Inicjatywę ustawodawczą ma jedynie Komisja Europejska. Swoje projekty kieruje ona do Rady Unii Europejskiej. W procedurze stanowienia prawa odgrywa również rolę Parlament. Jednak zakres jego udziału jest różny.
Procedura konsultacyjna
Komisja kieruje projekt do Rady UE, a ta z kolei przed podjęciem decyzji konsultuje go z Parlamentem. W tym wypadku Rada UE nie musi się zgodzić ze zdaniem Parlamentu.
Procedura współpracy
Wprowadził ją Jednolity Akt Europejski z roku 1986 (wszedł w życie 1987). Procedura współpracy polega na zwiększeniu roli Parlamentu Europejskiego i Komisji w procesie podejmowania uchwał, ale tylko w przypadku uchwał, które muszą być podjęte większością kwalifikowaną. Jest to proces dwuetapowy. 1 etap: projekt Komisji wędruje do Rady UE. Ta przyjmuje wobec niego stanowisko, po czym wysyła go do Parlamentu z prośbą o jego opinię. 2 etap: Parlament ma 3 miesiące na ustosunkowanie się do projektu ustawy. Jeżeli przez ten czas nie podejmie żadnych działań, uznaje się, że Parlament wyraził milczące przyzwolenie. Gdy jednak Parlament odrzuci projekt, wraca on do Rady UE i może wejść w życie tylko wtedy, gdy Rada UE przegłosuje go powtórnie, ale jednomyślnie. Kolejnym z możliwych działań Parlamentu jest wprowadzenie poprawek. Taki projekt musi wtedy wrócić do Komisji (tylko ona ma inicjatywę ustawodawczą).
Procedura współdecydowania
Wprowadził ją już traktat z Maastricht (1992), a traktat amsterdamski (1997) w znacznym stopniu uprościł. Dotyczy przede wszystkim ujednolicenia regulacji państw członkowskich odnoszących się do rynku walutowego, kultury, zdrowia publicznego, sieci komunikacyjnych, programów badawczych, statystyki czy środowiska naturalnego. W tym wypadku Rada UE nie może przyjąć projektu, gdy Parlament go odrzuci. Parlament ma prawo weta, które może zablokować wejście aktu prawnego w życie.