4. Średniowiecze niemal go nie znało; jego wiedza w zakresie mitologii opierała się przede wszystkim
na Owidiuszu i Wergilim, a w ich dziełach pojawiają się o Prometeuszu ledwo wzmianki. Wiedza
ta w okresie renesansu i baroku znacznie się poszerzyła, nic przeto dziwnego, że na scenie ponownie pojawił
się Prometeusz. W porównaniu jednak z innymi wielkimi postaciami mitologii był figurą dalszego
planu. Nie interesował w zasadzie poetów, zajmowali się nim raczej myśliciele. Owa drugorzędność miała
się dopiero skończyć w XVIII w. – i to nie za sprawą reprezentantów Oświecenia, ale tych poetów i filozofów,
których nazwiskom dane było się związać z narastającymi dążeniami romantycznymi. Historycy
podkreślają doniosłość dwu zwłaszcza dokonań: Shaftesbury’ego, który pierwszy – na początku stulecia
– dojrzał w Prometeuszu poetę, i Goethego, który – w ostatniej ćwierci tegoż wieku – uczynił go bohaterem
znanego wiersza oraz dramatu (nie ukończonego zresztą).
5. Sytuacja Prometeusza zmieniła się radykalnie. Stał się pierwszoplanową postacią europejskiej wyobraźni.
I zaszła rzecz niezwykła, ledwo dająca się porównać z czymkolwiek, co zwykle się dzieje w recepcji
mitów: ujęcie Shaftesbury’ego i – przede wszystkim – Goethego jest czymś więcej niż tylko aktualizacją
czy odświeżeniem mitu, znanego od wieków. To jego nowa wersja o takiej sile sugestywności i oddziaływania,
że daje się zestawić z tymi przekazami, które należą do klasycznego kanonu. Więcej, ów kanon
postrzegany jest już niemal z reguły za pośrednictwem tego, co uczynili z nim poeci burzy i naporu i romantycy.
6. (…) Właśnie Goethemu udało się nadać mu nowe sensy, pod jego piórem (…) Prometeusz nie jest
już Bogiem, tytanem, człowiekiem, jest od początku prototypem człowieka jako buntownika, jako zrewoltowanego
mieszkańca i pana ziemi, a więc anty-boga. Możemy dodać: jest także prototypem twórcy, poety,
który podejmuje role nieznane przedtem w historii.
7. Ta zasadnicza zmiana w ujęciu Prometeusza, jakkolwiek byłaby radykalna, nie obywała się
bez wsparcia tradycji. Są to bowiem czasy szczególnego zainteresowania „Prometeuszem w okowach”,
a więc tą z Ajschylosowych tragedii, która dotąd przyciągała najmniejsze zaciekawienie i w istocie
nie była rozumiana. Nastał czas wielkiej fascynacji. I trudno się temu dziwić, skoro monologi Prometeusza
mogły być traktowane jako wielki wzór poezji buntu, podejmowanego z pobudek najszlachetniejszych
i dla obrony największych ludzkich wartości. (…)
8. Twórca i wielki buntownik – to właśnie dostrzeżono w bohaterze antycznej tragedii. I jako taki właśnie
miał się utrwalić w romantycznej świadomości; i stać się jednym z bohaterów – by posłużyć się tytułem
1 z 2
„Bohater wieloznaczny” Michał Głowiński
www.maturazpolskiego.pl
znanej książki Marii Janion – „Gorączki romantycznej”. Więcej, stał się wzorem postawy, która krystalizowała
się także wówczas, gdy mitu bezpośrednio nie przywoływano, postawy, której nie przypadkiem
nadano imię prometeizmu. Stał się archetypem romantycznego bohatera – w życiu i w literaturze.
9. Prometeusz romantyczny, twórca i buntownik, dobroczyńca ludzkości i szatan, niekiedy przynajmniej
przyćmiewał Prometeusza antycznego i określił co najmniej na stulecie dalszy żywot bohatera,
a więc także – losy mitu. Określił nie tylko dlatego, że motyw w tym właśnie ujęciu i z tym ładunkiem
znaczeniowym był przez lata jeszcze kontynuowany, w tym także przez niezliczonych epigonów. Określił
przede wszystkim z tej racji, że wszelkie zmiany w kształtowaniu mitu Prometeusza. a są to zmiany
znaczne (i znaczące), musiały się sytuować wobec tego. co uczynili romantycy.
6. W akapicie 4. znajdź synonim do określenia „był figurą dalszego planu”.
(0–1 p.)
7. Na podstawie akapitów 4.–5. wyjaśnij krótko, dlaczego ujęcie Shaftesburey’ego i Goethego jest
czymś więcej „niż odświeżeniem mitu znanego od wieków”.
(0 lub 2 p.)
8. Dlaczego Goethe przyczynił się do uczynienia z Prometeusza „pierwszoplanowej postaci europejskiej
wyobraźni”? Odpowiedz krótko na podstawie akapitów 5–6.
(0–1 p.)
9. W akapicie 6. pojawia się opinia, że Prometeusz był „prototypem twórcy, poety, który podejmuje
role nieznane przedtem w historii”. O jakich rolach tu mowa?
(0 lub 2 p.)
10. Dlaczego romantyzm był okresem szczególnej fascynacji postacią Prometeusza? Podaj dwa argumenty
na podstawie akapitów 7–8.
(0–1–2 p.)
11. W akapicie 9. autor pisze o micie o Prometeuszu, że „właśnie w tym ujęciu był przez lata kontynuowany”.
Jakie ujęcie autor ma na myśli?
(0–1 p.)
12. Jak rozumiesz pojawiające się w akapicie 9. określenia „zmiany znaczne” i „zmiany znaczące”?
(0 lub 2 p.)
13. Tekst „Bohater wieloznaczny” powstał, aby:
a) Ukazać przemiany interpretacji postaci mitologicznego bohatera.
b) Podkreślić żywotność i aktualność mitu o Prometeuszu.
c) Wskazać na znaczenie Goethego dla współczesnego rozumienia mitu.
d) Podkreślić niejednoznaczność postaci bohatera.
na Owidiuszu i Wergilim, a w ich dziełach pojawiają się o Prometeuszu ledwo wzmianki. Wiedza
ta w okresie renesansu i baroku znacznie się poszerzyła, nic przeto dziwnego, że na scenie ponownie pojawił
się Prometeusz. W porównaniu jednak z innymi wielkimi postaciami mitologii był figurą dalszego
planu. Nie interesował w zasadzie poetów, zajmowali się nim raczej myśliciele. Owa drugorzędność miała
się dopiero skończyć w XVIII w. – i to nie za sprawą reprezentantów Oświecenia, ale tych poetów i filozofów,
których nazwiskom dane było się związać z narastającymi dążeniami romantycznymi. Historycy
podkreślają doniosłość dwu zwłaszcza dokonań: Shaftesbury’ego, który pierwszy – na początku stulecia
– dojrzał w Prometeuszu poetę, i Goethego, który – w ostatniej ćwierci tegoż wieku – uczynił go bohaterem
znanego wiersza oraz dramatu (nie ukończonego zresztą).
5. Sytuacja Prometeusza zmieniła się radykalnie. Stał się pierwszoplanową postacią europejskiej wyobraźni.
I zaszła rzecz niezwykła, ledwo dająca się porównać z czymkolwiek, co zwykle się dzieje w recepcji
mitów: ujęcie Shaftesbury’ego i – przede wszystkim – Goethego jest czymś więcej niż tylko aktualizacją
czy odświeżeniem mitu, znanego od wieków. To jego nowa wersja o takiej sile sugestywności i oddziaływania,
że daje się zestawić z tymi przekazami, które należą do klasycznego kanonu. Więcej, ów kanon
postrzegany jest już niemal z reguły za pośrednictwem tego, co uczynili z nim poeci burzy i naporu i romantycy.
6. (…) Właśnie Goethemu udało się nadać mu nowe sensy, pod jego piórem (…) Prometeusz nie jest
już Bogiem, tytanem, człowiekiem, jest od początku prototypem człowieka jako buntownika, jako zrewoltowanego
mieszkańca i pana ziemi, a więc anty-boga. Możemy dodać: jest także prototypem twórcy, poety,
który podejmuje role nieznane przedtem w historii.
7. Ta zasadnicza zmiana w ujęciu Prometeusza, jakkolwiek byłaby radykalna, nie obywała się
bez wsparcia tradycji. Są to bowiem czasy szczególnego zainteresowania „Prometeuszem w okowach”,
a więc tą z Ajschylosowych tragedii, która dotąd przyciągała najmniejsze zaciekawienie i w istocie
nie była rozumiana. Nastał czas wielkiej fascynacji. I trudno się temu dziwić, skoro monologi Prometeusza
mogły być traktowane jako wielki wzór poezji buntu, podejmowanego z pobudek najszlachetniejszych
i dla obrony największych ludzkich wartości. (…)
8. Twórca i wielki buntownik – to właśnie dostrzeżono w bohaterze antycznej tragedii. I jako taki właśnie
miał się utrwalić w romantycznej świadomości; i stać się jednym z bohaterów – by posłużyć się tytułem
1 z 2
„Bohater wieloznaczny” Michał Głowiński
www.maturazpolskiego.pl
znanej książki Marii Janion – „Gorączki romantycznej”. Więcej, stał się wzorem postawy, która krystalizowała
się także wówczas, gdy mitu bezpośrednio nie przywoływano, postawy, której nie przypadkiem
nadano imię prometeizmu. Stał się archetypem romantycznego bohatera – w życiu i w literaturze.
9. Prometeusz romantyczny, twórca i buntownik, dobroczyńca ludzkości i szatan, niekiedy przynajmniej
przyćmiewał Prometeusza antycznego i określił co najmniej na stulecie dalszy żywot bohatera,
a więc także – losy mitu. Określił nie tylko dlatego, że motyw w tym właśnie ujęciu i z tym ładunkiem
znaczeniowym był przez lata jeszcze kontynuowany, w tym także przez niezliczonych epigonów. Określił
przede wszystkim z tej racji, że wszelkie zmiany w kształtowaniu mitu Prometeusza. a są to zmiany
znaczne (i znaczące), musiały się sytuować wobec tego. co uczynili romantycy.
6. W akapicie 4. znajdź synonim do określenia „był figurą dalszego planu”.
(0–1 p.)
7. Na podstawie akapitów 4.–5. wyjaśnij krótko, dlaczego ujęcie Shaftesburey’ego i Goethego jest
czymś więcej „niż odświeżeniem mitu znanego od wieków”.
(0 lub 2 p.)
8. Dlaczego Goethe przyczynił się do uczynienia z Prometeusza „pierwszoplanowej postaci europejskiej
wyobraźni”? Odpowiedz krótko na podstawie akapitów 5–6.
(0–1 p.)
9. W akapicie 6. pojawia się opinia, że Prometeusz był „prototypem twórcy, poety, który podejmuje
role nieznane przedtem w historii”. O jakich rolach tu mowa?
(0 lub 2 p.)
10. Dlaczego romantyzm był okresem szczególnej fascynacji postacią Prometeusza? Podaj dwa argumenty
na podstawie akapitów 7–8.
(0–1–2 p.)
11. W akapicie 9. autor pisze o micie o Prometeuszu, że „właśnie w tym ujęciu był przez lata kontynuowany”.
Jakie ujęcie autor ma na myśli?
(0–1 p.)
12. Jak rozumiesz pojawiające się w akapicie 9. określenia „zmiany znaczne” i „zmiany znaczące”?
(0 lub 2 p.)
13. Tekst „Bohater wieloznaczny” powstał, aby:
a) Ukazać przemiany interpretacji postaci mitologicznego bohatera.
b) Podkreślić żywotność i aktualność mitu o Prometeuszu.
c) Wskazać na znaczenie Goethego dla współczesnego rozumienia mitu.
d) Podkreślić niejednoznaczność postaci bohatera.