami, język jest stylizowany na gwarę, jest ludowa koncepcja świata: podział na realny i metafizyczny.
W obu tych utworach, czy też zbiorach motyw ludowy został wykorzystany w celu prezentacji pewnych zasad moralnych i prawd życiowych, które rządzą życiem człowieka; prawdy te wypływają z ludu, który ma je głęboko zakorzenione i które są nadrzędnymi zasadami, którymi musi się on kierować.
W balladach autor prezentuje pewne zdarzenia, które niezbicie udowadniają słuszność pewnych prostych i oczywistych zasad moralnych (nie ma winy bez kary w "Lilijach"); innym zastosowaniem ludowości jest prezentacja koncepcji romantycznej jako opartej na ludowej wierze w wieczną miłość, istnienie "drugiej strony" jak to nazywali Grecy i możliwość kontaktu z nią; to zastosował Mickiewicz w swoim manifeście romantycznym-balladzie "Romantyczność".
W podobnych celach użył ten autor ludowości w "Dziadach" cz. II, gdzie pokazany jest stary, ludowy obrzęd wzywania duchów, którym uczestnicy starają się pomóc zmarłym, a ci w zamian przekazują im ważna wiedzę moralną, która na pewno może się przydać.
Jedną z ważniejszych romantycznych zasad moralnych jest konieczność doświadczenia pełni człowieczeństwa, tzn. doznania wszelkich uczuć, jakie są tylko dostępne człowiekowi; tylko w takim przypadku człowiek może po śmierci trafić do nieba;