Narzędzie finansowe jakim jest weksel nie zmieniło się od czasów międzywojennych. W Polsce nadal obowiązuje prawo wekslowe ustanowione w latach trzydziestych. (Chyba w tej kwestii górę wziął rozsądek, bo co jest dobre, to lepiej nie poprawiać).
Definicja: WEKSEL to papier wartościowy o określonej dokładnie przez prawo wekslowe formie, charakteryzujący się tym, że złożenie na nim podpisu stanowi podstawę i przyczynę zobowiązania wekslowego podpisującego. Weksel jest wymiennikiem co oznacza, że przez jego wystawienie i wydanie można otrzymać w zamian towar, usługę lub pieniądze.
Rodzaje weksli:
Weksel własny - (inaczej suchy, prosty, sola) zawierający bezwarunkowe przyrzeczenie wystawcy zapłacenia określonej sumy pieniędzy we wskazanym miejscu i czasie.
Weksel trasowany - (inaczej ciągniony lub trata) zawierający skierowane do oznaczonej osoby bezwarunkowe polecenie zapłacenia określonej sumy pieniędzy w oznaczonym czasie i miejscu.
Weksel może pełnić w obrocie gospodarczo - finansowym różne funkcje:
Funkcja płatnicza - jako środek płatniczy może zastępować pieniądz.
Funkcja kredytowa - może być opatrzony klauzują odsetkową.
Funkcja obiegowa - może być przekazywany z rąk do rąk poprzez indos.
Funkcja gwarancyjna - może stanowić zabezpieczenie kredytu, pożyczki lub operacji gospodarczych.
Funkcja refinansowa - kwotę weksla minus odsetki dyskontowe można otrzymać przed terminem płatności.
Uczestnicy stosunku wekslowego:
Wystawca - osoba fizyczna lub prawna posiadająca zdolność wekslową. Wystawców weksla może być kilku.
Płatnik - osoba fizyczna lub prawna zobowiązana do zapłaty. W wekslu własnym 1=2.
Remitent - osoba fizyczna lub prawna, na której zlecenie lub na której rzecz weksel ma być płatny. Kilku remitentów może działać wspólnie lub oddzielnie.
Akceptant - osoba oznaczona przez wystawcę jako płatnik, która weksel akceptowała. Staje się przez to głównym dłużnikiem wekslowym (tylko trasowany).
Indosant - osoba przekazująca prawa z weksla innej osobie w drodze indosu. Pierwszym indosantem jest zawsze remitent, 3=5.
Indosatariusz - osoba, która nabyła weksel w drodze indosu.
Poręczyciel - osoba, która awalizuje weksel. Poręczać można za 1, 4 i 5.
Domicyliat - osoba fizyczna lub prawna, w której mieszkaniu lub siedzibie weksel ma być płatny, np. bank płatnika. Domicyl - miejsce, w którym ma nastąpić płatność.
Wyręczyciel - osoba, która płaci weksel w potrzebie.
Regredient - osoba, która weksel wykupiła i dochodzi należności od poprzedników w drodze protestu.
Aby weksel był ważny musi posiadać kilka niezbędnych formalnych elementów. Należą do nich:
Weksel Własny
miejsce wystawienia weksla,
data wystawienia weksla,
suma wekslowa cyfrowo,
oznaczenie terminu płatności (szerzej o tym dalej),
bezwarunkowe przyrzeczenie zapłacenia oznaczonej sumy pienięznej,
oznaczenie rodzaju weksla (sola, własny, suchy, prosty),
nazwa "weksel" w samym tekście dokumentu,
remitent,
suma wekslowa słownie,
domicyliat,
miejsce płatności weksla (domicyl),
podpis wystawcy weksla własnego.
Weksel trasowany
miejsce wystawienia weksla,
data wystawienia weksla,
suma wekslowa cyfrowo,
oznaczenie terminu płatności (szerzej o tym dalej),
bezwarunkowe przyrzeczenie zapłacenia oznaczonej sumy pienięznej,
oznaczenie rodzaju weksla (trasowany, trata, ciągniony),
nazwa "weksel" w samym tekście dokumentu,
remitent,
suma wekslowa słownie,
nazwisko osoby(nazwa), która ma zapłacić (trasat),
domicyliat,
miejsce płatności weksla (domicyl),
podpis wystawcy weksla trasowanego (trasanta).
Termin płatności według polskiego Prawa wekslowego to:
za okazaniem (a'vista),
w pewien czas po okazaniu (wizowanie weksla),
w oznaczonym dniu,
w pewien czas po dacie.
Klauzule wekslowe podzielić można na trzy rodzaje: 1) uznane przez prawo wekslowe, 2) obojętne - uważane za nie napisane, 3) unieważniające weksel.
Klauzule uznane przez prawo wekslowe:
klauzula odsetkowa - jest skuteczna gdy: umieszczono ją na wekslu płatnym za okazaniem lub w pewien czas po okazaniu, stopa procentowa jest określona na wekslu, wpisu tego dokonał wystawca weksla.
klauzula zakazująca indosowania,
klauzula nakazująca przedstawienie weksla do przyjęcia,
klauzula zabraniająca przedstawienie weksla do przyjęcia,
zwalniająca od protestu.
Klauzule obojętne:
klauzula odsetkowa na wekslu płatnym w oznaczonym dniu lub w pewien czas po dacie,
warunki, od których uzależniono indos,
Klauzula odsetkowa na wekslu płatnym za okazaniem bez podania stopy procentowej.
UWAGA Klauzule unieważniające weksel:
klauzula naruszająca bezwarunkowy charakter przyrzeczenia lub polecenia zapłaty,
klauzula ustalająca inny, poza czterema ustawowymi, termin płatności,
klauzula ustalające kilka terminów płatności.
Obrót wekslowy jest opodatkowany. Obowiązek podatkowy powstaje w momencie wpisania na wekslu kwoty. Zatem weksle wystawione in blanko nie podlegają opłacie skarbowej do momentu wypisania kwoty zobowiązania.
INDOS - jest to klauzula przenosząca prawa z weksla umieszczona na jego rewersie lub na jego przedłużku. Weksel zaopatrzony chociażby w jeden indos nazywa się RYMESA. Indos przekreślony uważa się za niebyły. Indos musi być: bezwarunkowy, a każdy warunek przy indosie uważa się za nie napisany, całkowity - na całą kwotę. Musi być zachowany ciąg indosów. Pierwszym indosantem jest zawsze remitent.
Rodzje indosów:
imienny - tzw. zupełny - wskazuje na osobę, na którą przenosi się weksel,
in blanco - tzw. otwarty, niezupełny - nie ma wymienionego indosatariusza. Najczęściej zawiera tylko podpis indosanta,
pełnomocniczy - (waluta do inkasa) indosatariusz otrzymuje od indosanta pełnomocnictwo do wykonywania w jego imieniu praw wekslowych. Każdy następny indos musi być pełnomocniczy,
zastawniczy - (waluta w zastaw) stosowany podczas oddawania weksla w zastaw indosatariuszowi.
Dłużnicy wekslowi główni i uboczni.
Główni:
wystawca weksla własnego,
wystawca weksla trasowanego do momentu jego zaakceptowania przez płatnika,
akceptant weksla trasowanego,
wszyscy poręczyciele w/w osób.
Uboczni:
wystawca weksla trasowanego po jego zaakceptowaniu przez płatnika,
wszyscy indosanci,
wszyscy poręczyciele w/w osób.
Przyjęcie / zaakceptowanie weksla odbywa się na przedniej stronie weksla, słowani:"przyjmuję", "akceptuję", "akcept" i podpis lub sam podpis. Na rewersie weksla, słowami "przyjmuję", "akceptuję", "akcept" i podpis. Tu sam podpis nie wystarczy (byłby zrozumiany jako poręczenie).
Akcept musi być bezwarunkowy. Warunek jest powodem do protestu weksla. Jedynym warunkiem zgodnym z prawem może być warunek ograniczający kwotę. Akcept należy opatrzyć datą w przypadku gdy weksel jest płatny w pewien czas po okazaniu, jeśli weksel ma być przedstawiony do przyjęcia w oznaczonym terminie.
Poręczenie wekslowe - AWAL odbywa się poprzez podpis na przedniej stronie weksla, o ile nie jest to podpis wystawcy weksla lub trasata. Na tylnej stronie weksla lub na jego przedłużku, słowami "poręczam", "gwarantuję", "awal" i podpis. Każdy warunek przy poręczeniu, poza klauzulą ograniczającą kwotę, unieważnia poręczenie. Poręczenie powinno wskazywać za kogo je dano. W razie braku takiej wskazówki uważa się, że poręczenia udzielono za wystawcę. Poręczyciel odpowiada tak, jak ten za kogo poręczył.
ZAPŁATA WEKSLA
Posiadacz weksla płatnego w oznaczonym dniu, w pewien czas po dacie lub po okazaniu, powinien przedstawić go do zapłaty:
w dniu płatności (jeśli jest to dzień powszedni),
w dniu wymagalności (następnym dniu powszednim po dniu świątecznym),
w jednym z dwóch następnych dni powszednich.
Jeśli nie dopełni tego obowiązku w podanych wyżej terminach, to traci on prawo do zwrotnie zobowiązanych za wyjątkiem głównych dłużników wekslowych.
Weksel należy przedstawić do zapłaty:
Akceptantowi lub wystawcy weksla własnego, gdy nie był domicylowany,
Wyłącznie domicyliatowi, gdy na wekslu wymieniony był domicyliat.
Zmiana terminu płatności weksla może nastapić poprzez wymianę weksla lub poprzez skreślenie na wekslu pierwotnej daty płatności i wpisanie nad nią nowo ustalonej daty. Należy jednak uzyskać ponowne podpisanie weksla przez osoby zobowiązane. Zmiana/ustalenie terminu płatności może się odbyć poprzez zaakceptowanie weksla z nowym terminem płatności. Jeżeli jest to wskazane należy uzyskać ponowne podpisanie weksla przez osoby zobowiązane wekslowo.
PROTEST WEKSLA jest to urzędowe stwierdzenie faktu nie zaakceptowania weksla lub niezapłacenia sumy wekslowej we właściwym terminie. Protest sporządzany jest przez notariusza na wekslu lub na przedłużku weksla, na trwale połączonym z wekslem. Stanowi on niezbity dowód w procesie wekslowym i utrzymuje odpowiedzialność wszystkich dłużników wekslowych.
