Substancje psychotropowe (psychoaktywne) są to środki chemiczne bezpośrednio wpływające na funkcje mózgu. Efektem ich działania są czasowe zmiany zachowania, świadomości czy nastroju. Zaliczamy do nich na przykład kofeina, alkohol, nikotyna, narkotyki (kokaina, środki pochodzenia konopnego), niektóre leki przeciwbólowe i antydepresyjne.
Kofeina - usuwa zmęczenie i polepsza koncentrację. Stymuluje także układ krążenia i oddechowy, przyspiesza przemianę materii.
Alkohol - jest środkiem odurzającym o działaniu narkotycznym. Jego spożywanie zwiększa ryzyko wystąpienia raka jamy ustnej, gardła, krtani, przełyku i wątroby. W małych dawkach wywołuje stan pobudzenia, przyspieszone bicie serca, nieodczuwanie zmęczenia, ogólną poprawę nastroju. Jednak przy przedawkowaniu pojawiają się problemy z utrzymaniem równowagi, utrata kontroli nad własnymi emocjami, a także sprawności ruchowej.
Nikotyna - należy do grupy związków najsilniej trujących, występujących w dymie tytoniowym. Powoduje zwężenie naczyń krwionośnych, przyczyniające się do niedokrwienia serca i kończyn. Wywiera szkodliwy wpływ na przewód pokarmowy.
Narkotyki- ,które dzielimy na:
a) Stymulanty - pobudzają aktywność umysłową i ruchową, znoszą senność, ułatwiają uczenie się. Wykorzystywane zwłaszcza w sytuacjach wymagających podwyższonej sprawności intelektualnej. Uzależnienie może nastąpić po kilku dawkach i jest praktycznie niemożliwe do wyleczenia.
- Amfetamina i metamfetamina - osobie pod wpływem amfetaminy spada krytyczna ocena własnego postępowania oraz podnosi się skłonność do podejmowania różnych wyzwań. Zachowanie to jest nazywane "złudnym poczuciem wszechmocy", często prowadzącym do przestępstw kryminalnych, wypadków samochodowych, a nawet śmierci. Amfetamina powoduje przypływ energii, euforię, zwiększa czujność oraz aktywność fizyczną. Działanie metamfetaminy jest o wiele bardziej szkodliwe, gdyż dodatkowo przyczynia się do spustoszeń w organizmie takich jak wypadanie zębów.
- Kokaina - ma działanie zbliżone do amfetaminy: występuje wzmożona aktywność, nadpobudliwość, niepokój i skłonność do agresji.
- Stymulanty stosowane w medycynie - są to substancje łagodnie pobudzające, używane jako leki w różnych schorzeniach. Mogą być aplikowane jako środki poprawiające pamięć i ułatwiające uczenie się.
* Efedryna - pobudza układ nerwowy. Stosowana jest również w syropach przeciwkaszlowych oraz kroplach do nosa dla obkurczenie naczyń krwionośnych.
* Metylofenidat - łagodny środek pobudzający układ nerwowy.