Gimnazjum (łac. gymnasium z gr. gymnásion – "miejsce służące gimnastyce") – określony typ szkoły średniej, różnej postaci zależnie od epoki i kraju. W starożytnej Grecji gimnazjon był najczęściej rodzajem parku wraz z budynkiem przeznaczonym do uprawiania ćwiczeń fizycznych. Później miejsce coraz częściej stawało się miejscem spotkań towarzyskich i dysput, by w następnym okresie stać się publiczną szkołą średnią. Od czasów Nerona instytucja tego rodzaju funkcjonowała także w starożytnym Rzymie.
Współcześnie (od czasów Odrodzenia) gimnazja to różnego typu szkoły średnie, ogólnokształcące i zawodowe, między innymi w Austrii, Niemczech, Danii, Szwecji, Norwegii, a w Polsce po reformie w latach trzydziestych XX wieku do roku 1948 i od 1999 obok szkoły podstawowej i szkoły ponadgimnazjalnej znaczący etap w procesie kształcenia.
W różnych krajach szkoła określana jako gimnazjum zajmuje różne miejsce w procesie kształcenia, na przykład w Niemczech gimnazjum oznacza szkołę średnią ośmio lub dziewięcioletnią. Po jej ukończeniu jest możliwe podjęcie studiów wyższych przy spełnieniu dodatkowych warunków.