Question

Scharakteryzuj system wartosci człowieka renesansu.Odwołując się do wybranych utworów Jana Kochanowskiego

Answer 1

Pieśni Kochanowskiego mają charakter refleksyjny. Poeta zastanawia się nad sensem życia i systemem wartości, który pozwala człowiekowi osiągnąć szczęście. W swoich rozważaniach odwołuje się do systemów filozofii starożytnych: stoicyzmy i epikureizmu, a także do tradycji Horacego.
Ideę wierności cnocie jako wartości najbardziej pożądanej wyraża Kochanowski w "Pieśni o cnocie". W pierwszych słowach pieśni podmiot liryczny przeciwstawia na zasadzie kontrastu cnotę zazdrości, która zawsze cnocie towarzyszy, ale nie jest jej w stanie zagrozić. Powtórzenie ("Nie masz, i po raz drugi nie masz wątpliwości") wzmacnia wymowę stwierdzenia. Cnota ( której nazwa wielokrotnie powtarza się w tekście) jest bowiem nagrodą sama w sobie ("sama ona nagrodą i płacą jest w sobie"). Najwyższą zaś formą cnoty jest patriotyzm, służba ojczyźnie,uświęcona przez Boga. Tą myśl wyraża Kochanowski w formie sentencji: "A jeśli komu droga otwarta do nieba/ tym, co służą ojczyźnie". Cnota oznacza więc przedkładanie wartości duchowych nad materialne. Tylko człowiek, dla którego cnota jest wartością. może czuć się szczęśliwy i niezależny od zmiennych działań Fortuny.
To właśnie Fortuna jest tematem kolejnej pieśni "Nie wierz Fortunie". Topos ten był powszechnie obecny zarówno w literaturze antyku, jak i renesansu. Kapryśna rzymska bogini szczęścia cechowała się przede wszystkim zmiennością, narażając ludzi na nieprzewidywalne koleje losu. Podmiot liryczny pieśni przestrzega, żeby zbytnio fortunie nie wierzyć "bo to nie stała Pani z przyrodzenia,/często więc rada sprawy swe odmienia". Kochanowski ostrzega, że zbytnia przychylność losu deprawuje ludzi- stają się pyszni i zarozumiali. Poeta stosuje wykrzyknienia, apostrofę i anaforę ( nie wierz, nie dufaj), aby wzmocnić charakter przestrogi. Wprowadza też charakter sentencji. Kochanowski podobnie jak stoicy radzi, by zachować dystans wobec zmienności Fortuny. Nie jesteśmy w stanie na nią wpłynąć, możemy więc jedynie traktować jej kaprysy z obojętnością. Człowiek, świadomy przemijalności dóbr, powinien zdystansować się do spraw materialnych oraz uniezależnić od sądów ludzkich opinii.
System wartości, któremu Jan Kochanowski jest wierny, wywodzi się z filozofii starożytnej. Poeta odwołuje się do stoicyzmu i horacjonizmu, wprowadza także kontekst religii chrześcijańskiej, przedkładając wartości duchowe nad materialne. Dla Kochanowskiego, podobnie jak dla myślicieli antyku, najwyższą wartością jest cnota, którą utożsamia z uczciwością i miłością ojczyzny.