Działalność gospodarcza jest to działalność wytwórcza, budowlana, handlowa i usługowa prowadzona w celach zarobkowych i na własny rachunek podmiotu gospodarczego i jak każda inna działalność podlega zasadą racjonalnego działania maksymalizacji efektu, czyli osiągnięcie najwyższego efektu przy danych nakładach lub minimalizacji nakładów, czyli przy możliwie najniższych nakładach sił i środków osiągnąć zamierzone cele. Działalność gospodarcza to postępowanie, w którym stojące do dyspozycji środki zostają tak użyte by osiągnąć możliwie najwyższy w danych warunkach stopień zaspokajania potrzeb. Potrzeby człowieka są nieograniczone, natomiast środki służące do ich zaspokajania podlega różnego rodzaju ograniczeniom.
Gospodarka narodowa obejmuje działalność w sferze produkcji, podziału, obiegu i konsumpcji. Podstawowym działaniem gospodarki narodowej jest zaspokajanie potrzeb materialnych i kulturalnych społeczeństwa.
Działalność usługowa prowadzona jest przez podmioty gospodarcze zorganizowane w formie przedsiębiorstwa należące tak do sektora publicznego jak i prywatnego.
Usługi są to czynności nie stwarzające bezpośrednio nowych dóbr, świadczone odpłatnie przez jednostki gospodarki narodowej zarówno w dziale produkcji materialnej jak i poza produkcją materialną niezależnie od charakteru wykonawcy lub odbiorcy.
Usługami są;
- czynności o charakterze remontowym i konserwacyjny;
- czynności współdziałające w procesie produkcji, ale nie tworzące bezpośrednio nowych dóbr, w tym zwłaszcza roboty instalacyjne i montażowe na miejscu przeznaczenia wyrobu;
- niektóre czynności usługowe, bezpośrednio lub pośrednio związane ze sferą produkcji, jak np. przerób odpadów promieniotwórczych, złomowanie statków, dystrybucja energii elektrycznej itp.;
- czynności z zakresu budownictwa, handlu, transportu i łączności;
- czynności zaspokajające potrzeby fizyczne i psychiczne człowieka w zakresie oświaty, ochrony zdrowia i opieki społecznej, kultury, wypoczynku i sportu;
- czynności zaspokajające potrzeby porządkowo – organizacyjne społeczeństwa, zwłaszcza w zakresie administracji publicznej, obrony narodowej i wymiaru sprawiedliwości;
- pozostałe czynności usługowe związane z różnego rodzaju przedsiębiorczością.
Usługi charakteryzują się innymi cechami niż produkty. Na przykład;
- istnieje bezpośredni związek pomiędzy produkcją usługi, jej świadczeniem i spożyciem (wszystkie trzy procesy mogą odbywać się w tym samym miejscu i czasie; może istnieć rozbieżność dotycząca miejsca i czasu wykonywania usługi, jej świadczenia i spożycia; okres konsumowania usługi może trwać długo np. od chwili następnego uszkodzenia urządzenia);
- usług nie można wykonywać na zapas i świadczyć ich dla nieznanego odbiorcy (przy świadczeniu usług zachodzi bezpośredni kontakt usługodawcy i usługobiorcy);
- mają one komplementarny charakter w stosunku do działalności wytwórczej;
- mają one substytucyjny charakter w stosunku do produktów, do czynności wykonywanych we własnym zakresie i do różnych rodzajów usług;
- mają one pracochłonny, a nie materiało – i kapitałochłonny charakter;
- cechuje je różnorodność oraz różny układ czynności składających się na świadczoną usługę, co powoduje trudności w ilościowym ujęciu usług.
Łączność jako element działu gospodarki narodowej ma na celu stworzenie warunków do porozumiewania się na odległość.
Do usług łączności zalicza się;
- łączność pocztową, polegającą na przewozie i doręczaniu korespondencji pisemnej, paczek i przekazów w obrocie krajowym i zagranicznym oraz na kolportażu prasy;
- łączność telekomunikacyjną, polegającą na przekazywaniu rozmów i tekstów za pomocą telefonu, telegrafu, dalekopisu i telexu;
- łączność radiową i telewizyjną, polegającą na transmitowaniu programów rozgłośni radiowych i telewizyjnych
Według kryterium przedmiotowego wyodrębnia się trzy grupy rodzajowe usług;
Ř Usługi rzeczowe obejmujące czynności polegające na oddziaływaniu na podmioty lub obiekty. Zaliczamy do nich czynności remontowe i budowlane (renowacyjne), czynności będące współdziałaniem w procesie produkcji, ale nie tworzące bezpośrednio nowych dóbr, polegające na powiększeniu wartości użytkowej przedmiotów wytworzonych przez inne przedsiębiorstwa bądź polegające na obsłudze procesu produkcyjnego oraz czynności polegające na udostępnieniu czasowej i bezpośredniej eksploatacji urządzeń i pomieszczeń w sferze cyrkulacji tzn. w zakresie transportu, łączności i handlu. Ponadto w praktyce do usług rzeczowych zalicza się wytwarzanie produktów uwzględniające indywidualne cechy podmiotu lub życzenia klientów oraz produkty wytwarzane z powierzonego materiału.
Ř Usługi osobiste obejmujące czynności skierowane na człowieka, zaspokajające jego potrzeby fizyczne i psychiczne w zakresie konsumpcji indywidualnej i zbiorowej. Należą do nich usługi w zakresie edukacji, ochrony zdrowia i opieki społecznej, związane z rekreacją, kulturą i sportem, fryzjerskie i kosmetyczne oraz w zakresie prania i czyszczenia, hotelarskie i gastronomiczne, świadczone w gospodarstwach domowych.
Ř Usługi ogólnospołeczne obejmujące czynności zaspokajające potrzeby porządkowo – organizacyjne gospodarki narodowej i społeczeństwa jako całości to jest działalność administracji państwowej, działalność instytucji finansowych i ubezpieczeniowych, wymiar sprawiedliwości, bezpieczeństwa i obrona narodowa oraz działalność organizacji politycznych i społecznych.
Z punktu widzenia kryterium ekonomicznego można wyróżnić
Ř Usługi produkcyjne świadczone podmiotom gospodarczym o charakterze produkcyjnym obejmującą część usług rzeczowych.
Ř Usługi konsumpcyjne świadczone ludności i gospodarce narodowej dzielą się na; konsumpcję indywidualną ludności – obejmuje część usług rzeczowych i część usług osobistych oraz na konsumpcję zbiorową (obejmuje część usług osobistych i usług ogólnospołecznych)
Uwzględniając kryterium finansowe usług rozróżnia się
Ř Usługi odpłatne
- opłacane indywidualnie przez podmioty i ludność
- częściowo opłacane indywidualnie np.: opłata za przedszkole