Portrety władców Polski. Porównaj postaci królów przedstawionych w satyrze " Do króla" Ignacego Krasickiego i fragmencie "Potopu" Henryka Sienkiewicza. Zwróć uwagę na wygląd władców, ich stosunek do ojczyzny oraz uczucia narodu wobec panujących.
person
brightness_auto
3 odpowiedzi
”Potop” Henryka Sienkiewicza:
1. 1655-57 ”Potop” Szwedzki
2. Kapitulacja pospolitego ruszenia pod Ujściem.
3. Obrona Jasnej Góry.
4. Ucieczka króla na Śląsk.
5. Jan Kazimierz, Karol Gustaw, Janusz i Bogusław Radziwiłowie, Krzysztof Opaliński, Paweł Sapiecha, Jerzy Lubomirski, Stefan Czarniecki.
6. Przeor Jasnej Góry ojciec Augustyn Kordecki.
Trylogia Henryka Sienkiewicza powstała w latach 80” XIX stulecia, obejmuje 3 powieści: ”Ogniem i mieczem”, ”Potop”, ”Pan Wołodyjowski”. Trylogia poprzedzona została ”ku pokrzepieniu serc”
ANDRZEJ KMICIC - DYNAMICZNY BOHATER POTOPU:
1. Cechy Kmicica:
- porywczy
- wierny w przyjaźni, ale pełen pychy
- dobry żołnierz
- szaleńczo odważny
- pewny siebie
- nie liczył się z prawem
- przymgneło do niego miano zdrajcy, ale w głębi serca zdrajcą nie był, tylko był oszukany przez księcia Janusza Radziewicza
- naiwny
Zmiana Kmicica zaczęła się od momentu, kiedy dowiedział się o prawdziwych zamiarach rodu Radziwiłów wobec Polski, wówczas zmienia nazwisko na Babinicz i rozpoczyna nowe życie i staje się postrachem dla oddziałów szwedzkich.
OBRAZ XVII wiecznej szlachty polskiej w ”Potopie” Henryka Sienkiewicza:
Sarmatyzm - to ideologia szlachty polskiej XVII i XVII wieku, oparta na pseudonaukowej teorii mówiącej jakoby polska szlachta pochodziła od starożytnego plemiona Sarmatów.
Typowy Sarmata to:
- patriota
- katolik
- przywiązany do rodzimej tradycji, rodzimego obyczaju, stroju, czasem niechętny do innych narodów i wyznań
Zagłoba:
- odważny
- podstępny (sprytny)
- mężny
- nie gardził jedzeniem i piciem
- inteligentny
Wołodyjowski:
- odważny
- wyjątkowy
- dobry żołnierz
- patriota
- honorowy
Szlachta jest zdolna do zdrady, ale potrafi się zmobilizować, chwycić za broń.
1. 1655-57 ”Potop” Szwedzki
2. Kapitulacja pospolitego ruszenia pod Ujściem.
3. Obrona Jasnej Góry.
4. Ucieczka króla na Śląsk.
5. Jan Kazimierz, Karol Gustaw, Janusz i Bogusław Radziwiłowie, Krzysztof Opaliński, Paweł Sapiecha, Jerzy Lubomirski, Stefan Czarniecki.
6. Przeor Jasnej Góry ojciec Augustyn Kordecki.
Trylogia Henryka Sienkiewicza powstała w latach 80” XIX stulecia, obejmuje 3 powieści: ”Ogniem i mieczem”, ”Potop”, ”Pan Wołodyjowski”. Trylogia poprzedzona została ”ku pokrzepieniu serc”
ANDRZEJ KMICIC - DYNAMICZNY BOHATER POTOPU:
1. Cechy Kmicica:
- porywczy
- wierny w przyjaźni, ale pełen pychy
- dobry żołnierz
- szaleńczo odważny
- pewny siebie
- nie liczył się z prawem
- przymgneło do niego miano zdrajcy, ale w głębi serca zdrajcą nie był, tylko był oszukany przez księcia Janusza Radziewicza
- naiwny
Zmiana Kmicica zaczęła się od momentu, kiedy dowiedział się o prawdziwych zamiarach rodu Radziwiłów wobec Polski, wówczas zmienia nazwisko na Babinicz i rozpoczyna nowe życie i staje się postrachem dla oddziałów szwedzkich.
OBRAZ XVII wiecznej szlachty polskiej w ”Potopie” Henryka Sienkiewicza:
Sarmatyzm - to ideologia szlachty polskiej XVII i XVII wieku, oparta na pseudonaukowej teorii mówiącej jakoby polska szlachta pochodziła od starożytnego plemiona Sarmatów.
Typowy Sarmata to:
- patriota
- katolik
- przywiązany do rodzimej tradycji, rodzimego obyczaju, stroju, czasem niechętny do innych narodów i wyznań
Zagłoba:
- odważny
- podstępny (sprytny)
- mężny
- nie gardził jedzeniem i piciem
- inteligentny
Wołodyjowski:
- odważny
- wyjątkowy
- dobry żołnierz
- patriota
- honorowy
Szlachta jest zdolna do zdrady, ale potrafi się zmobilizować, chwycić za broń.
Fragment I - Ignacy Krasicki, ”Do króla”:
Im wyżej, tym widoczniej. Chwale lub naganie
Podpadają królowie, najjaśniejszy panie!
Satyra prawdę mówi, względów się wyrzeka.
Wielbi urząd, czci króla, lecz sądzi człowieka.
Gdy więc ganię zdrożności i zadania mniej baczne,
Pozwolisz, mości królu, że od ciebie zacznę.
Jesteś królem, a czemu nie królewskim synem?
To niedobrze; krew pańska jest zaszczyt gminem.
Kto się w zamku urodził, niech ten w zamku sziedzi;
Z tegoć powodu nasi szczęśliwi sąsiedzi.
Bo natura na rządczych pokoleniach zna się:
Inszym powietrzem żywi, inszą strawą pasie.
Stąd rozum bez nauki, stąd biegłość bez pracy,
Mądrzy, rządni, wspaniali, mocarze, junacy -
Wszystko im łatwo idzie, a chociażby który
Odstrychnął się na moment od swojej natury,
Znowu się do niej wróci, a dobrym koniecznie
Być musi i szacownym w potomności wiecznie.[...]
Tyś królem, czemu nie ja? Mówiąc między nami,
Ja się nie będę chwalił, ale przymiotami
Niezłymi się zaszczycam. Jestem Polak rodem,
A do tego i szlachcic, a choćbym i miodem
Szynkował, tak jak niegdyś ów bartnik w Kruszwicy,
Czemuż bym nie mógł osieść na twojej stolicy?
Jesteś królem - a byłeś przedtem mości panem;
To grzech nieodpuszczony. Każdy, który stanem
Przedtem się z tobą równał, a teraz czcić musi,
Nim powie: ”najjaśniejszy”, pierwej się zakrztusi;
I choć się przyzwyczaił, przecież go to łechce:
Usty cię czci, a sercem szanować cię nie chce.[...]
Czyń, co możesz, i dziełami sąsiadów zadziwiaj,
Szczep nauki, wznoś handel i kraj uszczęśliwiaj -
Choć wiedzą, chociaż czują, żeś jest tronu godny,
Nie masz chrztu, co by zmazał twój grzech pierworodny.[...]
Żłe ro więc, żeś jest Polak, żle, żeś nie przychodzień;
To gorsza (luboć, prawda, poprawiasz się co dzień) -
Przecież to, gdy na tronie sędziwość się mieści;
Tyś nań wstąpił mając lat tylko trzydzieści,
Bez siwizny, bez zmarszczków: zakał to nie lada.
Wszak siwizna zwyczajnie talenta posiada,
Wszak w zmarszczkach rozum mieszka, a gdzie broda siwa,
Tam wszelka doskonałość zwyczajnie przebywa.
Nie byłeś, prawda, winien temu, żeś niestary;
Młodość, czerstwość i rześkość piękneż to przywary,
Przecież są przywarami. Aleś się poprawił:
Już cię tron z naszej łaski siwizny nabawił.[...]
To już trzy, com ci w oczy wyrzucił przywary.
A czwarta jaka będzie, miłościwy panie?
O sposobie rządzenia niedobre masz zdanie.
Król nie człowiek. To prawda, a ty nie wiesz o tym;
Wszystko ci się coś marzy o tym wieku złotym.
Nie wierz bajkom! Bądź takim, jacy byli drudzy.
Po co tobie przyjaciół? Niech się raczej boją.
Cożeś zyskał dobrocią, łagodnością twoją?
Zdzieraj, a będziesz możnym, gnęb a będziesz wielkim;
Księgi lubisz i w ludziach kochasz się uczunych,
I to źle. porzuć mędrków zabałamuconych.
Żaden się naród księgą w moc nie przysposobił: [...]
Waszej królewskiej mości nie przeprę, jak widzę;
W tym się popraw przynajmniej, o co ja się wstydzę.
Dobroć serca monarchom wcale nie przystoi,
To mi to król, co go się każdy człowiek boi,
To mi król, co jak wspojźrzy, do serca przeniknie. [...]
Nie trzeba, mości królu, mieć łagodne serce:
Zwycięż się, zgaś ten ogień i zatłum w iskierce!
Żeś dobry, gorszysz wszystkich, jak o tobie słyszę,
I ja się z ciebie gorszę, i satyry piszę. [...]
Fragment II - Henryk Sienkiewicz ”Potop”:
___Pan Andrzej ujrzał twarz wymizerowaną, żółtą i przezroczystą jak wosk kościelny. Oczy królewskie były wilgotne, a powieki zaczerwienione. Rzekłbyś, całe losy kraju odbiły się na tej szlachetnej twarzy. Tyle w niej było bólu, cierpienia, troski. Noce bezsenne, rozdielane między modlitwę a zmartwienie, zawody okrutne, tułactwo, opuszczenie, upokorzony majestat tego syna, wnuka i prawnuka potężnych królów, gorycz, którą tak obficie napawali go właśni poddani, niewdzięczność kraju, dla którego gotów był krew i życie poświęcić, wszystko to można było jak w księdze w tym obliczu wyczytać. A jednak biła z niego nie tylko rezygnacja zdobyta przez wiarę i modlitwę, nie tylko majestat króla i bożego pomazańca, ale taka dobroć wielka, niewyczerpana, iż widać było, że dość będzie największym odstępcom, najbardziej winnym, wyciągnąć tylko ręce do tego ojca a ten ojciec przyjmie, przebaczy i krzywd własnych zapomni.
Kmicicowi na jego widok zdawało się, że ktoś mu żelazną dłonią ścisnął serce, Żal zawrzał w gorącej duszy junaka. Skrucha, litość i cześć oddech zaparły mu w gardle, poczucie winy niezmiernej podcieło mu kolana, aż drżeć począł na całym ciele, i nagle nowe, nieznane uczucie powstało mu w piersi. Oto w jednej chwili pokochał tak ten bolesny majestat, że uczuł, iż nie ma nić droższego na ziemi całej od tego ojca i pana, że gotów za niego poświęcić krew, życie, znieść torturę i wszystko w świecie. Chciałby się do tych nóg rzucić, kolana objąć i poprosić o odpuszczenie win. Szlachcic, zuchwały warchoł zmarł w nim w jednej chwili, a urodził się regalista oddany duszą całą swemu królowi.
___- To nasz pan! Nasz pan nieszczęsny - powtarzał sobie, jakby ustami chciał dać świadectwo temu, co widziały jego oczy a czuło serce.
___Tymczasem Jan Kazimierz po ewangelii klęknął znowu, ręce rozłożył, oczy wzniósł ku górze i pogrążył się w modlitwie. Ksiądz wreszcie odszedł, począł się ruch w kościele, król klęczał ciągle.
http://ofu.pl/xx1tjgks
Im wyżej, tym widoczniej. Chwale lub naganie
Podpadają królowie, najjaśniejszy panie!
Satyra prawdę mówi, względów się wyrzeka.
Wielbi urząd, czci króla, lecz sądzi człowieka.
Gdy więc ganię zdrożności i zadania mniej baczne,
Pozwolisz, mości królu, że od ciebie zacznę.
Jesteś królem, a czemu nie królewskim synem?
To niedobrze; krew pańska jest zaszczyt gminem.
Kto się w zamku urodził, niech ten w zamku sziedzi;
Z tegoć powodu nasi szczęśliwi sąsiedzi.
Bo natura na rządczych pokoleniach zna się:
Inszym powietrzem żywi, inszą strawą pasie.
Stąd rozum bez nauki, stąd biegłość bez pracy,
Mądrzy, rządni, wspaniali, mocarze, junacy -
Wszystko im łatwo idzie, a chociażby który
Odstrychnął się na moment od swojej natury,
Znowu się do niej wróci, a dobrym koniecznie
Być musi i szacownym w potomności wiecznie.[...]
Tyś królem, czemu nie ja? Mówiąc między nami,
Ja się nie będę chwalił, ale przymiotami
Niezłymi się zaszczycam. Jestem Polak rodem,
A do tego i szlachcic, a choćbym i miodem
Szynkował, tak jak niegdyś ów bartnik w Kruszwicy,
Czemuż bym nie mógł osieść na twojej stolicy?
Jesteś królem - a byłeś przedtem mości panem;
To grzech nieodpuszczony. Każdy, który stanem
Przedtem się z tobą równał, a teraz czcić musi,
Nim powie: ”najjaśniejszy”, pierwej się zakrztusi;
I choć się przyzwyczaił, przecież go to łechce:
Usty cię czci, a sercem szanować cię nie chce.[...]
Czyń, co możesz, i dziełami sąsiadów zadziwiaj,
Szczep nauki, wznoś handel i kraj uszczęśliwiaj -
Choć wiedzą, chociaż czują, żeś jest tronu godny,
Nie masz chrztu, co by zmazał twój grzech pierworodny.[...]
Żłe ro więc, żeś jest Polak, żle, żeś nie przychodzień;
To gorsza (luboć, prawda, poprawiasz się co dzień) -
Przecież to, gdy na tronie sędziwość się mieści;
Tyś nań wstąpił mając lat tylko trzydzieści,
Bez siwizny, bez zmarszczków: zakał to nie lada.
Wszak siwizna zwyczajnie talenta posiada,
Wszak w zmarszczkach rozum mieszka, a gdzie broda siwa,
Tam wszelka doskonałość zwyczajnie przebywa.
Nie byłeś, prawda, winien temu, żeś niestary;
Młodość, czerstwość i rześkość piękneż to przywary,
Przecież są przywarami. Aleś się poprawił:
Już cię tron z naszej łaski siwizny nabawił.[...]
To już trzy, com ci w oczy wyrzucił przywary.
A czwarta jaka będzie, miłościwy panie?
O sposobie rządzenia niedobre masz zdanie.
Król nie człowiek. To prawda, a ty nie wiesz o tym;
Wszystko ci się coś marzy o tym wieku złotym.
Nie wierz bajkom! Bądź takim, jacy byli drudzy.
Po co tobie przyjaciół? Niech się raczej boją.
Cożeś zyskał dobrocią, łagodnością twoją?
Zdzieraj, a będziesz możnym, gnęb a będziesz wielkim;
Księgi lubisz i w ludziach kochasz się uczunych,
I to źle. porzuć mędrków zabałamuconych.
Żaden się naród księgą w moc nie przysposobił: [...]
Waszej królewskiej mości nie przeprę, jak widzę;
W tym się popraw przynajmniej, o co ja się wstydzę.
Dobroć serca monarchom wcale nie przystoi,
To mi to król, co go się każdy człowiek boi,
To mi król, co jak wspojźrzy, do serca przeniknie. [...]
Nie trzeba, mości królu, mieć łagodne serce:
Zwycięż się, zgaś ten ogień i zatłum w iskierce!
Żeś dobry, gorszysz wszystkich, jak o tobie słyszę,
I ja się z ciebie gorszę, i satyry piszę. [...]
Fragment II - Henryk Sienkiewicz ”Potop”:
___Pan Andrzej ujrzał twarz wymizerowaną, żółtą i przezroczystą jak wosk kościelny. Oczy królewskie były wilgotne, a powieki zaczerwienione. Rzekłbyś, całe losy kraju odbiły się na tej szlachetnej twarzy. Tyle w niej było bólu, cierpienia, troski. Noce bezsenne, rozdielane między modlitwę a zmartwienie, zawody okrutne, tułactwo, opuszczenie, upokorzony majestat tego syna, wnuka i prawnuka potężnych królów, gorycz, którą tak obficie napawali go właśni poddani, niewdzięczność kraju, dla którego gotów był krew i życie poświęcić, wszystko to można było jak w księdze w tym obliczu wyczytać. A jednak biła z niego nie tylko rezygnacja zdobyta przez wiarę i modlitwę, nie tylko majestat króla i bożego pomazańca, ale taka dobroć wielka, niewyczerpana, iż widać było, że dość będzie największym odstępcom, najbardziej winnym, wyciągnąć tylko ręce do tego ojca a ten ojciec przyjmie, przebaczy i krzywd własnych zapomni.
Kmicicowi na jego widok zdawało się, że ktoś mu żelazną dłonią ścisnął serce, Żal zawrzał w gorącej duszy junaka. Skrucha, litość i cześć oddech zaparły mu w gardle, poczucie winy niezmiernej podcieło mu kolana, aż drżeć począł na całym ciele, i nagle nowe, nieznane uczucie powstało mu w piersi. Oto w jednej chwili pokochał tak ten bolesny majestat, że uczuł, iż nie ma nić droższego na ziemi całej od tego ojca i pana, że gotów za niego poświęcić krew, życie, znieść torturę i wszystko w świecie. Chciałby się do tych nóg rzucić, kolana objąć i poprosić o odpuszczenie win. Szlachcic, zuchwały warchoł zmarł w nim w jednej chwili, a urodził się regalista oddany duszą całą swemu królowi.
___- To nasz pan! Nasz pan nieszczęsny - powtarzał sobie, jakby ustami chciał dać świadectwo temu, co widziały jego oczy a czuło serce.
___Tymczasem Jan Kazimierz po ewangelii klęknął znowu, ręce rozłożył, oczy wzniósł ku górze i pogrążył się w modlitwie. Ksiądz wreszcie odszedł, począł się ruch w kościele, król klęczał ciągle.
http://ofu.pl/xx1tjgks