Zaprezentuj sposoby funkcjonowania motywu miłości romantycznej w literaturze różnych epok. Wypracowanie
person
brightness_auto
1 odpowiedź
,,Zaiste, miłość jest świętym pożarem,
Iskrą zatloną w ogniach nieśmiertelnych,
Aniołów dobrem, Wszechmocnego darem,
Balsamem rajskim dla serc skazitelnych.....”
Byron ,,Giaur”
Głównym prądem literackim pierwszej połowy XIX wieku był romantyzm. Powstał na skutek buntu młodych pisarzy przeciwko ciasnym regułom klasycyzmu, chęci poszerzenia środków wyrazu, szczerości w wyrażaniu najskrytszych pragnień i intymnych przeżyć. Oświeceniowy kult rozumu zastąpił pryzmat uczucia. Wykreowany przez romantyków bohater romantyczny jest skłócony z ludźmi o innych poglądach, ponosi klęski po to, by wkrótce triumfować i wciąż podąża za duchowymi ideałami. Jednym z tych ideałów jest miłość. Dla twórców tej epoki miłość jest najwspanialszym uczuciem , które wznosi ich na twórcze wyżyny i dodaje skrzydeł. Jest utożsamiana z religią , a nawet posiada cechy boskie .
Romantycy jako pierwsi wynieśli miłość tak wysoko, lecz o tym uczuciu rozprawiały już wcześniejsze pokolenia. W mitologii postaciami powszechnego uwielbienia byli bogowie i bóstwa. Politeizm świadczył o wielkiej potrzebie oddawania komuś hołdu. Miłość do Zeusa czy Afrodyty była wywołana nie odruchami serca,lecz strachem przed ewentualną karą. Nikt wówczas nie postrzegał kobiety jako obiektu czci i kultu. Starożytni filozofowie stworzyli jednak subtelny i delikatny wzór miłości . Po raz pierwszy pojawia się również motyw miłości do ojczyzny w imię miłości do niej i obowiązku obywatelskiego. W utworze „Rzecz to piękna”, Tyrtajos potępia tych, którzy opuszczają ojczyznę w potrzebie i wychwala patriotyzm oraz męstwo: „rzecz to piękna zaprawdę, gdy krocząc w pierwszym szeregu , ginie człowiek odważny, walcząc w obronie ojczyzny.” Innym przykładem głębokiego uczucia jest chrześcijańska koncepcja miłości Boga i bliźniego prowadząca do degradacji kobiety. Na całe tysiąclecia znikną z literatury jakiekolwiek wzmianki o miłości do kobiet. Dopiero we wczesnym średniowieczu pojawi się na południu Francji dworna poezja trubadurów sławiących urodę niedostępnych dam serca. Ten nurt poezji miłosnej adresowanej do idealnej i nieosiągalnej wybranki kontynuują Dante i Petrarka, który tak pisze o swych rozterkach sercowych:
"Jeśli to nie miłość - cóż ja czuję?
A jeśli miłość - cóż to takiego?
Jeśli rzecz dobra - skąd gorycz, co truje?
Gdy zła - skąd słodycz cierpienia każdego?
Jeśli z mej woli płonę - czemu płaczę?
Jeśli wbrew woli - cóż pomoże lament?
O śmierci żywa, radosna rozpaczy,
Jaką nade mną masz moc! Oto zamęt."
Do naszych czasów zachował się przecież mit Tristana i Izoldy, pary kochanków którzy po wypiciu magicznego napoju zapałali do siebie ogromną namiętnością. Jednak dla człowieka epoki średniowiecza najgodniejsze pamięci były wizerunki świętych, co było dowodem głebokiej miłości do Boga.
Spisano wówczas wiele żywotów świętych oraz powstało szereg pieśni o tematyce religijnej. Choć poeci średniowieczni miłość do Boga stawiali na pierwszym miejscu, w kanonie dzieł XV. wieku znajduje się również księga pt. „Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa”, określane też jako „Rozmyślanie przemyskie”. Ten zabytek literatury pełnił bowiem rolę zarówno pisma nabożnego jak i romansu. W średniowieczu pojawia się także motyw miłości do ojczyzny. Przykładem utworu w którym ten wątek występuje jest „Pieśń o Rolandzie” . Połączone jest tutaj bezwzględne oddanie Bogu i krajowi. Wszystko, co czyni rycerz Roland jest podporządkowane dobru państwa i miłości do Boga Ojca.
Renesans był epoką zmian w systemach wartości. uznano wówczas kobiety jako istoty o cudownych wdziękach. Uwielbiano je, równano z aniołami, a miłość postrzegano jako dar przeznaczony dla ludzi przez Boga. Sam Jan Kochanowski opiewał na salonach wdzięki dam , czego wyrazem są słowa:
„Imię twe, Pani , które rad mianuję,
Najdziesz w mych rymiech często napisanie...”.
Jednak wybitni pisarze „złotego wieku” wciąż poszukiwali miłości idealnej, takiej która rozpalałaby nie tylko serca, ale i duszę człowieka. Podążając za idealnym uczuciem twórcy renesansowi zwrócili się ku Bogu. W imię tej wielkiej miłości powstały liczne pieśni i hymny sławiące Stwórcę, który niebiosa „gwiazdami uhaftował ”. Jednak najwybitniejszym dziełem o charakterze religijnym jest „Psałterz Dawidów”. Odrodzenie jest epoką, w której zaczęto rozgraniczać miłość do Boga i miłość do ojczyzny.
Andrzej Frycz Modrzewski w utworze „O poprawie Rzeczypospolitej” w trosce o ojczyznę nawołuje do oddzielenia Kościoła od państwa .
Również w baroku znajdujemy dzieła poruszające miłosną tematykę. Jan Andrzej Morsztyn – wybitny poeta w wierszu „Zbytni statek” pisze:
„Żadna rzecz wiecznie nie chodzi w swej mierze (...)
Sam tylko ból mój, sama miłość moja
Nieśmiertelności tknęły się podwoja.”
Dla Modrzewskiego miłość jest fenomenem życia i tylko ona i ból z nią związany są nieograniczone czasem i przemijalnością świata. Jednocześnie uczucie to ściśle wiąże się w tej epoce z fascynacją ludzkim ciałem. Sztuka barokowa bardzo często zestawia razem motyw miłości i śmierci.
Miłosna literatura epoki nie była jednak wolna od kryzysów światopoglądowych. Wyraźnie zaznaczyło się zwątpienie w cywilizację i tęsknota do prostszej a przez to prawdziwej miłości. Innym polskim poetą tego wieku był Wacław Potocki. W swoich utworach porusza ważny problem patriotyzmu. „Transakcja o wojnie chocimskiej” ma za zadanie obudzenie w Polakach ducha walki a ojczyznę przedstawia jako upersonifikowaną matkę, która należy kochać i szanować.
„Dom zawsze ustępować powinien krajowi” –nawoływał w swoich utworach Julian Ursyn Niemcewicz.
Poezja miłosna kwitnie przede wszystkim podczas trwania okresu sentymentalizmu. Najwybitniejszym poetą tego nurtu był Franciszek Karpiński.
Dużą popularność zdobyła sielanka „Laura i Filon” opowiadająca o spotkaniu dwojga kochanków na łonie przyrody. Kolejnym, znanym utworem tego autora jest sielanka sentymentalna „Do Justyny tęskność na wiosnę” – utrwaliła ona w literaturze wzór sielskiej miłości, słodkiego cierpienia, któremu należy poddać się bez reszty.
Miłość była najważniejszą wartością w romantycznej filozofii życia. Oddzieliwszy miłość od najczęściej łączonych z nią pojęć :szczęścia, spokojnego domu czy erotycznego spełnienia, romantyzm przeciwstawił ją również tradycyjnej moralności, wiążącej miłość z małżeństwem. Wartość stanowiło samo uczucie, doświadczenie miłości jedynej na całe życie, idealnej, szalonej i prawie zawsze nieszczęśliwej. Tłumiona w poprzednich epokach , tu odżywa, wybucha ze zdwojoną siłą. Miłość, dla wszystkich romantyków była sprawą życia i śmierci . Uczucie fascynacji i namiętności , które ogarnia dwoje ludzi, jest tak silne, że nie można go niczym przemóc. Sięga poza grób.
Miłość romantyczna to uczucie tragiczne. W wielu lekturach romantycznych oglądamy ją wciąż taką samą: zakochany, młody, wrażliwy romantyk wyznaje swe uczucie wybrance, ona je odwzajemnia. Poza uczuciem łączą ich podobne poglądy i zainteresowania, podobne spojrzenie na świat i poezję. Wszystko zatem, byłoby dobrze, gdyby nie nieubłagana ręka opatrzności. Najczęściej sytuacja polityczna, wola rodziców lub nikły stan majątkowy stają romantykowi na przeszkodzie do szczęścia. Rozstanie jest tragiczne w skutkach - obłęd i cierpienie odrzuconego kochanka może prowadzić go nawet do samobójstwa. Przykładem nieszczęśliwego kochanka jest Giaur. Miłość do Leili przeradza się w obsesję , a on sam staje się zbrodniarzem nienawidzącym ludzi i świat . W literaturze romantycznej odnajdujemy wiele nieszczęśliwych par. Na przykład Jacek Soplica i panna Ewa Horeszkówna z „Pana Tadeusza” czy Karusia i Jasieńko z ballady „Romantyczność”.
Karusia, obłąkana dziewczyna , rozmawia ze swym zmarłym oblubieńcem., którego widzi co noc we śnie. Zjawa jest biała jak chusta , ma zimne dłonie i znika, kiedy pierwszy kur zapieje. Dziewczyna ,choć obawia się zjawy , prosi, by ukochany nie opuszczał jej:
„ Ach jak tam zimno musi być w grobie
Umarłeś! tak, dwa lata!
Weź mnie! ja umrę przy tobie!”
Ballada „Romantyczność” jest utworem głoszącym typowo romantyczne poglądy, które wyrażają bezwzględną wyższość uczucia nad rozumem. Inaczej sprawa przedstawia się w „Panu Tadeuszu”. Tą parę dzieli przede wszystkim stan majątkowy, co pociąga za sobą kolejne komplikacje i prowadzi do niespełnionej miłości.
Następnym utworem , który pokazuje nam oblicze tragicznego uczucia jest dzieło Goethego pt. „Cierpienia młodego Wertera”. Tytułowy bohater jest mężczyzną nadwrażliwym, skłonnym do rozmyślań nad sobą i światem, a ukojenia szuka w sztuce i poznawaniu natury. Po cichu przeciwstawia się panującym podziałom w społeczeństwie. Najgorsza dla Wertera jest świadomość, że ukochana – Lotta, nigdy nie będzie jego, ponieważ jest już zaręczona. Nie mogąc zaspokoić swej miłości młodzieniec decyduje się na samobójczą śmierć, jednak do końca jest wierny swojej wybrance.
Miłość niemożliwa do spełnienia, skazująca na cierpienia tych, którzy jej doświadczyli, stanie się jednym z głównych tematów utworów pierwszych romantyków francuskich. Wyrazicielem postawy zbliżonej do werterowskiej jest Rene, bohater opowiadania pt. „Rene” opublikowanego w roku 1802 w dziele Franciszka Renego Chateaubrianda. Rene odczuwa od dzieciństwa odrazę do życia. Wszystko wydaje mu się mało ważne i bezsensowne. Samotny młodzieniec, nie widząc sensu dalszego istnienia próbuje popełnić samobójstwo. Przed dokonaniem tego czynu ratuje go jego starsza siostra , która okrywając czoło Renego pocałunkami , wymusza na nim przysięgę, że nigdy już nie targnie się na własne życie.
Brat i siostra spędzają ze sobą bardzo szczęśliwe chwile. Dla mężczyzny Amelia jest ideałem:
„Amelia otrzymała od natury coś niebiańskiego: dusza jej miała te same niewinne powaby, co ciało; słodycz jej uczuć była wręcz nieskończona; umysł jej był samą tkliwością i marzeniem; można by rzec, iż serce jej, myśl i głos, jak gdyby wzdychały zgodnie; miała lękliwość i czucie kobiety, czystość i harmonię anioła.”
Kobieta widząc narastającą w niej namiętność i zdając sobie sprawę z tragizmu sytuacji, ucieka do klasztoru i umiera dla świata i ludzi. Rene w bólu i rozpaczy wyjeżdża do Ameryki, gdzie otrzymuje wiadomość o śmierci siostry.
Najtragiczniejszym kochankiem jest Gustaw z IV części „Dziadów” przeżywający nieszczęśliwą miłość, która podobnie jak u Wertera prowadzi go
w konsekwencji do samobójstwa. Doznał on zawodu ze strony kobiety , która nie odpowiadając na jego zaloty pozostawała zimna i obojętna. Gustaw wpada w obłęd , gdy spod okien pałacu obserwuje wesele ukochanej. Wybiera więc drogę typową dla bohatera romantycznego – śmierć z miłości. Pragnie jednak odejść z honorem i prosi, by ksiądz, gdyby go oblubienica pytała, twierdził, że Gustaw umierając nawet nie wspomniał ukochanej. Miłość Gustawa jest jednak silniejsza niż odejście ze świata żywych, ponieważ jest to uczucie nieziemskie i trwa na wieki: ”Łańcuch się rozciąga ale nie pęka”. Gustaw jest niewolnikiem miłości romantycznej-jako duch powraca co roku na ziemię w celu powtórnego ujrzenia ukochanej i zakończenia życia. Tragiczna miłość doprowadziła go do stanu, kiedy wypowiada słynne słowa „Kobieto , puchu marny, ty wietrzna istoto”. Zdesperowany bohater romantyczny , niemogący znaleźć szczęścia w miłości , nawet w świecie pozaziemskim mówi:
„Kto miłości nie zazna, ten żyje szczęśliwy,
i noc ma spokojną, i dzień nielękliwy”.
Konrad z III części „Dziadów” przeżywa naturalną ziemską miłość mężczyzny do kobiety. Poznajemy niezwykle wrażliwego i delikatnego młodzieńca - poetę. Jak przystało na prawdziwego romantyka jest on zakochany w Laurze - jednakże ona zachowuje się w stosunku do niego z pewnym dystansem, czasami nawet lekceważąc go. Młodzieniec ten, nie potrafiąc znaleźć sobie miejsca w otaczającym go świecie decyduje się więc na samobójstwo. Wkrótce widzimy go w czasie podróży po Europie podczas której, przekonuje się on, że miłość kobiet można kupić za drogie prezenty, natomiast nie jest to nigdy miłość szczera. Bohater cierpi na „chorobę wieku”. Twierdzi on że, tylko idealna miłość może nadać jego życiu sens i dać mu poczucie prawdziwego spełnienia. Konrad jest więc bohaterem typowo romantycznie nieszczęśliwym, który szuka w swoim życiu idealnej miłości , lecz doznaje zawodu
ze strony kobiet.
„Konrad Wallenrod” Adama Mickiewicza to utwór w którym bohater przeżywa niespełnioną miłość. Konrada i Aldonę nie dzieli stan majątkowy ani wola rodziców. Parze kochających się ludzi na drodze do szczęścia stoi niekorzystna sytuacja polityczna, w jakiej znalazła się ich ojczyzna. Drugim problemem jest decyzja podjęta przez Konrada i choć jest to jedyna możliwość ocalenia kraju, to doprowadziła ona do rozdzielenia kochanków. Aldona jest typem kobiety wyrozumiałej, która pogodziła się z wolą Konrada, lecz jej serce wypełnia ból i rozpacz po utracie ukochanego.
„Biada (...) niewiastom jeśli kochają szaleńców” .
Utworem, którego motywem przewodnim jest niedopełniona miłość , jest wiersz Adama Mickiewicza pt. „Rozmowa”. W liryku tym podmiot narzeka na swą ukochaną, ponieważ nie docenia ona tego, co robi dla niej kochanek i wciąż pragnie więcej zapewnień o szczerości uczucia:
„ Kocham, ach! kocham, po sto razy wołam,
A ty się smucisz i zaczynasz gniewać,
Że ja kochania mojego nie zdołam
Dosyć wymówić, wyrazić, wyśpiewać.”
Miłość wielka, bezgraniczna, aż do śmierci , przynosząca jednak więcej cierpienia niż radości, jest udziałem bohaterów powieści poetyckich Byrona. Korsarz Konrad kocha Medorę miłością odwzajemnioną, lecz kiedy tylko powróci z podróży , znów musi wypłynąć na morze w niebezpieczną wyprawę. Autor tak przedstawia tragiczne rozstanie:
„Łkając na szyi zawisła rękami,
Drżące w nim serce czuje pod ustami.
On nie śmiał podnieść, nie śmiał znieść widoku
Bladości w twarzy i rozpaczy w oku.
W całej dzikości bezładnego wdzięku
Włos jej po jego rozesłał się ręku:
Stłumiony oddech i mdłe serca bicie
Świadczą w niej tylko cierpienie i życie...”
Gdy Konrad zostaje pojmany przez Seida, zakochana w nim niewolnica paszy – piękna Gulnara, zabija swojego pana, by ocalić korsarza. On nagradza jej czyn pocałunkiem, lecz wciąż myśli o czekającej na niego Medorze. Wraca więc do kraju , jednak okazuje się, że ukochana nie żyje, że serce jej pękło z żalu i tęsknoty.
W największym dziele Byrona, poemacie epickim „Don Juan”, który jest ostrą satyrą na panujące współcześnie stosunki społeczne, znajdziemy zupełnie inne spojrzenie na temat miłości: sceptyczne i ironiczne. Juan podbił serca wielu kobiet, które dla niego umierały z miłości. „Ofiarami” Juana były zarówno panny jak i mężatki wywodzące się z różnych grup społecznych.
A oto jak jedno z uniesień Don Juana opisuje poeta:
„Patrzą na siebie, z oczu blask im bije,
Ona mu białe ramię koło głowy
Oplotła ; on zaś , objąwszy za szyję,
Skrył dłoń w kaskadzie włosów hebanowej.
Już na kolanach mu siadła , dech pije,
Oddech się staje prędszy , gorączkowy...
I wtedy grupę stworzyli klasyczną,
Nagą, miłośną, naturalną, śliczną.”
,,Nie-Boska komedia” Zygmunta Krasickiego to również utwór romantyczny w którym spotykamy się z jeszcze innym spojrzeniem na miłość.
Henryk jest poetą ,który podporządkowuje całe swoje życie poezji. Żyjąc w świecie złudzeń zamyka się przed rodziną , co prowadzi do rozbicia małżeństwa a kochająca go żona umiera z żałości. Hrabia Henryk poszukuje w życiu idealnego obiektu uczuć, który odnajduje w poezji – Dziewicy. Wyznawszy jej miłość przeklina chwilę w której „pojął obojętną mu kobietę, w której opuścił kochankę lat młodych , myśl myśli, duszę duszy jego”. Jednak po pewnym czasie z Dziewicy opada piękno i jawi się on poecie jako trup w kłębowisku żmij. Henryk poznaje swój błąd, idealna poezja jest nieosiągalna , sporności pomiędzy uprawianiem poezji idealnej a życiem nie da się usunąć. Dlatego też Mąż potępia poezję , przestaje być ona dla niego obiektem godnym i wartym miłości.
Na najwyższym szczeblu w hierarchii miłości romantycznej stoi czasem ukryta i nieśmiała, a niekiedy – wręcz przeciwnie- odważna i niemalże demonstracyjna miłość do ojczyzny. W Polsce dźwigającej brzemię niedoli i dążącej za wszelką cenę do wyzwolenia, nuta narodowa i patriotyczna zabrzmiała w literaturze romantycznej ze szczególną mocą. Twórcy tej epoki opiewali swój kraj w licznych dziełach. Mottem ich działania stały się słowa wypowiedziane przez Konrada z trzeciej części „Dziadów” Adama Mickiewicza: „Ja i Ojczyzna to jedno”. Dlatego też sprawy osobiste często schodziły na dalszy plan robiąc miejsce motywom narodowo-wyzwoleńczym. Widzimy to na przykładzie „Dziadów”. W trzeciej części nieszczęśliwy kochanek Gustaw przeistacza się w więzieniu w Konrada , lubującego swój kraj wojownika sprawy narodowej. Wielka improwizacja w słowach : „Nazywam się Milijon, bo za miliony kocham i cierpię katusze” stanowi najwyższy wyraz indywidualizmu romantycznego , podporządkowanego idei patriotyzmu i umiłowania ludzkości.
Konrad jest więźniem carskim , który podnosi bunt przeciwko Bogu i stawia mu żądania. Popycha go do tego świadomość cierpień własnego narodu i pragnienie wyrównania krzywd. Konrad jest przykładem bohatera romantycznego – patrioty i indywidualisty. Kocha ideę przyszłego, wyzwolonego z niewoli narodu:
„Ja kocham cały naród,
Chcę go dźwignąć , uszczęśliwić,
Chcę nim cały świat zadziwić.”
Mężczyzna miłuje ojczyznę jak ojciec, kochanek, małżonek i jak przyjaciel jednocześnie. Jego uczucie jest syntezą wszelkich możliwych odcieni miłości.
Równie wielkim patriotą jest Konrad Wallenrod . Musi on wybrać pomiędzy miłością do żony a wiernością ojczyźnie. W rezultacie decyduje się służyć narodowi, lecz przeklina godzinę, w której porzucił Aldonę. Aby ocalić swój kraj musi działać podstępem i zdradzić, jednak zdając sobie sprawę z amoralności tego czynu próbuje wytłumaczyć żonie swoje postępowanie:
„Jeden sposób Aldono, jeden pozostał Litwinom
Skruszyć potęgę Zakonu (...)
Stokroć przeklęta godzina,
W której od wroga zmuszony chwycić się tego sposobu.”
Mimo już podjętej decyzji , Konrad przeżywa konflikt racji. Jako chrześcijanin i rycerz nie powinien osiągać celu w haniebny sposób, jednak kierował się on miłością do ojczyzny, która rozgrzesza jego uczynki. Juliusz Słowacki przeciwstawił Kordiana mickiewiczowskiemu Konradowi.
Jest to bohater nieszczęśliwy w miłości, rozczarowany światem. Jedyną jego ostoją jest patriotyzm, miłość do ojczyzny. Postanawia walczyć o wolność Polski. Jednak okazuje się, że sam musi wyzwolić naród od cara. Miłość do ojczyzny i chęć oswobodzenia narodu doprowadza Kordiana do szaleństwa, pada zemdlony pod komnatą cara. Słowacki podkreśla, że jednostka nie jest w stanie zmienić sytuacji narodu i nie pomoże w tym nawet fanatyczna miłość do ojczyzny i całkowite poświęcenie.
Nieco inny obraz miłości do ojczyzny przedstawia Adam Mickiewicz w „Sonetach krymskich”. Jest to uczucie , które nigdy nie opuszcza człowieka będącego na obczyźnie. Niezależnie od tego, czy są to stepy, podróż statkiem, wędrówka nad przepaścią, kontemplacja ruin haremu, wędrówka nad przepaścią, czy bogactwo wrażeń na bajdarskiej równinie, zawsze i wszędzie w tej „krainie dostatków i krasy” myśl wędrowca powraca do Litwy, którą opuścił. Dopiero w swoim kraju pielgrzym mógł zrozumieć swoją samotność wobec ludzi i Boga.
„Grób Agamemnona” Juliusza Słowackiego jest utworem , w którym miłość do ojczyzny wyraża się w mówieniu Polakom bolesnych prawd: „Pawiem narodów byłaś i papugą, a teraz jesteś służebnicą cudzą”, „póki ty duszę będziesz więziła w czerepie rubasznym, póty kat będzie rąbał twe cielsko”.
Ta ostra krytyka zachowań Polaków ma im uświadomić, by przestali żyć mitami, zrozumieli swoje błędy i nie powtórzyli ich.
Kolejnym utworem mówiącym o wielkiej tęsknocie za krajem i miłości do niego jest „Moja piosnka” Cypriana Kamila Norwida. Utwór napisany w Nowym Jorku jest ,,krzykiem zbolałej duszy” . Kraj rodzinny jawi się w wierszu jako miejsce swojskie , dobrze znane, niezmienne, bo obowiązują tu od lat te same zwyczaje :
„Do kraju tego , gdzie winą jest dużą popsować gniazdo na gruszy bocianie (...) tęskno mi panie”.
Podmiot liryczny kocha Polskę za prostotę i głęboko zakorzenioną w tradycji narodu wiarę.
Utworem przesyconym polskością, jest epopeja narodowa „Pan Tadeusz”. Dzieło pisane przez Adama Mickiewicza na obczyźnie jest wyrazem tęsknoty do kraju lat dziecinnych:
„Litwo , Ojczyzno moja , ty jesteś jak zdrowie,
ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie , kto cię stracił (...)”
Soplicowo pokazane zostało jako „centrum polszczyzny” , gdzie „się człowiek napije, nadysze Ojczyzny „.
Mickiewicz podobnie jak Norwid zwraca uwagę na ocalającą i scalającą siłę tradycji, która jest gwarancją przetrwania. W imię miłości do ojczyzny Polacy powinni być zdolni do zgody i rezygnacji z egoistycznych celów.
Dla romantyków miłość jest osią , wokół której obraca się świat. Miłość jest największym szczęściem i najwyższym obowiązkiem, bez miłości nie ma życia. Doskonała i absolutna miłość, nie poddana ani prawu, ani rozumowi, idealizuje i wynosi na wyżyny ukochaną istotę, stara się poskromić porywy zmysłów, co prowadzi do cierpienia , rozpaczy i czynów szalonych. Kochanków romantycznych wyzwala z miłosnej udręki dopiero śmierć.
Miłość romantyczna była wyznaniem wiary i spowiedzią „dzieci wieku” zbyt młodych, by mogli uczestniczyć w zwycięskich walkach Napoleona. Miała im zastąpić bohaterskie czyny i kariery polityczne. Najbardziej wpływowi twórcy byli w stanie narzucić współczesnym odbiorcom ich twórczości pewien styl życia. , model zachowań wzorowany na sposób bycia bohaterów najpopularniejszych dzieł literackich. Idealna miłość romantyczna to uczucie do kochanki, do ojczyzny , poezji , wartości ponadczasowych. Miłość ta czasami jest pełna buntu , bluźnierstwa, niezgody na otaczający świat. Ale miłość może też być delikatnością i pięknem, więc należy ją pielęgnować jak najdroższy i najcenniejszy skarb.
Bibliografia:
1. Borejsza Jerzy , „Piękny wiek XIX”, Czytelnik, Warszawa 1984
2. Drabarek Barbara, „Szkolny słownik motywów literackich”, wydawnictwo KRAM 1998
3. Janion Maria , „Czas formy otwartej: tematy i media romantyczne”, Państwowy Instytut Wydawniczy 1984
4. Kleiner Juliusz „Romantyzm” , Lamus, Lublin 1946
5. Kleiner Juliusz, Zarys dziejów literatury polskiej”, Ossolineum , Wrocław 1959
6. Krasuski Jerzy, „Obraz Zachodu w twórczości romantyków polskich”, Wydawnictwo Poznańskie 1980
7. Opoccy A. i I. „Ruch konwencji: szkice o poezji romantycznej” , Uniwersytet Śląski, Katowice 1975
8. Witkowska Alina , „Literatura romantyzmu”, PWN, Warszawa 1986
9. Wróbel Zdzisław , „Erotyzm w literaturze nowożytnej”, Krajowa Agencja Wydawnicza, Łódź 1987
Iskrą zatloną w ogniach nieśmiertelnych,
Aniołów dobrem, Wszechmocnego darem,
Balsamem rajskim dla serc skazitelnych.....”
Byron ,,Giaur”
Głównym prądem literackim pierwszej połowy XIX wieku był romantyzm. Powstał na skutek buntu młodych pisarzy przeciwko ciasnym regułom klasycyzmu, chęci poszerzenia środków wyrazu, szczerości w wyrażaniu najskrytszych pragnień i intymnych przeżyć. Oświeceniowy kult rozumu zastąpił pryzmat uczucia. Wykreowany przez romantyków bohater romantyczny jest skłócony z ludźmi o innych poglądach, ponosi klęski po to, by wkrótce triumfować i wciąż podąża za duchowymi ideałami. Jednym z tych ideałów jest miłość. Dla twórców tej epoki miłość jest najwspanialszym uczuciem , które wznosi ich na twórcze wyżyny i dodaje skrzydeł. Jest utożsamiana z religią , a nawet posiada cechy boskie .
Romantycy jako pierwsi wynieśli miłość tak wysoko, lecz o tym uczuciu rozprawiały już wcześniejsze pokolenia. W mitologii postaciami powszechnego uwielbienia byli bogowie i bóstwa. Politeizm świadczył o wielkiej potrzebie oddawania komuś hołdu. Miłość do Zeusa czy Afrodyty była wywołana nie odruchami serca,lecz strachem przed ewentualną karą. Nikt wówczas nie postrzegał kobiety jako obiektu czci i kultu. Starożytni filozofowie stworzyli jednak subtelny i delikatny wzór miłości . Po raz pierwszy pojawia się również motyw miłości do ojczyzny w imię miłości do niej i obowiązku obywatelskiego. W utworze „Rzecz to piękna”, Tyrtajos potępia tych, którzy opuszczają ojczyznę w potrzebie i wychwala patriotyzm oraz męstwo: „rzecz to piękna zaprawdę, gdy krocząc w pierwszym szeregu , ginie człowiek odważny, walcząc w obronie ojczyzny.” Innym przykładem głębokiego uczucia jest chrześcijańska koncepcja miłości Boga i bliźniego prowadząca do degradacji kobiety. Na całe tysiąclecia znikną z literatury jakiekolwiek wzmianki o miłości do kobiet. Dopiero we wczesnym średniowieczu pojawi się na południu Francji dworna poezja trubadurów sławiących urodę niedostępnych dam serca. Ten nurt poezji miłosnej adresowanej do idealnej i nieosiągalnej wybranki kontynuują Dante i Petrarka, który tak pisze o swych rozterkach sercowych:
"Jeśli to nie miłość - cóż ja czuję?
A jeśli miłość - cóż to takiego?
Jeśli rzecz dobra - skąd gorycz, co truje?
Gdy zła - skąd słodycz cierpienia każdego?
Jeśli z mej woli płonę - czemu płaczę?
Jeśli wbrew woli - cóż pomoże lament?
O śmierci żywa, radosna rozpaczy,
Jaką nade mną masz moc! Oto zamęt."
Do naszych czasów zachował się przecież mit Tristana i Izoldy, pary kochanków którzy po wypiciu magicznego napoju zapałali do siebie ogromną namiętnością. Jednak dla człowieka epoki średniowiecza najgodniejsze pamięci były wizerunki świętych, co było dowodem głebokiej miłości do Boga.
Spisano wówczas wiele żywotów świętych oraz powstało szereg pieśni o tematyce religijnej. Choć poeci średniowieczni miłość do Boga stawiali na pierwszym miejscu, w kanonie dzieł XV. wieku znajduje się również księga pt. „Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa”, określane też jako „Rozmyślanie przemyskie”. Ten zabytek literatury pełnił bowiem rolę zarówno pisma nabożnego jak i romansu. W średniowieczu pojawia się także motyw miłości do ojczyzny. Przykładem utworu w którym ten wątek występuje jest „Pieśń o Rolandzie” . Połączone jest tutaj bezwzględne oddanie Bogu i krajowi. Wszystko, co czyni rycerz Roland jest podporządkowane dobru państwa i miłości do Boga Ojca.
Renesans był epoką zmian w systemach wartości. uznano wówczas kobiety jako istoty o cudownych wdziękach. Uwielbiano je, równano z aniołami, a miłość postrzegano jako dar przeznaczony dla ludzi przez Boga. Sam Jan Kochanowski opiewał na salonach wdzięki dam , czego wyrazem są słowa:
„Imię twe, Pani , które rad mianuję,
Najdziesz w mych rymiech często napisanie...”.
Jednak wybitni pisarze „złotego wieku” wciąż poszukiwali miłości idealnej, takiej która rozpalałaby nie tylko serca, ale i duszę człowieka. Podążając za idealnym uczuciem twórcy renesansowi zwrócili się ku Bogu. W imię tej wielkiej miłości powstały liczne pieśni i hymny sławiące Stwórcę, który niebiosa „gwiazdami uhaftował ”. Jednak najwybitniejszym dziełem o charakterze religijnym jest „Psałterz Dawidów”. Odrodzenie jest epoką, w której zaczęto rozgraniczać miłość do Boga i miłość do ojczyzny.
Andrzej Frycz Modrzewski w utworze „O poprawie Rzeczypospolitej” w trosce o ojczyznę nawołuje do oddzielenia Kościoła od państwa .
Również w baroku znajdujemy dzieła poruszające miłosną tematykę. Jan Andrzej Morsztyn – wybitny poeta w wierszu „Zbytni statek” pisze:
„Żadna rzecz wiecznie nie chodzi w swej mierze (...)
Sam tylko ból mój, sama miłość moja
Nieśmiertelności tknęły się podwoja.”
Dla Modrzewskiego miłość jest fenomenem życia i tylko ona i ból z nią związany są nieograniczone czasem i przemijalnością świata. Jednocześnie uczucie to ściśle wiąże się w tej epoce z fascynacją ludzkim ciałem. Sztuka barokowa bardzo często zestawia razem motyw miłości i śmierci.
Miłosna literatura epoki nie była jednak wolna od kryzysów światopoglądowych. Wyraźnie zaznaczyło się zwątpienie w cywilizację i tęsknota do prostszej a przez to prawdziwej miłości. Innym polskim poetą tego wieku był Wacław Potocki. W swoich utworach porusza ważny problem patriotyzmu. „Transakcja o wojnie chocimskiej” ma za zadanie obudzenie w Polakach ducha walki a ojczyznę przedstawia jako upersonifikowaną matkę, która należy kochać i szanować.
„Dom zawsze ustępować powinien krajowi” –nawoływał w swoich utworach Julian Ursyn Niemcewicz.
Poezja miłosna kwitnie przede wszystkim podczas trwania okresu sentymentalizmu. Najwybitniejszym poetą tego nurtu był Franciszek Karpiński.
Dużą popularność zdobyła sielanka „Laura i Filon” opowiadająca o spotkaniu dwojga kochanków na łonie przyrody. Kolejnym, znanym utworem tego autora jest sielanka sentymentalna „Do Justyny tęskność na wiosnę” – utrwaliła ona w literaturze wzór sielskiej miłości, słodkiego cierpienia, któremu należy poddać się bez reszty.
Miłość była najważniejszą wartością w romantycznej filozofii życia. Oddzieliwszy miłość od najczęściej łączonych z nią pojęć :szczęścia, spokojnego domu czy erotycznego spełnienia, romantyzm przeciwstawił ją również tradycyjnej moralności, wiążącej miłość z małżeństwem. Wartość stanowiło samo uczucie, doświadczenie miłości jedynej na całe życie, idealnej, szalonej i prawie zawsze nieszczęśliwej. Tłumiona w poprzednich epokach , tu odżywa, wybucha ze zdwojoną siłą. Miłość, dla wszystkich romantyków była sprawą życia i śmierci . Uczucie fascynacji i namiętności , które ogarnia dwoje ludzi, jest tak silne, że nie można go niczym przemóc. Sięga poza grób.
Miłość romantyczna to uczucie tragiczne. W wielu lekturach romantycznych oglądamy ją wciąż taką samą: zakochany, młody, wrażliwy romantyk wyznaje swe uczucie wybrance, ona je odwzajemnia. Poza uczuciem łączą ich podobne poglądy i zainteresowania, podobne spojrzenie na świat i poezję. Wszystko zatem, byłoby dobrze, gdyby nie nieubłagana ręka opatrzności. Najczęściej sytuacja polityczna, wola rodziców lub nikły stan majątkowy stają romantykowi na przeszkodzie do szczęścia. Rozstanie jest tragiczne w skutkach - obłęd i cierpienie odrzuconego kochanka może prowadzić go nawet do samobójstwa. Przykładem nieszczęśliwego kochanka jest Giaur. Miłość do Leili przeradza się w obsesję , a on sam staje się zbrodniarzem nienawidzącym ludzi i świat . W literaturze romantycznej odnajdujemy wiele nieszczęśliwych par. Na przykład Jacek Soplica i panna Ewa Horeszkówna z „Pana Tadeusza” czy Karusia i Jasieńko z ballady „Romantyczność”.
Karusia, obłąkana dziewczyna , rozmawia ze swym zmarłym oblubieńcem., którego widzi co noc we śnie. Zjawa jest biała jak chusta , ma zimne dłonie i znika, kiedy pierwszy kur zapieje. Dziewczyna ,choć obawia się zjawy , prosi, by ukochany nie opuszczał jej:
„ Ach jak tam zimno musi być w grobie
Umarłeś! tak, dwa lata!
Weź mnie! ja umrę przy tobie!”
Ballada „Romantyczność” jest utworem głoszącym typowo romantyczne poglądy, które wyrażają bezwzględną wyższość uczucia nad rozumem. Inaczej sprawa przedstawia się w „Panu Tadeuszu”. Tą parę dzieli przede wszystkim stan majątkowy, co pociąga za sobą kolejne komplikacje i prowadzi do niespełnionej miłości.
Następnym utworem , który pokazuje nam oblicze tragicznego uczucia jest dzieło Goethego pt. „Cierpienia młodego Wertera”. Tytułowy bohater jest mężczyzną nadwrażliwym, skłonnym do rozmyślań nad sobą i światem, a ukojenia szuka w sztuce i poznawaniu natury. Po cichu przeciwstawia się panującym podziałom w społeczeństwie. Najgorsza dla Wertera jest świadomość, że ukochana – Lotta, nigdy nie będzie jego, ponieważ jest już zaręczona. Nie mogąc zaspokoić swej miłości młodzieniec decyduje się na samobójczą śmierć, jednak do końca jest wierny swojej wybrance.
Miłość niemożliwa do spełnienia, skazująca na cierpienia tych, którzy jej doświadczyli, stanie się jednym z głównych tematów utworów pierwszych romantyków francuskich. Wyrazicielem postawy zbliżonej do werterowskiej jest Rene, bohater opowiadania pt. „Rene” opublikowanego w roku 1802 w dziele Franciszka Renego Chateaubrianda. Rene odczuwa od dzieciństwa odrazę do życia. Wszystko wydaje mu się mało ważne i bezsensowne. Samotny młodzieniec, nie widząc sensu dalszego istnienia próbuje popełnić samobójstwo. Przed dokonaniem tego czynu ratuje go jego starsza siostra , która okrywając czoło Renego pocałunkami , wymusza na nim przysięgę, że nigdy już nie targnie się na własne życie.
Brat i siostra spędzają ze sobą bardzo szczęśliwe chwile. Dla mężczyzny Amelia jest ideałem:
„Amelia otrzymała od natury coś niebiańskiego: dusza jej miała te same niewinne powaby, co ciało; słodycz jej uczuć była wręcz nieskończona; umysł jej był samą tkliwością i marzeniem; można by rzec, iż serce jej, myśl i głos, jak gdyby wzdychały zgodnie; miała lękliwość i czucie kobiety, czystość i harmonię anioła.”
Kobieta widząc narastającą w niej namiętność i zdając sobie sprawę z tragizmu sytuacji, ucieka do klasztoru i umiera dla świata i ludzi. Rene w bólu i rozpaczy wyjeżdża do Ameryki, gdzie otrzymuje wiadomość o śmierci siostry.
Najtragiczniejszym kochankiem jest Gustaw z IV części „Dziadów” przeżywający nieszczęśliwą miłość, która podobnie jak u Wertera prowadzi go
w konsekwencji do samobójstwa. Doznał on zawodu ze strony kobiety , która nie odpowiadając na jego zaloty pozostawała zimna i obojętna. Gustaw wpada w obłęd , gdy spod okien pałacu obserwuje wesele ukochanej. Wybiera więc drogę typową dla bohatera romantycznego – śmierć z miłości. Pragnie jednak odejść z honorem i prosi, by ksiądz, gdyby go oblubienica pytała, twierdził, że Gustaw umierając nawet nie wspomniał ukochanej. Miłość Gustawa jest jednak silniejsza niż odejście ze świata żywych, ponieważ jest to uczucie nieziemskie i trwa na wieki: ”Łańcuch się rozciąga ale nie pęka”. Gustaw jest niewolnikiem miłości romantycznej-jako duch powraca co roku na ziemię w celu powtórnego ujrzenia ukochanej i zakończenia życia. Tragiczna miłość doprowadziła go do stanu, kiedy wypowiada słynne słowa „Kobieto , puchu marny, ty wietrzna istoto”. Zdesperowany bohater romantyczny , niemogący znaleźć szczęścia w miłości , nawet w świecie pozaziemskim mówi:
„Kto miłości nie zazna, ten żyje szczęśliwy,
i noc ma spokojną, i dzień nielękliwy”.
Konrad z III części „Dziadów” przeżywa naturalną ziemską miłość mężczyzny do kobiety. Poznajemy niezwykle wrażliwego i delikatnego młodzieńca - poetę. Jak przystało na prawdziwego romantyka jest on zakochany w Laurze - jednakże ona zachowuje się w stosunku do niego z pewnym dystansem, czasami nawet lekceważąc go. Młodzieniec ten, nie potrafiąc znaleźć sobie miejsca w otaczającym go świecie decyduje się więc na samobójstwo. Wkrótce widzimy go w czasie podróży po Europie podczas której, przekonuje się on, że miłość kobiet można kupić za drogie prezenty, natomiast nie jest to nigdy miłość szczera. Bohater cierpi na „chorobę wieku”. Twierdzi on że, tylko idealna miłość może nadać jego życiu sens i dać mu poczucie prawdziwego spełnienia. Konrad jest więc bohaterem typowo romantycznie nieszczęśliwym, który szuka w swoim życiu idealnej miłości , lecz doznaje zawodu
ze strony kobiet.
„Konrad Wallenrod” Adama Mickiewicza to utwór w którym bohater przeżywa niespełnioną miłość. Konrada i Aldonę nie dzieli stan majątkowy ani wola rodziców. Parze kochających się ludzi na drodze do szczęścia stoi niekorzystna sytuacja polityczna, w jakiej znalazła się ich ojczyzna. Drugim problemem jest decyzja podjęta przez Konrada i choć jest to jedyna możliwość ocalenia kraju, to doprowadziła ona do rozdzielenia kochanków. Aldona jest typem kobiety wyrozumiałej, która pogodziła się z wolą Konrada, lecz jej serce wypełnia ból i rozpacz po utracie ukochanego.
„Biada (...) niewiastom jeśli kochają szaleńców” .
Utworem, którego motywem przewodnim jest niedopełniona miłość , jest wiersz Adama Mickiewicza pt. „Rozmowa”. W liryku tym podmiot narzeka na swą ukochaną, ponieważ nie docenia ona tego, co robi dla niej kochanek i wciąż pragnie więcej zapewnień o szczerości uczucia:
„ Kocham, ach! kocham, po sto razy wołam,
A ty się smucisz i zaczynasz gniewać,
Że ja kochania mojego nie zdołam
Dosyć wymówić, wyrazić, wyśpiewać.”
Miłość wielka, bezgraniczna, aż do śmierci , przynosząca jednak więcej cierpienia niż radości, jest udziałem bohaterów powieści poetyckich Byrona. Korsarz Konrad kocha Medorę miłością odwzajemnioną, lecz kiedy tylko powróci z podróży , znów musi wypłynąć na morze w niebezpieczną wyprawę. Autor tak przedstawia tragiczne rozstanie:
„Łkając na szyi zawisła rękami,
Drżące w nim serce czuje pod ustami.
On nie śmiał podnieść, nie śmiał znieść widoku
Bladości w twarzy i rozpaczy w oku.
W całej dzikości bezładnego wdzięku
Włos jej po jego rozesłał się ręku:
Stłumiony oddech i mdłe serca bicie
Świadczą w niej tylko cierpienie i życie...”
Gdy Konrad zostaje pojmany przez Seida, zakochana w nim niewolnica paszy – piękna Gulnara, zabija swojego pana, by ocalić korsarza. On nagradza jej czyn pocałunkiem, lecz wciąż myśli o czekającej na niego Medorze. Wraca więc do kraju , jednak okazuje się, że ukochana nie żyje, że serce jej pękło z żalu i tęsknoty.
W największym dziele Byrona, poemacie epickim „Don Juan”, który jest ostrą satyrą na panujące współcześnie stosunki społeczne, znajdziemy zupełnie inne spojrzenie na temat miłości: sceptyczne i ironiczne. Juan podbił serca wielu kobiet, które dla niego umierały z miłości. „Ofiarami” Juana były zarówno panny jak i mężatki wywodzące się z różnych grup społecznych.
A oto jak jedno z uniesień Don Juana opisuje poeta:
„Patrzą na siebie, z oczu blask im bije,
Ona mu białe ramię koło głowy
Oplotła ; on zaś , objąwszy za szyję,
Skrył dłoń w kaskadzie włosów hebanowej.
Już na kolanach mu siadła , dech pije,
Oddech się staje prędszy , gorączkowy...
I wtedy grupę stworzyli klasyczną,
Nagą, miłośną, naturalną, śliczną.”
,,Nie-Boska komedia” Zygmunta Krasickiego to również utwór romantyczny w którym spotykamy się z jeszcze innym spojrzeniem na miłość.
Henryk jest poetą ,który podporządkowuje całe swoje życie poezji. Żyjąc w świecie złudzeń zamyka się przed rodziną , co prowadzi do rozbicia małżeństwa a kochająca go żona umiera z żałości. Hrabia Henryk poszukuje w życiu idealnego obiektu uczuć, który odnajduje w poezji – Dziewicy. Wyznawszy jej miłość przeklina chwilę w której „pojął obojętną mu kobietę, w której opuścił kochankę lat młodych , myśl myśli, duszę duszy jego”. Jednak po pewnym czasie z Dziewicy opada piękno i jawi się on poecie jako trup w kłębowisku żmij. Henryk poznaje swój błąd, idealna poezja jest nieosiągalna , sporności pomiędzy uprawianiem poezji idealnej a życiem nie da się usunąć. Dlatego też Mąż potępia poezję , przestaje być ona dla niego obiektem godnym i wartym miłości.
Na najwyższym szczeblu w hierarchii miłości romantycznej stoi czasem ukryta i nieśmiała, a niekiedy – wręcz przeciwnie- odważna i niemalże demonstracyjna miłość do ojczyzny. W Polsce dźwigającej brzemię niedoli i dążącej za wszelką cenę do wyzwolenia, nuta narodowa i patriotyczna zabrzmiała w literaturze romantycznej ze szczególną mocą. Twórcy tej epoki opiewali swój kraj w licznych dziełach. Mottem ich działania stały się słowa wypowiedziane przez Konrada z trzeciej części „Dziadów” Adama Mickiewicza: „Ja i Ojczyzna to jedno”. Dlatego też sprawy osobiste często schodziły na dalszy plan robiąc miejsce motywom narodowo-wyzwoleńczym. Widzimy to na przykładzie „Dziadów”. W trzeciej części nieszczęśliwy kochanek Gustaw przeistacza się w więzieniu w Konrada , lubującego swój kraj wojownika sprawy narodowej. Wielka improwizacja w słowach : „Nazywam się Milijon, bo za miliony kocham i cierpię katusze” stanowi najwyższy wyraz indywidualizmu romantycznego , podporządkowanego idei patriotyzmu i umiłowania ludzkości.
Konrad jest więźniem carskim , który podnosi bunt przeciwko Bogu i stawia mu żądania. Popycha go do tego świadomość cierpień własnego narodu i pragnienie wyrównania krzywd. Konrad jest przykładem bohatera romantycznego – patrioty i indywidualisty. Kocha ideę przyszłego, wyzwolonego z niewoli narodu:
„Ja kocham cały naród,
Chcę go dźwignąć , uszczęśliwić,
Chcę nim cały świat zadziwić.”
Mężczyzna miłuje ojczyznę jak ojciec, kochanek, małżonek i jak przyjaciel jednocześnie. Jego uczucie jest syntezą wszelkich możliwych odcieni miłości.
Równie wielkim patriotą jest Konrad Wallenrod . Musi on wybrać pomiędzy miłością do żony a wiernością ojczyźnie. W rezultacie decyduje się służyć narodowi, lecz przeklina godzinę, w której porzucił Aldonę. Aby ocalić swój kraj musi działać podstępem i zdradzić, jednak zdając sobie sprawę z amoralności tego czynu próbuje wytłumaczyć żonie swoje postępowanie:
„Jeden sposób Aldono, jeden pozostał Litwinom
Skruszyć potęgę Zakonu (...)
Stokroć przeklęta godzina,
W której od wroga zmuszony chwycić się tego sposobu.”
Mimo już podjętej decyzji , Konrad przeżywa konflikt racji. Jako chrześcijanin i rycerz nie powinien osiągać celu w haniebny sposób, jednak kierował się on miłością do ojczyzny, która rozgrzesza jego uczynki. Juliusz Słowacki przeciwstawił Kordiana mickiewiczowskiemu Konradowi.
Jest to bohater nieszczęśliwy w miłości, rozczarowany światem. Jedyną jego ostoją jest patriotyzm, miłość do ojczyzny. Postanawia walczyć o wolność Polski. Jednak okazuje się, że sam musi wyzwolić naród od cara. Miłość do ojczyzny i chęć oswobodzenia narodu doprowadza Kordiana do szaleństwa, pada zemdlony pod komnatą cara. Słowacki podkreśla, że jednostka nie jest w stanie zmienić sytuacji narodu i nie pomoże w tym nawet fanatyczna miłość do ojczyzny i całkowite poświęcenie.
Nieco inny obraz miłości do ojczyzny przedstawia Adam Mickiewicz w „Sonetach krymskich”. Jest to uczucie , które nigdy nie opuszcza człowieka będącego na obczyźnie. Niezależnie od tego, czy są to stepy, podróż statkiem, wędrówka nad przepaścią, kontemplacja ruin haremu, wędrówka nad przepaścią, czy bogactwo wrażeń na bajdarskiej równinie, zawsze i wszędzie w tej „krainie dostatków i krasy” myśl wędrowca powraca do Litwy, którą opuścił. Dopiero w swoim kraju pielgrzym mógł zrozumieć swoją samotność wobec ludzi i Boga.
„Grób Agamemnona” Juliusza Słowackiego jest utworem , w którym miłość do ojczyzny wyraża się w mówieniu Polakom bolesnych prawd: „Pawiem narodów byłaś i papugą, a teraz jesteś służebnicą cudzą”, „póki ty duszę będziesz więziła w czerepie rubasznym, póty kat będzie rąbał twe cielsko”.
Ta ostra krytyka zachowań Polaków ma im uświadomić, by przestali żyć mitami, zrozumieli swoje błędy i nie powtórzyli ich.
Kolejnym utworem mówiącym o wielkiej tęsknocie za krajem i miłości do niego jest „Moja piosnka” Cypriana Kamila Norwida. Utwór napisany w Nowym Jorku jest ,,krzykiem zbolałej duszy” . Kraj rodzinny jawi się w wierszu jako miejsce swojskie , dobrze znane, niezmienne, bo obowiązują tu od lat te same zwyczaje :
„Do kraju tego , gdzie winą jest dużą popsować gniazdo na gruszy bocianie (...) tęskno mi panie”.
Podmiot liryczny kocha Polskę za prostotę i głęboko zakorzenioną w tradycji narodu wiarę.
Utworem przesyconym polskością, jest epopeja narodowa „Pan Tadeusz”. Dzieło pisane przez Adama Mickiewicza na obczyźnie jest wyrazem tęsknoty do kraju lat dziecinnych:
„Litwo , Ojczyzno moja , ty jesteś jak zdrowie,
ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie , kto cię stracił (...)”
Soplicowo pokazane zostało jako „centrum polszczyzny” , gdzie „się człowiek napije, nadysze Ojczyzny „.
Mickiewicz podobnie jak Norwid zwraca uwagę na ocalającą i scalającą siłę tradycji, która jest gwarancją przetrwania. W imię miłości do ojczyzny Polacy powinni być zdolni do zgody i rezygnacji z egoistycznych celów.
Dla romantyków miłość jest osią , wokół której obraca się świat. Miłość jest największym szczęściem i najwyższym obowiązkiem, bez miłości nie ma życia. Doskonała i absolutna miłość, nie poddana ani prawu, ani rozumowi, idealizuje i wynosi na wyżyny ukochaną istotę, stara się poskromić porywy zmysłów, co prowadzi do cierpienia , rozpaczy i czynów szalonych. Kochanków romantycznych wyzwala z miłosnej udręki dopiero śmierć.
Miłość romantyczna była wyznaniem wiary i spowiedzią „dzieci wieku” zbyt młodych, by mogli uczestniczyć w zwycięskich walkach Napoleona. Miała im zastąpić bohaterskie czyny i kariery polityczne. Najbardziej wpływowi twórcy byli w stanie narzucić współczesnym odbiorcom ich twórczości pewien styl życia. , model zachowań wzorowany na sposób bycia bohaterów najpopularniejszych dzieł literackich. Idealna miłość romantyczna to uczucie do kochanki, do ojczyzny , poezji , wartości ponadczasowych. Miłość ta czasami jest pełna buntu , bluźnierstwa, niezgody na otaczający świat. Ale miłość może też być delikatnością i pięknem, więc należy ją pielęgnować jak najdroższy i najcenniejszy skarb.
Bibliografia:
1. Borejsza Jerzy , „Piękny wiek XIX”, Czytelnik, Warszawa 1984
2. Drabarek Barbara, „Szkolny słownik motywów literackich”, wydawnictwo KRAM 1998
3. Janion Maria , „Czas formy otwartej: tematy i media romantyczne”, Państwowy Instytut Wydawniczy 1984
4. Kleiner Juliusz „Romantyzm” , Lamus, Lublin 1946
5. Kleiner Juliusz, Zarys dziejów literatury polskiej”, Ossolineum , Wrocław 1959
6. Krasuski Jerzy, „Obraz Zachodu w twórczości romantyków polskich”, Wydawnictwo Poznańskie 1980
7. Opoccy A. i I. „Ruch konwencji: szkice o poezji romantycznej” , Uniwersytet Śląski, Katowice 1975
8. Witkowska Alina , „Literatura romantyzmu”, PWN, Warszawa 1986
9. Wróbel Zdzisław , „Erotyzm w literaturze nowożytnej”, Krajowa Agencja Wydawnicza, Łódź 1987