prawo
person
brightness_auto
2 odpowiedzi
PODSTAWY PRAWA UNII EUROPEJSKIEJ ZAGADNIENI
POJĘCIE PRAWA EUROPEJSKIEGO
Prawo europejskie %u2013 jest swoistym systemem prawa; odrębnym od prawa międzynarodowego a także różniącym się od prawa poszczególnych państw członkowskich.
Prawo europejskie rozumiemy jak dotychczasowe prawo Unii Europejskiej wraz z ukształtowanymi zasadami, w których kładzie się nacisk na rozumienie i stosowanie norm prawnych; zwraca się uwagę na politykę wspólnotową, orzecznictwo sądowe, zwyczaje a także wartości, które tkwią w funkcjonowaniu Unii Europejskiej.
Prawo europejskie jest uporządkowanym systemem, uporządkowanym ze względu na określone kryteria, według których jest klasyfikowana.
Przyjmując jako kryterium sposób stanowienia prawa, prawo europejskie dzielimy na:
- prawo pierwotne %u2013 jest stanowione przez państwa członkowskie za pośrednictwem umów międzynarodowych
- prawo wtórne %u2013 stanowią organy wspólnotowe; na podstawie i w granicach prawa pierwotnego.
W skład prawa pierwotnego wchodzą następujące akty prawne:
1. Traktaty założycielskie
-traktat o utworzeniu europejskiej wspólnoty węgla i stali z dn. 18.04.1951r.,która to wspólnota przestała istnieć 21.07.2002r.
-traktat o utworzeniu europ. wspólnoty gospodarczej z dn. 25.03.1957
-traktat o utworzeniu europ. wspólnoty energii atomowej z dn. 25.03.1957 EUROATOM
2. Traktat z 07.02.1992r. %u2013 traktat o Unii Europejskiej %u2013 TUE zwany traktatem z Maastricht
3. Źródłami prawa europejskiego - aneksy i protokoły do traktatu
4. Traktaty akcesyjne
5. Konwencja o niektórych instytucjach wspólnotowych dla wspólnot europejskich oraz konwencja o ustanowieniu jednej rady i jednej komisji wspólnot europejskich; uzupełniające znaczenie mają jeszcze traktaty budżetowe oraz ogólne zasady, kt. wynikają z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości.
TRAKTATY USTANAWIAJĄCE WSPÓLNOTY EUROPEJSKIE:
Pierwszym i najstarszym traktatem jest TRAKTAT RZYMSKI zawarty 25.03.1957r. w Rzymie, który to traktat ustanowił europejską gosp.Traktat ten został zmieniony i uzupełniony przepisami jednolitego aktu europejskiego z sierpnia 1986r. a także został uzupełniony przepisami traktatu z Maastricht z 07.02.1992r.
Traktat o europejskiej wspólnocie gosp. zmieniono na Traktat Wspólnoty Europejskiej zaś traktat rzymski uzupełniono również przepisami traktatu Amsterdamskiego z 02.X.1997r. i przepisami traktatu Nicejskiego z 26.02.2001r.
WSPÓLNOTA EUROPEJSKA %u2013 jest szczególną organizacją międzynarodową określoną jako organizację ponad międzynarodową, która posiada swój porządek prawny i która obowiązuje na terytorium państw członkowskich. Zgodnie z art. 281 Traktatu Wspólnoty Europejskiej wspólnota ta ma osobowość prawną co oznacza, że w każdym z państw członkowskich wspólnota posiada zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych w najszerszym zakresie jakie przyznają ustawodawstwa krajowe osobom prawnym. Wspólnota Europejska może nabywać a także zbywać mienie ruchome i nieruchome a także może stawać przed sądem w tym wypadku jest reprezentowane przez komisję. WE na terytorium państw członkowskich korzysta z przywilejów i immunitetu, kt. są niezbędne do wykonywania zadań na warunkach, które określił specjalny dokument jakim jest Protokół z 08.04.1965r. w sprawie przywilejów i immunitetów wspólnot europejskich.
Zadania, które wykonuje Wspólnota Europejska realizują następujące jej instytucje:
- Parlament Europejskiej
- Rada
- Komisja
- Trybunał Sprawiedliwości
- Trybunał Obrachunkowy
zarówno Radę jak i Komisję w swoich działaniach wspierają Komitet Ekonomiczno-Społeczny; Komitet Regionów
TRAKTAT RZYMSKI w swej treści wskazuje na prawa obywatelskie określając pojęcie obywatela UE a także wskazuje na swobody, kt.mają zastosowanie w państwach członkowskich.
Swobodami tymi są:
1. Swobody przepływu towarów ich podstawą jest Unia Celna
2. Swobody przemieszczania się pracowników (celem tej grupy swobód jest znoszenie? wszelkiej dyskryminacji ze względu na przynależność państwową między pracownikami państw członkowskich w zakresie zatrudnienia, wynagrodzenia i innych warunków pracy)
3. Swobody przedsiębiorczości (podejmowanie i wykonywanie działalności prowadzonej na własny rachunek jak również zarządzanie przedsiębiorstwami i spółkami)
4. Swobody świadczenia usług
5. Swobody przepływu kapitału i płatności
Traktat ten w swej treści zawiera przepisy dotyczące konkurencji podatków czy też ujednolicenie ustawodawstw (prawa). Przepisy traktatu zmierzają do uregulowania wspólnych polityk takich jak: polityka rolna, transportowa czy polityka handlowa.
TRAKTAT Z MAASTRICHT
z 07.02.1992r. jest traktatem, kt. zmienił się w sposób zasadniczy wiele przepisów traktatu rzymskiego przyczyną ustanowienia traktatu z Maastricht było poszerzenie UE o kolejne państwa europejskie a z drugiej strony chodziło o opracowanie aktu prawnego, który wskazywać będzie państwom kandydującym jakie cele mają zrealizować po to aby ubiegać się o członkostwo w UE. Traktat ten wskazywał na tworzenie nowych form współpracy państw członkowskich w zakresie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa; przepisy tego traktatu wskazują również na założenie współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych a także przepisy traktatu znowelizowały funkcjonowanie współpracy gospodarczej.
Art. 6 traktatu z Maarstricht kładzie szczególny nacisk na takie zasady, jak:
- wolność,
- demokracja,
- poszanowanie praw człowieka
- poszanowanie wspólnych wartości
- poszanowanie prawa państwowego
UNIA EUROPEJSKA %u2013 jest organizacją o charakterze międzynarodowym; organizacją podlegającą przepisom międzynarodowym. Jest to organizacja wykonująca swoje zadania w myśl przepisów traktatu. W art.2 Traktatu Unii Europejskiej czytamy, że celem Unii jest:
1. Popieranie rozwoju gospodarczego i społecznego a także wysokiego poziomu zatrudnienia w państwach członkowskich
2. Utrwalanie tożsamości narodowej na arenie międzynarodowej zwłaszcza przez realizowanie wspólnej polityki zagranicznej bezpieczeństwa i obronności
3. Umacnianie ochrony, praw i interesów obywateli
4. Rozwijanie Unii (zapewnienie azylu)
5. Zachowanie dorobku wspólnotowego a także rozwój dorobku wspólnotowego.
TRAKTAT AKCESYJNY został uchwalony 16.04.2003r. a wszedł w życie 01.05.2004r. %u2013 jest wielostronną umową międzynarodową; jest zawierany z jednej strony z dotychczasowymi 15 państwami członkowskimi Unii z drugiej strony z 10 państwami, które kandydowały do UE.(otwarty adresowany jest do wszystkich państw kandydujących a zamknięty ściśle zamkniętym dokumentem)
Traktat akcesyjny dzieli się na 4 części:
1. stanowią części ogólne %u2013 jest to zasadnicza część traktatu
2. druga część stanowi akt dotyczący warunków przystąpienia 10 państw
3. część trzecia stanowią załączniki
4. część czwarta to protokoły, akt końcowy, deklaracje, wymiana listów
Zgodnie z art.1 traktatu akcesyjnego nowe państwa członkowskie stają się członkami UE a także stronami traktatów stanowionych przez Unię. Traktat akcesyjny zobowiązuje państwa członkowskie do przestrzegania przepisów prawa europejskiego w szczególności do respektowania konwencji, które mają na celu stworzenie jednolitej wspólnoty europejskiej.
Zgodnie z postanowieniami tego traktatu nowe państwa członkowskie zajmują taką samą pozycję co obecne państwa członkowskie wobec deklaracji, rezolucji a także stanowisk przyjętych przez Radę Europejską.
INSTYTUCJE PRAWA EUROPEJSKIEGO
W traktacie Wspólnoty Europejskiej w art.5 znajdują się postanowienia, które dot. instytucji organów o charakterze pomocniczym, a także pozostałych organów wspólnoty europejskiej. Wszystkie te organy określone są jako najważniejsze instytucje wspólnotowe.
W ramach art.5 w rozdz.7 ujętych jest 5 instytucji. Należą do nich :
- PARLAMENT EUROPEJSKI
- RADA
- KOMISJE
- TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI
- TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY
Oprócz tych instytucji w Traktacie Wspólnotowym przewidziano organy, które odpowiadają za wybrane dziedziny Wspólnoty Europejskiej są to organy o charakterze konsultacyjnym. Zaliczamy do nich Europejski Bank Inwestycyjny, Europejski System Banków Centralnych, Komitet Ekonomiczno-Społeczny i Komitet Regionów. Siedziby org. ustalone są w drodze porozumienia rządów państw członkowskich.
Rada obraduje w Brukseli. Obradują tam też Komisje, Frakcje i Komisje Parlamentu Europejskiego ORAZ Komitet Ekonomiczny. Trybunał Sprawiedliwości ma siedzibę w Luksemburgu, ale posiedzenia jego odbywają się również w Strasburgu. Jeżeli chodzi o instytucje fin. WE to główną siedzibą jest Frankfurt nad Menem. Art.5 Traktatu WE wskazuje nam, że celem instytucji wspólnotowych jest realizacja tych wszystkich zadań, które przewidują przepisy traktatu o Unii Europejskiej.
PARLAMENT EUROPEJSKI
Parlament Europejski składa się z przedstawicieli narodów państw należących do WE stanowi tak art. 189 traktatu WE. Ogólnie rzecz biorąc deputowani nie reprezentują tylko jednego narodu ale reprezentują interesy wszystkich należących do Wspólnoty. Do 1979r. deputowanych powoływały parlamenty krajowe z grona parlamentarzystów. Od 1979r. deputowani wybierani są bezpośrednio przez społeczeństwo w drodze powszechnych i bezpośrednich wyborów. Przepisy traktatu nicejskiego określiły maksymalną liczbę deputowanych - 732 osoby bez względu na liczbę państw członkowskich. Regulamin Parlamentu Europejskiego przewiduje istnienie następujących org.:
- PREZYDIUM - które uregulowane jest art.16 regulaminu Parlamentu Europejskiego; Prezydium wybierane jest na 2,5 roku; składa się z Przewodniczącego, 14 Wiceprzewodniczących, 5 Kwestorów
- FRAKCJE %u2013 (grupy polityczne) uregulowane są w art. 29 regulaminu; w skład frakcji wchodzi przynajmniej 19 członków; frakcja nie ma zdolności prawnej, chociaż traktat w Nicei w art. 191 wprowadził nowelizację, która umożliwia Radzie uchwalenia aktu prawnego określającego status partii politycznych na poziomie europejskim
- KOMISJE %u2013 zajmują się poszczególnymi zagadnieniami; są one ustanowione przez Parlament proporcjonalnie do wielkości frakcji z uwzględnieniem propozycji wypływających od państw członkowskich
- SEKRETARZ GENERALNY, które prace wspierane są przez sekretariat
Parlament decyduje zwykle bezwzględną większością głosów chociaż regulamin Parlamentu przewiduje warunek obecności przynajmniej 1/3 deputowanych. Obecność Parlamentarzystów może być spr. na żądanie.
KOMPETENCJE PARLAMENTU
Kompetencja Parlamentu Europejskiego na skutek zmian traktatów europejskich ciągle były poszerzane. Kompetencji tych nie da się porównać do pracy Parlamentu krajów ciągle bowiem część kompetencji, w której mogłyby wnieść do Parlamentu np. kompetencje ustawodawcze należące do kompetencji Rady Europy.
Kompetencje Parlamentu Europejskiego dzielimy na: - kontrolne; - inne kompetencje potrzebne do współdziałania aktów prawa pochodnego i wspólnotowego a także prawa budżetowego.
Największe kompetencje w zakresie kontroli ma Parlament Europejski w stosunku do Komisji. W myśl art. 197 Traktatu Wspólnoty Europejskiej Parlament Europejski ma prawo zadawania pytań Komisji, zaś Komisja ma obowiązek przedłożenia Parlamentowi przysługuje prawo wniesienia votum nieufności wobec Komisji a w konsekwencji może prowadzić do dymisji Komisji.
Wobec Rady Parlament nie posiada prawa do zadawania pytań. Rada zobowiązała się sama do odpowiedzi na pytania Parlamentu. Na mocy traktatu z Maastricht Parlament otrzymał prawo do powoływania tzw. KOMISJI ŚLEDCZYCH, których celem jest badanie nieprawidłowego zachowania w zakresie prawa wspólnotowego.
Kompetencje posiada również powoływany przez Parlament Europejski RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH, do którego obywatele mogą zwracać się ze skargami.
Największe kompetencje znajdują się w sferze budżetowej. Parlament wspólnie z Radą tworzy budżet Wspólnoty. Zawieranie umów międzynarodowych czy też zatwierdzanie niektórych aktów wymaga zgody Parlamentu. W pozostałych przypadkach Parlament nie ma inicjatywy ustawodawczej może wezwać Komisję do przetworzenia aktów wspólnotowych.
RADA UNII EUROPEJSKIEJ
Rada UE %u2013 w jej skład wchodzi po jednym przedstawicielu szczebla ministerialnego każdego państwa członkowskiego. Przedstawiciel ten upoważniony jest do zaciągania zobowiązań w imieniu państwa, które reprezentuje. Do Rady odnosi się pojęcie PREZYDENCJA, która w Radzie zmienia się co 6 m-cy w kolejności ustalonej w art. 203 Traktatu WE. Rada jest instytucją zajmującą się problematyką polityki zagranicznej, bezpieczeństwa. Powoływana jest większością kwalifikowaną, na czele której stoi Sekretarz Generalny, w skład Rady wchodzi również Z-ca Sekretarza Rady, który zarządza sekretariatem. Rezydencja skupia się na kierowaniu pracami Rady, zwoływaniu posiedzeń Rady oraz przewodniczeniu obradom. W zakresie polityki zagranicznej kraj, kt. sprawuje rezydencje reprezentuje UE na zewnątrz wobec państw trzecich. Głosowanie w Radzie odbywa się ustnie i osobiście, co do zasady Rada podejmuje decyzje zwykłą większością głosów zaś system głosowania większością kwalifikowaną nie ma obecnie zastosowania i jest w trakcie przygotowań.
Od 01.11.2004r. zaczął obowiązywać system Nicejski, który opiera się na następującym podziale głosów - do podjęcia uchwały konieczne jest:
- uzyskanie 233 głosów
- za uchwałą musi opowiedzieć się większość państw członkowskich ( co najmniej 13)
- musi się opowiedzieć 2/3 państw członkowskich w wyjątkowych sytuacjach gdy wynika to z uchwały komisji
Rada jest organem spełniającym główną rolę prawodawczą. Zgodnie z art. 94 Traktatu WE kompetencje prawodawcze są realizowane tylko wtedy gdy wynikają ze specjalnego upoważnienia.
Art. 202 Traktatu Wspól. Europ. wskazuje na inne zadania Rady, należą do nich:
- koordynowanie polityki gospodarczej państw członkowskich
- podejmowanie decyzji przez Radę
- określenie zasad na podstawie, których Komisja wykonuje akty prawne przyjęte przez Radę
Do prawa Rady należy również powoływanie członków Trybunału Obrachunkowego, Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
i Komitetu Regionów.
KOMISJA EUROPEJSKA
Początkowo Komisja Europejska przed rozszerzeniem WE składała się z 20 członków - komisarzy, którzy powoływani byli na 5 lat. Największe państwa członkowskie miały wtedy po 2 Komisarzy zaś pozostałe państwa po jednym Komisarzu. W momencie rozszerzenia UE nastąpił okres przejściowy, w którym każde z państw członk., w tym również nowe państwa członk. miały po 1 Komisarzu. Od 01.11.2004r. obowiązują nowe zasady w zakresie składu Komisji Europejskiej tzn. obecnie w związku z art. 213 ustęp 1 Traktatu WE w skład Komisji wchodzi po 1 obywatelu każdego państwa członkowskiego, co oznacza że liczba Komisarzy jest równa liczbie państw członk. Każdemu Komisarzowi podlega tzw. Dyrektor Generalny pełniący funkcje adm. pomocniczej. taka struktura porównana jest do ministerstw w prawie krajowym, poza tym istnieją działy specjalne, do których zaliczamy: sekretariat generalny, służbę prawną.
KOMPETENCJE KOMISJI EUROPEJSKIEJ
1. Komisja stoi na straży prawa wspólnotowego. Jest instytucją dbającą o integrację europejską; jest organem decyzyjnym i wykonawczym, a także reprezentującym Unię zarówno w kontaktach zewnętrznych jak i wewnętrznych. Kompetencje Kom.Eur. wynikają z różnych traktatów
- Traktat WE w art. 211 wskazuje, że Komisja czuwa nad stosowaniem postanowień traktatu; jest to realizowane w formie kontroli poszczególnych aktów prawnych, jak i działania innych organów
2. Komisja wydaje zalecenia i opinie w myśl przepisu art. 249 Traktatu WE
3. Komisja posiada uprawnienia do podejmowania samodzielnych decyzji tj. do uchwalania wszystkich aktów wspólnoty o ile traktat ustanawia odpowiednie upoważnienie
4. Do zadań Komisji należy współdziałanie przy tworzeniu prawa wspólnotowego np. składanie propozycji aktów prawnych
5. Komisja Europejska zobowiązana jest do wykonywania przekazanych jej przez Radę aktów prawnych. Komisja może również wprowadzać modyfikację w zakresie funkcjonowania innych instytucji a projekt Konstytucji Europejskiej zakłada możliwość tworzenia Ministerstwa Spraw Zagranicznych, które koordynowałoby wszystkie sprawy między państwami członkowskimi.
TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI
Art. 7 ust 1 TWE reguluje sprawy Trybunału Sprawiedliwości. TS jest instytucją, która składa się z sędziów po jednej osobie z każdego państwa członk. Sędziowie Trybunału powoływani są na 6 letnią kadencję przez zebranych w Radzie przedstawicieli państw członk. Działanie Trybunału wspierane jest przez 8 Rzeczników Generalnych, kt. pełnią rolę opiniotwórczą, ekspercką w sprawach podlegających rozpatrzeniu przez trybunał Sprawiedliwości. Ze składu sędziowskiego w TS wybierany jest Prezes Trybunału, a także mianowany jest ze składu Sekretarz. Do zadań Sekretarza należy nadzorowanie postępowania i zarządzanie adm. Trybunału Sprawiedliwości. TS zapewnia przestrzeganie prawa zwłaszcza przy jego interpretacji i stosowaniu. Oprócz TS w strukturach europejskich istnieje również sąd I instancji. Jednolity akt europejski umożliwił powstanie sądu I instancji po to, aby odciążyć od drobniejszych spraw Trybunału Sprawiedliwości. Sąd ten powoływany jest decyzją Rady, w jego skład wchodzi jeden sędzia z każdego państwa członk. Sędziowie sądu I instancji ze swego składu wybierają Prezesa, a cały skład sędziowski wybiera Sekretarza Sądu.
TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY
Kwestie Trybunału Obrachunkowego reguluje art. 246 Traktatu Wspólnoty Europejskiej w skład TO wchodzi po jednej osobie z każdego państwa członk. Skład TO powoływany jest przez Radę zaś zadaniem jest kontrola finansów Wspólnoty. Organami wspomagającymi te instytucje są:
- Komitet Ekonomiczno-Społeczny w skład którego wchodzi 350 członków z różnych środowisk gosp. i społ.; powoływani są oni przez Radę na okres 4 lat. Są to głównie osoby rekrutujące się z organizacji pracodawców i pracowników. Komitet ten pełni funkcje doradcze
- Komitet Regionów %u2013 składa się z reprezentantów org. regionalnych, lokalnych, pełni również funkcje doradcze w zakresie spraw odnoszących się do określonych terenów %u2013 regionów.
INTEGRACJA EUROPEJSKA
Pojęcie, zakres, modele integracji europejskiej
Integracja europejska %u2013 oznacza proces tworzenia całości lub części, które tworzą z tych elementów większą całość. Termin integracja używany jest w zestawieniu z takimi określeniami jak integracja gospodarcza, integ. polityczna, integ. społ., kulturowa, międzynarodowa czy też integ. regionalna. W skali międzynarodowej od dawna zachodziły procesy polegające na jednoczeniu się państw w większe organizmy czy też organizacje, kt. spełniały funkcje gosp., polityczne, obronne czy też realizowały cele religijne. Na poziomie integracji wpływ miały i mają nadal związki między państwami, a także tworzone przez te państwa różne formy instytucjonalne. Odnośnie integracji kształtowały się różne poglądy i wypracowywane były różne koncepcje. Najważniejszą rolę odgrywały koncepcje dot. federalizmu, konfederalizmu i funkcjonalizmu.
W ujęciu federalizmu pod poj. integracji rozumiemy koncentrację władzy na płaszczyźnie ponad państwowej co w konsekwencji prowadzi do państwa federalnego.
Konfederalizm oznacza zachowanie państwa polegające na utrzymaniu zasadniczych uprawnień i wyposażenie wspólnych organów w wyraźnie określone koncepcje.
Funkcjonalizm przyjmuje, że działania integracyjne przede wszystkim powinny obejmować struktury gospodarcze, a za ich pomocą należy dążyć do praktycznego rozwiązywania problemów współpracy międzynarodowej.
Obecnie przedmiotem szczególnego zainteresowania wszystkich państw członk. jest integracja gospodarcza. Integracja ta realizowana jest w kilku etapach, ma ona postać strefy wolnego handlu unii celnej, wspólnego rynku unii gospodarczej i pieniężnej a także ostatecznie ma postać pełnej integracji. Strefy wolnego rynku charakteryzują się likwidacją ceł i wszelkich ograniczeń w obrotach handlowych wewnątrz unii, a także wprowadzeniem jednolitych wspólnych taryf celnych w obrocie zewnętrznym. Unię celną obejmuje wspólny rynek i ustanawia się go dla urzeczywistnienia swobodnego przepływu towarów, osób, usług, kapitału. Przy pomocy unii gosp. i pieniężnej koordynuje się wspólne polityki gospodarcze państw. Koordynuje się również politykę fiskalną i budżetową co prowadzić może do centralizacji polityki pieniężnej. Końcowym efektem połączenia się gospodarek państwowych w jeden organizm gospodarczy, który kierowany jest przez jeden ośrodek władzy i który pozwala na takie gospodarowanie, kt. wiąże się z polityką zagraniczną obronną, a także ze sprawami z wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.
Wspólnota Europejska funkcjonuje w oparciu o trzy podstawowe filary.
I FILAR UNII EUROPEJSKIEJ
Najistotniejszą rolę w procesie integracji odgrywa I filar dot. integracji gospodarczej.
Na integrację tą składają się ciągle 3 wspólnoty:
- Wspólnota Europejska, kt. początkowo nosiła nazwę Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (na mocy traktatu rzymskiego nazwę zmieniła na WE),
- Europejska Wspólnota węgla i stali,
- Europejska Wspólnota Energii Atomowej EUROATOM
Podstawowe znaczenie ma WE, jest ona org. międzynarodową w rozumieniu prawa międzynarodowego posiada ona podmiotowość prawną ale w znaczeniu wtórnym tzn. zależnym od woli państw założycielskich.
Zgodnie z art.2 Traktatu WE celami wspólnoty są:
- zapewnienie poziomu zatrudnienia,
- zapewnienie wzrostu gospodarczego,
- podnoszenie i wyrównywanie poziomu życia pomiędzy poszczególnymi regionami wspólnoty,
- osiągnięcie spójności gosp. i społ. a także solidarności między państwami członk., a także przestrzeganie równouprawnienia kobiet i mężczyzn.
Celem WE jest zapewnienie rozwju gosp. i społ. dla wszystkich państw członk. Realizacja tych celów opiera się na ogólnych zasadach, kt. wynikają z traktatów założycielskich.
Do zasad tych zaliczamy:
1. zasada niedyskryminacji ze względu na obywatelstwo ( zgodnie z tą zas. należy prowadzić działalność gosp. w jednakowy sposób z wszystkimi stronami)
2. zasada lojalności pod pojęciem, kt. rozumiemy takie działania państw członk.,kt. zmierzają do zapewnienia skuteczności prawa, a także zobowiązują państwa członk. do powstrzymania się od jakichkolwiek działań, kt. mogłyby podważyć skuteczność prawa
3. zasada proporcjonalności i subsydiarności. zasady te wiążą się z podejmowaniem decyzji przede wszystkim chodzi o przeniesienie podejmowania decyzji na możliwie najniższy szczebel adm. i po drugie, że kompetencje przyznane muszą być proporcjonalnie do możliwości tych instytucji.
W ramach I filaru materialno - prawnymi podstawami są przepisy, kt. odnoszą się do swobodnego: - przepływu towarów, - przepływu osób, - przepływu kapitału.
Aby realizować wszystkie założenia I filaru konieczna jest pomoc państw, kt. musi być zgłaszana do Komisji Europejskiej. Istotne znaczenie w integracji gosp. odgrywają wspólne polityki (wspólne działania w jednym kierunku). Najważniejszą z tych polityk jest handlowa. Ta wspólna polityka jest jedną z dwóch dziedzin obok polityki rybołustwa, kt. zastrzeżone są do wyłąćznej kompetencji wspólnoty europejskiej. Wspólna polityka handlowa reguluje stosunki handlowe między wspólnotą europ. i państwami nie członkowskimi tj. w szczególności reguluje politykę celną i politykę eksportową. Drugą istotną polityką jest polityka ochrony środowiska. Kwestię tą regulują art. od 174 do 176 Traktatu WE. Polityka ta wraz ze wzrostem świadomości społeczeństw odgrywa coraz większe znaczenie. Celem wspólnej polityki ochr.środ. jest unikanie zagrożeń ekologicznych zarówno na etapie ewentualnego zagrożenia. W ramach tej polityki określa się też zasady odpowiedzialności sprawców zanieczyszczeń za spowodowane szkody. Akty prawne w zakresie ochr.środ. wydawane są przez instytucje wspólnotowe zaś finansowanie środków och.środ. odbywa się przez państwa członk. Najważniejszym instrumentem realizacji jednego z celów integracji gosp. jest polityka rolna. Zadaniem działań w tym zakresie jest zrównanie poziomów życia między regionami miejskimi i wiejskimi, a także podejmowanie takich działań aby poszczególne państwa członk. były samowystarczalne w zakresie wyżywienia ludności i utrzymywania dotychczasowego poziomu produkcji rolnej. Gospodarka rolna opiera na 2 kategoriach przepisów. Z jednej strony mamy do czynienia z przepisami dotyczącymi rynku wewnętrznego z drugiej zaś występują szczegółowe regulacje, kt. odnoszą się np. do wspólnej org. rynku rolnego. Org. rynku rolnego może mieć charakter pełny np. dotyczy zbóż, mleka i prod. mlecznych, może mieć charakter częściowy dot.np. cukru, mięsa wieprzowego a także może mieć charakter ramowy i ma zastosowanie np. do drobiu czy jajek. Podstawowym sposobem stabilizacji rynku rolnego jest system interwencyjny skupu produktów rolnych. Polityka rolna odnosi się do różnorodnych opłat i premii. Instrumentem tej polityki jest również stosowanie polityki strukturalnej, kt. celem jest dostosowanie struktury upraw do potrzeb gospodarki wspólnotowej. Finansowanie wspólnej polityki rolnej odbywa się z budżetu wspólnot poprzez europejski fundusz gwarancji i ukierunkowania rolnictwa.
FILAR II UNII EUROPEJSKIEJ
Dotyczy wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Utworzenie wspólnej polityki zagr. i bezpiecz. wraz z utworzeniem UE jest warunkiem określonego rozwoju. W momencie ustanowienia WE stało się oczywistym stworzenie projektu politycznego, kt. miałby skutki międzynarodowe. W stosunkach międzynarodowych początkowo WE rozwijało się powoli a w latach 70 powstał europejska współpraca polityczna. Na przełomie lat 80 i 90 rozpoczęto proces umacniania odpowiedzialności europejskiej w zakresie bezpieczeństwa. Działania podejmowano na kontynencie europ. miały na celu stworzenie z jednej strony przeciw wagi a z drugiej europejskiego instrumentu współpracy ze USA.
W 1950r. został przedstawiony plan przez Francuzów stosownie do kt. utworzona miała być armia europ. pod wspólnym dowództwem. Na bazie tego planu państwa członk. podpisały układ o utworzeniu europ. wspólnoty obronnej. W latach 60 podjęto dalsze działania zmierzające do zacieśnienia współpracy w dziedzinie polityki zagr. i polityki obronnej. Postulowano aby decyzje w tych sprawach zapadały większością głosów i wskazywano na takie sprawy, kt. mogą być w taki sposób załatwione. Postępy w dziedzinie rozwoju współpracy wystąpiły dopiero w kwietniu 1969. Szefowie państw i rządów na posiedzeniu w Hadze zobowiązali ministrów spraw. zagr. do podjęcia prac w celu osiągnięcia jedności politycznej. W 1970r. w Luksemburgu ministrowie spraw zagr. przyjęli postanowienia, w kt. określono cele i sposoby współpracy w dziedzinie polityki zagranicznej. W lipcu 1973 na mocy raportu kopenhadzkiego zobowiązano państwa członk. do konsultacji przed podjęciem decyzji w istotnych sprawach z zakresu polityki zagr., a także podkreślono jednolitość wszelkich działań w celu realizacji wspólnego programu. W Kopenhadze ustanowiono grupę tzw. korespondentów europejskich po to aby utrzymywać bieżące kontakty między państwami. Utworzono również specjalną sieć połączeń teleksowych. Na szczycie paryskim w grudniu 1974 wprowadzono zasadniczą zmianę w zakresie europejskiej współpracy obronnej. Utworzono Radę Europejską składającą sie a szefów państw i rządów, kt. wraz z ministrami spraw zagr. regularnie spotykała się i dyskutowano nad problemami Europy jako całości. Jednolity akt europejski z 1986r. wyraźnie określa zasady współpracy w dziedzinie polityki zagranicznej. Jest to dok. podstawowy w tym zakresie, kt. opiera się na zasadach tożsamości, a równocześnie spójności i solidarności państw.
Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa dotyczy zachowania wspólnych wartości podstawowych interesów bezpieczeństwa UE i popierania współpracy międzynarodowej. Organami, kt. realizują tę politykę jest wspomniana Rada Europejska jak również Parlament Europejski.
W ramach II filaru szczególna rola przypada tzw. prezydencji %u2013 stanowi o tym art. 18 traktatu, kt. określa 3 funkcje prezydencji:
- prezydencja reprezentuje UE w sprawach objętych wspólną polityką zagr. i bezpieczeństwa
- jest odpowiedzialna za podejmowanie decyzji w tych sprawach
- reprezentuje stanowisko UE w org. międzynarod. i form konferencji międzynarodowej
III FILAR UNII EUROPEJSKIEJ
Dotyczy współpracy sądowej i policji w sprawach karnych. Początki współpracy w zakresie spraw wewnętrznych i wymiaru sprawiedliwości odnoszą się do lat 70 kiedy to właściwi ministrowie państw członk. podjęli działania zmierzające do ograniczenia i zwalczania terroryzmu i przestępczości zorganizowanej w związku z zamiarem zniesienia kontroli na granicach wewnętrznych, ,a także w związku z koniecznością wzmożenia zwalczania przestępczości zorganizowanej zintensyfikowano współpracę %u2013 efektem czego było zawarcie przez państwa Beneluksu, Niemcy i Francję porozumienia z Schengen. Były to dwie umowy międzynarodowe, z kt. pierwsza podpisana została 14.06.1985 r. Miała ona charakter programowy i wytyczała główne kierunki współpracy pomiędzy państwami. Drugą umową była um. z 19.06.1990r., kt. precyzowała ściślej zagadnienia imigracji, azylu, współpracy sądowej i współpracy policyjnej. Porozumienie z Schengen od początku pomyślane było jako system współpracy pomiędzy państwami członk.
Prawną podstawą realizacji III filaru są przepisy Traktatu UE a konkretnie tyt.VI art.29-42.
Przepisy te regulują:
- politykę azylową
- zasady przekraczania granic zewnętrznych oraz środki kontroli granic
- politykę imigracyjną
- zwalczanie narkomanii
- zwalczanie przestępczości międzynarodowej
- współpracę w sprawach cywilnych i karnych
- współpracę policyjną w tym zwalczanie terroryzmu, pzremytu narkotyków i innych form przestępczości międzynarodowej oraz wymianę informacji poprzez utworzenie europejskiego biura policji tzw. EUROPOLU
Aby realizować III filar konieczna jest współpraca takich instytucji jak Rady Europejskiej, kt. nadaje kierunki działania i wytyczne w tych sprawach Komisji Europejskiej czy Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Początkowo Europejski Trybunał Sprawiedliwości w zakresie III filaru nie miał żadnych kompetencji, obecnie na mocy art. 234 Traktatu może dokonywać wykładni oraz badać ważność decyzji podejmowanych przez poszczególne organy.
Instrumentami prawnymi niezbędnymi do realizacji III filaru są:
- wspólne działania,
- wspólne stanowiska
W ramach wspólnych działań podejmuje się decyzje zaś w przypadku wspólnych stanowisk wypracowuje się je często w drodze kompromisu. Działania w ramach III filaru finansowane są zarówno z budżetu UE jak i z budżetów państw członk.
III filar jest najszybciej rozwijającą się dziedziną prawa UE zawierającą największą liczbę środków niezbędnych do jego realizacji. Szczególna rola w tym zakresie przypada uchwalonym już wcześniej konwencjom.
Do najważniejszych zaliczamy:
- konwencja dublińską z 1990 w sprawie wniosków azylowych
- konwencja o ochronie interesów wspólnoty z 1995r.,kt. ma na celu zwalczanie przestępstw dokonywanych na szkodę finansów
- konwencja o ekstradycji z 1995 i 1996 %u2013 ich celem jest przyśpieszenie procedur ekstradycyjnych sprawców przestępstw o charakterze terrorystycznym
- konwencja o europolu z 1995r. na mocy kt. utworzono międzynarodową jednostkę policyjną. Początkowo jednostka ta przekazywała informacje dot. np. sprawców %u2013 obecnie jej celem jest zwalczanie handlu narkotykami, pornografii dziecięcej, fałszerstwem pieniędzy, kradzieżą samochodów czy też nielegalną imigracją.
(ĆWICZENIA)
Źródła prawa europejskiego dzielimy na:
Pierwotne prawo stanowi podstawę wspólnoty(„konstytucje wspólnoty)
--pisane prawo pierwotne: podstawowymi źródłami są Traktaty Ustanawiające Wspólnotę Europejską i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej wraz z protokołami i aneksami. Źródłami pisanego prawa są również traktaty uzupełniające i zmieniające jak również traktaty o przystąpieniu nowych państw do Wspólnoty Europejskiej. Z polskiego punktu widzenia istotnym żołdem prawa pisanego jest Traktat Akcesyjny, który stanowi podstawę prawną przystąpienia Polski do UE.
--niepisane prawo pierwotne- są to ogólne zasady prawa oraz prawo zwyczajowe. Prawo europejskie nie posiada ani katalogu praw podstawowych, ani ogólnych zasad proceduralnych. Lukę w tym zakresie wypełniają ogólne zasady prawa, które służą do rozwiązywania problemów nieuregulowanych wprost w przepisach prawa wspólnotowego. Do reguły prawa wspólnotowego wprowadzono, w oparciu o wybrane przepisy konstytucji i szczegółowych ustaw państw członkowskich, a także o przepisy zawarte w umowach międzynarodowych zawieranych między państwami. Szczególne miejsce wśród aktów prawa zajmuje Europejski Konwent Praw Człowieka, bowiem na jej podstawie wypracowane są inne reguły zawarte w niniejszych aktach prawa np. Trybunał Sprawiedliwości na podstawie tej konwencji sformułował podstawowe prawa jednostki, które zawarte zostały w Karcie Praw Podstawowych.
Prawo zwyczajowe- w przeciwieństwie do ogólnych zasad prawa nie ma większego znaczenia praktycznego, spełnia ono funkcje pomocniczą, bowiem pozwala na wykorzystanie istniejących praktyk dla lepszego funkcjonowania organów wspólnotowych.
Pochodne prawo tworzą organy wspólnotowe na podstawie odpowiednich upoważnień zawartych w prawie pierwotnym. Prawo pochodne wspólnotowe jest prawo, które powstaje z udziałem państw wspólnotowych, jest to prawo opierające się na prawie pierwotnym. Elementy prawa wspólnotowego są przede wszystkim Umowy Międzynarodowe, które Wspólnota Europejska zawiera z państwami trzecimi.
Art.249 Traktat Wspólnoty Europejskiej przewiduje następny rodzaj źródeł pochodnego prawa wspólnotowego:
v Rozporządzenia- Art. 249 ust.2 Traktat Wspólnoty Europejskiej charakteryzuje rozporządzenie, które można porównać z ustawą w prawie krajowym, czyli w rozporządzeniu wspólnotowym rozporządzenie zajmuje naczelne miejsce. W prawie wspólnotowym nie ma związku rozporządzenia z ustawą. Rozporządzenie jest aktem prawnym normatywnym, zawierającym regulacje generalna i abstrakcyjną. Rozporządzenie obowiązuje w całości i tym różni się od dyrektywy, że nie określa konkretnego celu jaki ma spełniać. Rozporządzenie obowiązuje bezpośrednio, co oznacza, że nie trzeba w konkretnym państwie wydawać dodatkowego aktu prawnego, który pozwoliłby na transformacje rozporządzenie unijnego.
v Dyrektywy- zawierają przepisy Art. 249 ust.3. nie maja odpowiednika w prawie krajowym. Skierowane są wyłącznie do państw członkowskich zobowiązują je do wydania w określonym terminie przepisów krajowych, odpowiadających treści dyrektywy.
v Decyzje- zawierają przepisy Art. 249 ust.4. są indywidualnymi źródłami prawa. Są kierowane zarówno do osób fizycznych jak i osób prawnych, a także do konkretnych państw. Gdy skierowane są do osób fizycznych lub prawnych porównywalne są do decyzji krajowych o charakterze administracyjnym. Gdy zaś kierowane są do konkretnych państw zbliżone są do dyrektyw.
v Zażalenia i Opinie – nie maja one charakteru wiążącego. Wobec adresatów i wobec stron trzecich nie ustanawiają żadnych praw i obowiązków, mogą wymierzać jednak skutek prawny w orzeczeniach wstępnych
Oprócz pierwotnych i pochodnych źródeł prawa wspólnotowego istnieją także akty prawne nienazwane, do których zaliczamy:
q Rezolucje
q Uchwały
q Program
Są to akty, które nie są wydawane przez takie akty jak rada, komisja, czy Parlament Europejski
JEDNOSTKA W UNII EUROPEJSKIEJ:
Pojęcie jednostki w UE rozwijało się w prawie wspólnotowym od blisko 50 lat pozycja jednostki zmieniła się i zmienia się nadal. Początkowo prawo wspólnotowe interesowało się jednostką jedynie jako czynnikiem gospodarczym, niezbędnym do osiągnięcia celów integracji gospodarczej, z czasem prawa jednostki rozwijały się i umacniały. Została zapewniona zapewniona ochrona podstawowych praw człowieka w płaszczyźnie wspólnotowej. Przyznano również prawa o charakterze politycznym jak np. praw do udziału w wyborach bezpośrednich do parlamentu europejskiego. Prawo UE określa status prawny jednostek w ramach systemu Unii w sposób szczegółowy, przy czym odnosi się nie tylko do obywateli Unii, ale również do wszystkich innych jednostek, które podlegają jurysdykcji prawa europejskiego.
Pojęcie obywatelstwa zostało określone w preambule traktatu UE z Mastrii. Przepis ten stanowi, że „Wysokie umawiające się strony postanowiły ustanowić jednolite obywatelstwo dla swoich obywateli”. Jest to jeden z podstawowych celów realizacji UE określonych w art.8
Traktat UE określa w swoich przepisach kto jest uznawany za obywatela UE mówi o tym art.17 traktatu UST. 1
Traktat UE określa katalog praw obywatelskich art.17 ust.2
Określa środki, które podejmowane są w celu wznawiania i rozwijania praw europejskich
Art.17 ust. 1 stanowi, że niniejszym ustanawia się obywatelstwo Unii każda osoba posiadająca obywatelstwo państwa członkowskiego staje się obywatelem UE, przy czym obywatelstwo U nie zastępuje obywatelstwa państwa, ale je uzupełnia. Obywatelstwo w UE posiada nie tylko charakter symboliczny, ale również określoną zawartość prawną rodzącą określone konsekwencje. Można powiedzieć, że obywatelstwo w Unii ma charakter zależny i uzupełniający.
Oznacza to, że:
Uzyskane obywatelstwa U nastąpić może wraz z nabyciem przez jednostkę obywatelstwa państwa członkowskiego z godnie z zasadami przewidzianymi przez prawo w danym państwie, co oznacza, że obywatelstwa w UE nie można uzyskać na podstawie jednolicie określonych warunków.
Status obywatelstwa Unii przysługuje wszystkim obywatelom państw członkowskim bez względu na to czy posiadają obywatelstwo więcej niż 1 państwa, w tym również państwa trzeciego.
Utrata tego obywatelstwa wyłącznie związane jest z utratą statusu państwa członkowskiego (wówczas następuje również utrata obywatelstwa w U).
Obywatele w UE posiadają zarówno prawa jak i obowiązki zgodnie z art.17 ust.2 katalog praw i obowiązków ustanowiony jest traktatem z Mastrii. Katalog ten nie ogranicza się tylko do praw i obowiązków, które określone są w części 2 traktatu, ale również są to prawa i obowiązki rozrzucone w całym traktacie. Zalicza się do nich zarówno prawa, które wcześniej zostały ustanowione na gruncie prawa wspólnotowego (np. prawa wynikające ze swobód rynkowych, czyli prawa człowieka, jak również prawa, które zostały wypracowane w miarę rozwoju UE).
Prawa i obowiązki obywatelskie U ulegają ciągłemu rozszerzeniu. W 2000r, w Nicei została przyjęta Karta Praw Podstawowych, która w rozdziale 5 zawiera tytuł prawa obywateli. Rozdział ten oprócz już istniejących praw i obowiązków, rozszerza do tzw. dobrej administracji.
Art.17 ust.2 mówi o obowiązkach obywateli UE chociaż nie są one rozumiane jako obowiązki o powszechnym charakterze. Katalog praw UE nie ma charakteru zamkniętego.
Art.22 stwarza możliwości idealnego rozwoju tych praw. Wynika to z faktu, że co trzy lata Komisja Europejska składa do Parlamentu Europejskiego i Społecznego sprawozdania z realizacji tych przepisów. Innym sposobem rozszerzenia praw obywatelskich jest doskonalenie procedury prawnej co pozwala na uzupełnienie istniejących już przepisów.
PRAWO SWOBODNEGO PORUSZANIA SIĘ I POBYTU:
Prawo to jest wymieniane najczęściej spośród praw UE. Prawo to uznaje się jako określające stosunek prawny obywatela U. z drugiej strony wykorzystanie tego prawa pozwala na wykorzystanie również innych praw.
Prawo swobodnego poruszania się i prawo do pobytu było stopniowo gwarantowane obywatelom państw członkowskich jeszcze przed wejściem w życie traktatu. Właściwie swoboda przepływu osób mogła gwarantować realizację wspólnego rynku. Od początku korzystały z niego, zajmowały się działalnością gospodarczą.
Zaliczano do nich:
Osoby, które samodzielnie prowadziły tą działalność. Zaliczano do nich pracowników najemnych, jak również osoby, które świadczyły usługi w UE. Z czasem prawa te rozszerzano również o członków rodzin.
Kwestie swobodnego poruszania się i pobytu uregulowano w specjalnych dyrektywach, które:
o Dyrektywa z 90r. nr 364- Stanowiły o prawach bytu
o Dyrektywa z 90r. nr 365- dotyczy osób prowadzących samodzielną działalność gospodarczą
o Dyrektywa z 90r. nr 366- dotyczy studentów, początkowo ze względu na podstawę prawną nie weszła w życie i zastąpiono ją dyrektywą z 93r. nr 96
Zakres prawa swobodnego poruszania się i prawo pobytu obejmuje przede wszystkim wszelkie uprawnienia, które pozwalają na realizacje tego prawa, a więc dotyczą wjazdu na terytorium wybranego państwa członkowskiego. Wyjazd z państwa ojczystego, prawo do przebywania przejściowo na terytorium państw członkowskich, prawo do zamieszkania na stałe w tym państwie i co w konsekwencji pozwala na przemieszczanie się i przebywania na terytorium tego państwa do, którego przybywa obywatel, ma obowiązek jednakowego traktowania obywateli własnych i obywateli innych państw, pod warunkiem, że posiadają oni status obywatela U i fakt legalnego pobytu w danym państwie.
Prawo wyborcze- art19. Traktat Wspólnoty Europejskiej stanowi, że obywatelom U przysługuje prawo do głosowania i kandydowania do Parlamentu Europejskiego w wyborach lokalnych.
Kwestie te regulują 2 dyrektywy:
Z 93r. nr 109- odnosząca się do Parlamentu Europejskiego
Z 83r. która dotyczy wyborów lokalnych.
Wybory do Parlamentu Europejskiego dawniej odbywały się spośród parlamentów w danym państwie, a obecnie w państwie członkowskim wybory te mają charakter powszechny i bezpośredni. W podobny sposób odbywają się wybory do lokalnych organów. Osoba ma tylko 1 głos w danym państwie członkowskim. Decyzja w , którym państwie dana osoba uczestniczyć będzie w wyborach do Parlamentu Europejskiego należy do zainteresowanego.
PRAWO DO OCHRONY DYPLOMATYCZNEJ I KONSULARNEJ:
Art.20 Traktat Wspólnoty Europejskiej stanowi, że każdy obywatel UE, który przebywa na terytorium państwa członkowskiego ma prawo do korzystania z ochrony władz dyplomatycznych i konsularnych innego państwa członkowskiego na takich samych warunkach jak obywatele tego państwa. Zgodnie z decyzją Rady Europy ochrona typu konsularnego dotyczy takich sytuacji, w których konieczna jest pomoc w przypadku śmierci, choroby, ciężkiego wypadku, zatrzymania lub aresztowania. Placówki konsularne zobowiązane są udzielania pomocy ofiarom przestępstw, a także obywatelom znajdującym się w potrzebie.
PRAWO DO PETYCJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO:
Art.21 ust.1 Traktatu UE stanowi, że każdemu obywatelowi WE przysługuje prawo składania petycji do Parlamentu Europejskiego na zasadach, które określa art.194 traktatu. Prawo petycji nie jest wyłącznie prawem obywateli UE, przysługuje ono bowiem każdej osobie fizycznej lub prawnej zamieszkałej lub mającej siedzibę w państwie członkowskim. Różnice między obywatelem UE, a tym drugim przypadkiem polega na tym, że w odniesieniu do obywatela U korzystanie z tego prawa nie zależy od miejsca zamieszkania zainteresowanego. Gdy chodzi o zakres przedmiotowy (co może być przedmiotem petycji) do możliwości załatwienia w formie petycji należą tylko sprawy, które załatwiane są w ramach kompetencji wspólnoty Europejskiej. Poza prawem do petycji znajdują się sprawy związane z działalnością w ramach drugiego i trzeciego filaru. Warunkiem aby wystąpić z wnioskiem o petycje do PE jest fakt aby problem będący przedmiotem petycji dotyczył osoby bezpośrednio składającej tą petycję, ponieważ przepisy unijne dopuszczają składanie petycji przez więcej niż 1 osobę przy zbiorowym wniosku musi być bezwzględna zgoda wszystkich składających petycje osób. Petycje odgrywają bardzo ważną rolę, są bowiem środkiem nawiązywania kontaktów obywateli UE z organami wspólnotowymi. Petycja umożliwia obywatelom poznanie roli i sposób działania instytucji europejskich, zaś z punktu widzenia PE petycje są źródłem informacji wpływu aktywności WE i jej organów na sytuację jednostek. Za pomocą petycji można bowiem podejmować odpowiednie środki, które zmierzają do przeciwdziałania naruszeniom prawa.
PRAWO SKARGI DO RZECZNIKA PRAW OBYWATELSKICH:
Urząd RPO został ustanowiony traktatem w Mastrii. RPO jest niezależnym organem wybieranym przez Parlament Europejski i wyposażonym w wiele uprawnień, które pozwalają na wypełnienie powierzonych mu zadań. Najważniejszym zadaniem Rzecznika jest sprawowanie kontroli nad prawidłowością działania instytucji wspólnotowych. Szczegółowo kompetencje RPO regulują przepisy art.195 traktatu WE oraz uchwała PE z 09.03.94r. o postanowieniach i ogólnych warunkach wykonywania funkcji RPO.
Art.21 ust.2 traktatu stanowi, że każdy obywatel UE może zwrócić się do RPO podobnie jak prawo petycji, prawo skargi do RPO przysługuje wszystkim osoba zarówno fizycznym jak i prawnym, mających swoją siedzibę w tym państwie. Przedmiotem skargi RPO są wszelkie nieprawidłowości występujące w działalności organów i ich sytuacji wspólnotowej. Pod pojęciem nieprawidłowości rozumiemy nie tylko niezgodne z prawem działania lub zaniechania ale również działania nieefektywne lub niedbałe. Nie wymaga się natomiast w przeciwieństwie do prawa petycji aby skutki zaistniałej sytuacji bezpośrednio dotyczyły skarżącego. Przepisy traktatu Wspólnot wyraźnie określają termin wniesienia skargi do RPO. Skarga powinna być wniesiona do RPO w ciągu 2 lat od dowiedzenia się o stanie faktycznym będącym jej podstawą. Aby wystąpić ze skargą do RPO wcześniej należy podjąć odpowiednie środki w stosunku do samego organu. RPO nie bada spraw, które były lub są przedmiotem postępowania sądowego.
Przepisy ze względu na jej jawność występowania organów zapewniają jednostce możliwość swobodnego dostępu do potrzebnych informacji zgodnie z art.21ust.3. Każdy obywatel może zwrócić się pisemnie do wskazanych w przepisie organów i instytucji w dowolnym języku z prośbą do pytającego o pisemną odpowiedź dotyczącą danej sprawy.art.255 traktatu wskazuje na prawo do dostępu do dokumentów instytucji wspólnotowych. Są to prawa, które wynikają z podstawowego prawa do dobrego zarządzenia zawartego w art.41 karty praw podstawowych . w tej karcie zawarte są przepisy stanowiące, że każda osoba w przypadku naruszenia przepisów prawnych może domagać się naprawienia wszelkich szkód wyrządzonych przez instytucje finansowe lub przez funkcjonariuszy wspólnot.
Pod koniec lat 90 nasiliła się dyskusja nad potrzebą stworzenia katalogu praw podstawowych. Na posiedzeniu w Kolonii w czerwcu 1990r. podjęto decyzję o rozpoczęciu spraw nad Kartą Praw podstawowych. Pracę nad tym dokumentem powierzono specjalnemu konwentowi, który składał się z 15 głów państw i rządów. PKE 16 deputowanych do parlamentu i 30 członków parlamentu krajowego. Po 2 z każdego państwa. Zespołowi temu przewodniczył niemiecki prezydent Ramom. Obserwatorami tego byli dwaj sędziowie .Po kilku miesiącach prac Konwent przedstawił projekt dokumentu, który w szczycie w Nicei 7.12.2000r. podpisany został przez przewodniczącego Parlamentu Europ. oraz przewodniczącego komisji Europ. i przewodniczącego obrad. Dokument ten proklamowały wszystkie państwa UE
Karta praw podstawowych składa się z preambuły oraz 54 artykułów, które ułożone są w 7 rozdziałach.
W I rozdziale zatytułowanym „Godność”, a zawarte w art. Od 1 do 5 ujęte są zagadnienia dotyczące nienaruszalności godności ludzkiej prawa do życia, zakazu tortur oraz zakazu niewolnictwa.
Rozdział II zatytułowany jest „Wolność” obejmuje art. Od 6 do 19 i zawiera min. Prawo do wolności i bezpieczeństwa, poszanowania życia prywatnego, ochronę danych osobowych, wolność myśli, sumienia, i wyznania, wolność wypowiedzi, informacji, zgromadzeń, nauki, prawo do własności i do azylu.
Rozdział III zatytułowany jest „Równość”, obejmuje art. Od20 do 26, dotyczy równości wobec prawa, równości kobiet i mężczyzn, praw dziecka, praw osób starszych oraz osób niepełnosprawnych.
Rozdział IV „Solidarność”, obejmuje art. Od 27 do 38, jest to nowe pojęcie, które pojawiło się w karcie dla określenia praw pracowniczych w zakresie informacji i konsultacji, dostępu do służb zatrudnienia, ochrony w razie nieuzasadnionego zwolnienia, zabezpieczenia społecznego, ochrony zdrowia, ochrony środowiska i ochrony konsumentów.
Rozdział V „Prawa obywateli” art. Od 39 do 46, w tym rozdziale wskazuje się na prawa wyborcze, prawa do dobrego zarządzania, prawa dostępu do dokumentów, prawa petycji do Parlamentu Europejskiego, prawa skargi do RPO, prawa wyborczego, poruszania się i pobytu, a także prawa do ochrony dyplomatycznej i konsularnej.
Rozdział VI „Wymiar sprawiedliwości”, art. Od 47 do 50, treścią są sprawy związane ze stosowaniem skutecznego środka prawnego, prawa do rzetelnego procesu, stosowanie zasady domniemania niewinności, prawo do obrony i zasada proporcjonalności.
Rozdziałem zamykającym treść karty jest Rozdział VII „Postanowienia ogólne”, art. Od 51 do 54, które stanowią jaki jest zakres stosowania karty, w jaki sposób może dojść do nadużywania praw i jakie ograniczenia w zakresie praw występują.
Karta praw podstawowych jest katalogiem znacznie szerszym niż dotychczasowe ujęcie praw. Jest to dokument nowoczesny bowiem zawiera przepisy, które dotyczą problemów współczesnego świata. W przepisach tej karty zawarte są postanowienia dotyczące praw osób starszych i integracji osób niepełnosprawnych. Karta praw podstawowych ma zastosowanie do instytucji i organizacji UE. Karta ta nie zawiera i nie ustanawia żadnych uprawnień, które byłyby sprzeczne z prawem pierwotnym, zaś ograniczenia praw zawarte w karcie mogą występować tylko wówczas gdy szanuje ogólne stosowane prawo.
POJĘCIE PRAWA EUROPEJSKIEGO
Prawo europejskie %u2013 jest swoistym systemem prawa; odrębnym od prawa międzynarodowego a także różniącym się od prawa poszczególnych państw członkowskich.
Prawo europejskie rozumiemy jak dotychczasowe prawo Unii Europejskiej wraz z ukształtowanymi zasadami, w których kładzie się nacisk na rozumienie i stosowanie norm prawnych; zwraca się uwagę na politykę wspólnotową, orzecznictwo sądowe, zwyczaje a także wartości, które tkwią w funkcjonowaniu Unii Europejskiej.
Prawo europejskie jest uporządkowanym systemem, uporządkowanym ze względu na określone kryteria, według których jest klasyfikowana.
Przyjmując jako kryterium sposób stanowienia prawa, prawo europejskie dzielimy na:
- prawo pierwotne %u2013 jest stanowione przez państwa członkowskie za pośrednictwem umów międzynarodowych
- prawo wtórne %u2013 stanowią organy wspólnotowe; na podstawie i w granicach prawa pierwotnego.
W skład prawa pierwotnego wchodzą następujące akty prawne:
1. Traktaty założycielskie
-traktat o utworzeniu europejskiej wspólnoty węgla i stali z dn. 18.04.1951r.,która to wspólnota przestała istnieć 21.07.2002r.
-traktat o utworzeniu europ. wspólnoty gospodarczej z dn. 25.03.1957
-traktat o utworzeniu europ. wspólnoty energii atomowej z dn. 25.03.1957 EUROATOM
2. Traktat z 07.02.1992r. %u2013 traktat o Unii Europejskiej %u2013 TUE zwany traktatem z Maastricht
3. Źródłami prawa europejskiego - aneksy i protokoły do traktatu
4. Traktaty akcesyjne
5. Konwencja o niektórych instytucjach wspólnotowych dla wspólnot europejskich oraz konwencja o ustanowieniu jednej rady i jednej komisji wspólnot europejskich; uzupełniające znaczenie mają jeszcze traktaty budżetowe oraz ogólne zasady, kt. wynikają z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości.
TRAKTATY USTANAWIAJĄCE WSPÓLNOTY EUROPEJSKIE:
Pierwszym i najstarszym traktatem jest TRAKTAT RZYMSKI zawarty 25.03.1957r. w Rzymie, który to traktat ustanowił europejską gosp.Traktat ten został zmieniony i uzupełniony przepisami jednolitego aktu europejskiego z sierpnia 1986r. a także został uzupełniony przepisami traktatu z Maastricht z 07.02.1992r.
Traktat o europejskiej wspólnocie gosp. zmieniono na Traktat Wspólnoty Europejskiej zaś traktat rzymski uzupełniono również przepisami traktatu Amsterdamskiego z 02.X.1997r. i przepisami traktatu Nicejskiego z 26.02.2001r.
WSPÓLNOTA EUROPEJSKA %u2013 jest szczególną organizacją międzynarodową określoną jako organizację ponad międzynarodową, która posiada swój porządek prawny i która obowiązuje na terytorium państw członkowskich. Zgodnie z art. 281 Traktatu Wspólnoty Europejskiej wspólnota ta ma osobowość prawną co oznacza, że w każdym z państw członkowskich wspólnota posiada zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych w najszerszym zakresie jakie przyznają ustawodawstwa krajowe osobom prawnym. Wspólnota Europejska może nabywać a także zbywać mienie ruchome i nieruchome a także może stawać przed sądem w tym wypadku jest reprezentowane przez komisję. WE na terytorium państw członkowskich korzysta z przywilejów i immunitetu, kt. są niezbędne do wykonywania zadań na warunkach, które określił specjalny dokument jakim jest Protokół z 08.04.1965r. w sprawie przywilejów i immunitetów wspólnot europejskich.
Zadania, które wykonuje Wspólnota Europejska realizują następujące jej instytucje:
- Parlament Europejskiej
- Rada
- Komisja
- Trybunał Sprawiedliwości
- Trybunał Obrachunkowy
zarówno Radę jak i Komisję w swoich działaniach wspierają Komitet Ekonomiczno-Społeczny; Komitet Regionów
TRAKTAT RZYMSKI w swej treści wskazuje na prawa obywatelskie określając pojęcie obywatela UE a także wskazuje na swobody, kt.mają zastosowanie w państwach członkowskich.
Swobodami tymi są:
1. Swobody przepływu towarów ich podstawą jest Unia Celna
2. Swobody przemieszczania się pracowników (celem tej grupy swobód jest znoszenie? wszelkiej dyskryminacji ze względu na przynależność państwową między pracownikami państw członkowskich w zakresie zatrudnienia, wynagrodzenia i innych warunków pracy)
3. Swobody przedsiębiorczości (podejmowanie i wykonywanie działalności prowadzonej na własny rachunek jak również zarządzanie przedsiębiorstwami i spółkami)
4. Swobody świadczenia usług
5. Swobody przepływu kapitału i płatności
Traktat ten w swej treści zawiera przepisy dotyczące konkurencji podatków czy też ujednolicenie ustawodawstw (prawa). Przepisy traktatu zmierzają do uregulowania wspólnych polityk takich jak: polityka rolna, transportowa czy polityka handlowa.
TRAKTAT Z MAASTRICHT
z 07.02.1992r. jest traktatem, kt. zmienił się w sposób zasadniczy wiele przepisów traktatu rzymskiego przyczyną ustanowienia traktatu z Maastricht było poszerzenie UE o kolejne państwa europejskie a z drugiej strony chodziło o opracowanie aktu prawnego, który wskazywać będzie państwom kandydującym jakie cele mają zrealizować po to aby ubiegać się o członkostwo w UE. Traktat ten wskazywał na tworzenie nowych form współpracy państw członkowskich w zakresie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa; przepisy tego traktatu wskazują również na założenie współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych a także przepisy traktatu znowelizowały funkcjonowanie współpracy gospodarczej.
Art. 6 traktatu z Maarstricht kładzie szczególny nacisk na takie zasady, jak:
- wolność,
- demokracja,
- poszanowanie praw człowieka
- poszanowanie wspólnych wartości
- poszanowanie prawa państwowego
UNIA EUROPEJSKA %u2013 jest organizacją o charakterze międzynarodowym; organizacją podlegającą przepisom międzynarodowym. Jest to organizacja wykonująca swoje zadania w myśl przepisów traktatu. W art.2 Traktatu Unii Europejskiej czytamy, że celem Unii jest:
1. Popieranie rozwoju gospodarczego i społecznego a także wysokiego poziomu zatrudnienia w państwach członkowskich
2. Utrwalanie tożsamości narodowej na arenie międzynarodowej zwłaszcza przez realizowanie wspólnej polityki zagranicznej bezpieczeństwa i obronności
3. Umacnianie ochrony, praw i interesów obywateli
4. Rozwijanie Unii (zapewnienie azylu)
5. Zachowanie dorobku wspólnotowego a także rozwój dorobku wspólnotowego.
TRAKTAT AKCESYJNY został uchwalony 16.04.2003r. a wszedł w życie 01.05.2004r. %u2013 jest wielostronną umową międzynarodową; jest zawierany z jednej strony z dotychczasowymi 15 państwami członkowskimi Unii z drugiej strony z 10 państwami, które kandydowały do UE.(otwarty adresowany jest do wszystkich państw kandydujących a zamknięty ściśle zamkniętym dokumentem)
Traktat akcesyjny dzieli się na 4 części:
1. stanowią części ogólne %u2013 jest to zasadnicza część traktatu
2. druga część stanowi akt dotyczący warunków przystąpienia 10 państw
3. część trzecia stanowią załączniki
4. część czwarta to protokoły, akt końcowy, deklaracje, wymiana listów
Zgodnie z art.1 traktatu akcesyjnego nowe państwa członkowskie stają się członkami UE a także stronami traktatów stanowionych przez Unię. Traktat akcesyjny zobowiązuje państwa członkowskie do przestrzegania przepisów prawa europejskiego w szczególności do respektowania konwencji, które mają na celu stworzenie jednolitej wspólnoty europejskiej.
Zgodnie z postanowieniami tego traktatu nowe państwa członkowskie zajmują taką samą pozycję co obecne państwa członkowskie wobec deklaracji, rezolucji a także stanowisk przyjętych przez Radę Europejską.
INSTYTUCJE PRAWA EUROPEJSKIEGO
W traktacie Wspólnoty Europejskiej w art.5 znajdują się postanowienia, które dot. instytucji organów o charakterze pomocniczym, a także pozostałych organów wspólnoty europejskiej. Wszystkie te organy określone są jako najważniejsze instytucje wspólnotowe.
W ramach art.5 w rozdz.7 ujętych jest 5 instytucji. Należą do nich :
- PARLAMENT EUROPEJSKI
- RADA
- KOMISJE
- TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI
- TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY
Oprócz tych instytucji w Traktacie Wspólnotowym przewidziano organy, które odpowiadają za wybrane dziedziny Wspólnoty Europejskiej są to organy o charakterze konsultacyjnym. Zaliczamy do nich Europejski Bank Inwestycyjny, Europejski System Banków Centralnych, Komitet Ekonomiczno-Społeczny i Komitet Regionów. Siedziby org. ustalone są w drodze porozumienia rządów państw członkowskich.
Rada obraduje w Brukseli. Obradują tam też Komisje, Frakcje i Komisje Parlamentu Europejskiego ORAZ Komitet Ekonomiczny. Trybunał Sprawiedliwości ma siedzibę w Luksemburgu, ale posiedzenia jego odbywają się również w Strasburgu. Jeżeli chodzi o instytucje fin. WE to główną siedzibą jest Frankfurt nad Menem. Art.5 Traktatu WE wskazuje nam, że celem instytucji wspólnotowych jest realizacja tych wszystkich zadań, które przewidują przepisy traktatu o Unii Europejskiej.
PARLAMENT EUROPEJSKI
Parlament Europejski składa się z przedstawicieli narodów państw należących do WE stanowi tak art. 189 traktatu WE. Ogólnie rzecz biorąc deputowani nie reprezentują tylko jednego narodu ale reprezentują interesy wszystkich należących do Wspólnoty. Do 1979r. deputowanych powoływały parlamenty krajowe z grona parlamentarzystów. Od 1979r. deputowani wybierani są bezpośrednio przez społeczeństwo w drodze powszechnych i bezpośrednich wyborów. Przepisy traktatu nicejskiego określiły maksymalną liczbę deputowanych - 732 osoby bez względu na liczbę państw członkowskich. Regulamin Parlamentu Europejskiego przewiduje istnienie następujących org.:
- PREZYDIUM - które uregulowane jest art.16 regulaminu Parlamentu Europejskiego; Prezydium wybierane jest na 2,5 roku; składa się z Przewodniczącego, 14 Wiceprzewodniczących, 5 Kwestorów
- FRAKCJE %u2013 (grupy polityczne) uregulowane są w art. 29 regulaminu; w skład frakcji wchodzi przynajmniej 19 członków; frakcja nie ma zdolności prawnej, chociaż traktat w Nicei w art. 191 wprowadził nowelizację, która umożliwia Radzie uchwalenia aktu prawnego określającego status partii politycznych na poziomie europejskim
- KOMISJE %u2013 zajmują się poszczególnymi zagadnieniami; są one ustanowione przez Parlament proporcjonalnie do wielkości frakcji z uwzględnieniem propozycji wypływających od państw członkowskich
- SEKRETARZ GENERALNY, które prace wspierane są przez sekretariat
Parlament decyduje zwykle bezwzględną większością głosów chociaż regulamin Parlamentu przewiduje warunek obecności przynajmniej 1/3 deputowanych. Obecność Parlamentarzystów może być spr. na żądanie.
KOMPETENCJE PARLAMENTU
Kompetencja Parlamentu Europejskiego na skutek zmian traktatów europejskich ciągle były poszerzane. Kompetencji tych nie da się porównać do pracy Parlamentu krajów ciągle bowiem część kompetencji, w której mogłyby wnieść do Parlamentu np. kompetencje ustawodawcze należące do kompetencji Rady Europy.
Kompetencje Parlamentu Europejskiego dzielimy na: - kontrolne; - inne kompetencje potrzebne do współdziałania aktów prawa pochodnego i wspólnotowego a także prawa budżetowego.
Największe kompetencje w zakresie kontroli ma Parlament Europejski w stosunku do Komisji. W myśl art. 197 Traktatu Wspólnoty Europejskiej Parlament Europejski ma prawo zadawania pytań Komisji, zaś Komisja ma obowiązek przedłożenia Parlamentowi przysługuje prawo wniesienia votum nieufności wobec Komisji a w konsekwencji może prowadzić do dymisji Komisji.
Wobec Rady Parlament nie posiada prawa do zadawania pytań. Rada zobowiązała się sama do odpowiedzi na pytania Parlamentu. Na mocy traktatu z Maastricht Parlament otrzymał prawo do powoływania tzw. KOMISJI ŚLEDCZYCH, których celem jest badanie nieprawidłowego zachowania w zakresie prawa wspólnotowego.
Kompetencje posiada również powoływany przez Parlament Europejski RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH, do którego obywatele mogą zwracać się ze skargami.
Największe kompetencje znajdują się w sferze budżetowej. Parlament wspólnie z Radą tworzy budżet Wspólnoty. Zawieranie umów międzynarodowych czy też zatwierdzanie niektórych aktów wymaga zgody Parlamentu. W pozostałych przypadkach Parlament nie ma inicjatywy ustawodawczej może wezwać Komisję do przetworzenia aktów wspólnotowych.
RADA UNII EUROPEJSKIEJ
Rada UE %u2013 w jej skład wchodzi po jednym przedstawicielu szczebla ministerialnego każdego państwa członkowskiego. Przedstawiciel ten upoważniony jest do zaciągania zobowiązań w imieniu państwa, które reprezentuje. Do Rady odnosi się pojęcie PREZYDENCJA, która w Radzie zmienia się co 6 m-cy w kolejności ustalonej w art. 203 Traktatu WE. Rada jest instytucją zajmującą się problematyką polityki zagranicznej, bezpieczeństwa. Powoływana jest większością kwalifikowaną, na czele której stoi Sekretarz Generalny, w skład Rady wchodzi również Z-ca Sekretarza Rady, który zarządza sekretariatem. Rezydencja skupia się na kierowaniu pracami Rady, zwoływaniu posiedzeń Rady oraz przewodniczeniu obradom. W zakresie polityki zagranicznej kraj, kt. sprawuje rezydencje reprezentuje UE na zewnątrz wobec państw trzecich. Głosowanie w Radzie odbywa się ustnie i osobiście, co do zasady Rada podejmuje decyzje zwykłą większością głosów zaś system głosowania większością kwalifikowaną nie ma obecnie zastosowania i jest w trakcie przygotowań.
Od 01.11.2004r. zaczął obowiązywać system Nicejski, który opiera się na następującym podziale głosów - do podjęcia uchwały konieczne jest:
- uzyskanie 233 głosów
- za uchwałą musi opowiedzieć się większość państw członkowskich ( co najmniej 13)
- musi się opowiedzieć 2/3 państw członkowskich w wyjątkowych sytuacjach gdy wynika to z uchwały komisji
Rada jest organem spełniającym główną rolę prawodawczą. Zgodnie z art. 94 Traktatu WE kompetencje prawodawcze są realizowane tylko wtedy gdy wynikają ze specjalnego upoważnienia.
Art. 202 Traktatu Wspól. Europ. wskazuje na inne zadania Rady, należą do nich:
- koordynowanie polityki gospodarczej państw członkowskich
- podejmowanie decyzji przez Radę
- określenie zasad na podstawie, których Komisja wykonuje akty prawne przyjęte przez Radę
Do prawa Rady należy również powoływanie członków Trybunału Obrachunkowego, Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
i Komitetu Regionów.
KOMISJA EUROPEJSKA
Początkowo Komisja Europejska przed rozszerzeniem WE składała się z 20 członków - komisarzy, którzy powoływani byli na 5 lat. Największe państwa członkowskie miały wtedy po 2 Komisarzy zaś pozostałe państwa po jednym Komisarzu. W momencie rozszerzenia UE nastąpił okres przejściowy, w którym każde z państw członk., w tym również nowe państwa członk. miały po 1 Komisarzu. Od 01.11.2004r. obowiązują nowe zasady w zakresie składu Komisji Europejskiej tzn. obecnie w związku z art. 213 ustęp 1 Traktatu WE w skład Komisji wchodzi po 1 obywatelu każdego państwa członkowskiego, co oznacza że liczba Komisarzy jest równa liczbie państw członk. Każdemu Komisarzowi podlega tzw. Dyrektor Generalny pełniący funkcje adm. pomocniczej. taka struktura porównana jest do ministerstw w prawie krajowym, poza tym istnieją działy specjalne, do których zaliczamy: sekretariat generalny, służbę prawną.
KOMPETENCJE KOMISJI EUROPEJSKIEJ
1. Komisja stoi na straży prawa wspólnotowego. Jest instytucją dbającą o integrację europejską; jest organem decyzyjnym i wykonawczym, a także reprezentującym Unię zarówno w kontaktach zewnętrznych jak i wewnętrznych. Kompetencje Kom.Eur. wynikają z różnych traktatów
- Traktat WE w art. 211 wskazuje, że Komisja czuwa nad stosowaniem postanowień traktatu; jest to realizowane w formie kontroli poszczególnych aktów prawnych, jak i działania innych organów
2. Komisja wydaje zalecenia i opinie w myśl przepisu art. 249 Traktatu WE
3. Komisja posiada uprawnienia do podejmowania samodzielnych decyzji tj. do uchwalania wszystkich aktów wspólnoty o ile traktat ustanawia odpowiednie upoważnienie
4. Do zadań Komisji należy współdziałanie przy tworzeniu prawa wspólnotowego np. składanie propozycji aktów prawnych
5. Komisja Europejska zobowiązana jest do wykonywania przekazanych jej przez Radę aktów prawnych. Komisja może również wprowadzać modyfikację w zakresie funkcjonowania innych instytucji a projekt Konstytucji Europejskiej zakłada możliwość tworzenia Ministerstwa Spraw Zagranicznych, które koordynowałoby wszystkie sprawy między państwami członkowskimi.
TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI
Art. 7 ust 1 TWE reguluje sprawy Trybunału Sprawiedliwości. TS jest instytucją, która składa się z sędziów po jednej osobie z każdego państwa członk. Sędziowie Trybunału powoływani są na 6 letnią kadencję przez zebranych w Radzie przedstawicieli państw członk. Działanie Trybunału wspierane jest przez 8 Rzeczników Generalnych, kt. pełnią rolę opiniotwórczą, ekspercką w sprawach podlegających rozpatrzeniu przez trybunał Sprawiedliwości. Ze składu sędziowskiego w TS wybierany jest Prezes Trybunału, a także mianowany jest ze składu Sekretarz. Do zadań Sekretarza należy nadzorowanie postępowania i zarządzanie adm. Trybunału Sprawiedliwości. TS zapewnia przestrzeganie prawa zwłaszcza przy jego interpretacji i stosowaniu. Oprócz TS w strukturach europejskich istnieje również sąd I instancji. Jednolity akt europejski umożliwił powstanie sądu I instancji po to, aby odciążyć od drobniejszych spraw Trybunału Sprawiedliwości. Sąd ten powoływany jest decyzją Rady, w jego skład wchodzi jeden sędzia z każdego państwa członk. Sędziowie sądu I instancji ze swego składu wybierają Prezesa, a cały skład sędziowski wybiera Sekretarza Sądu.
TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY
Kwestie Trybunału Obrachunkowego reguluje art. 246 Traktatu Wspólnoty Europejskiej w skład TO wchodzi po jednej osobie z każdego państwa członk. Skład TO powoływany jest przez Radę zaś zadaniem jest kontrola finansów Wspólnoty. Organami wspomagającymi te instytucje są:
- Komitet Ekonomiczno-Społeczny w skład którego wchodzi 350 członków z różnych środowisk gosp. i społ.; powoływani są oni przez Radę na okres 4 lat. Są to głównie osoby rekrutujące się z organizacji pracodawców i pracowników. Komitet ten pełni funkcje doradcze
- Komitet Regionów %u2013 składa się z reprezentantów org. regionalnych, lokalnych, pełni również funkcje doradcze w zakresie spraw odnoszących się do określonych terenów %u2013 regionów.
INTEGRACJA EUROPEJSKA
Pojęcie, zakres, modele integracji europejskiej
Integracja europejska %u2013 oznacza proces tworzenia całości lub części, które tworzą z tych elementów większą całość. Termin integracja używany jest w zestawieniu z takimi określeniami jak integracja gospodarcza, integ. polityczna, integ. społ., kulturowa, międzynarodowa czy też integ. regionalna. W skali międzynarodowej od dawna zachodziły procesy polegające na jednoczeniu się państw w większe organizmy czy też organizacje, kt. spełniały funkcje gosp., polityczne, obronne czy też realizowały cele religijne. Na poziomie integracji wpływ miały i mają nadal związki między państwami, a także tworzone przez te państwa różne formy instytucjonalne. Odnośnie integracji kształtowały się różne poglądy i wypracowywane były różne koncepcje. Najważniejszą rolę odgrywały koncepcje dot. federalizmu, konfederalizmu i funkcjonalizmu.
W ujęciu federalizmu pod poj. integracji rozumiemy koncentrację władzy na płaszczyźnie ponad państwowej co w konsekwencji prowadzi do państwa federalnego.
Konfederalizm oznacza zachowanie państwa polegające na utrzymaniu zasadniczych uprawnień i wyposażenie wspólnych organów w wyraźnie określone koncepcje.
Funkcjonalizm przyjmuje, że działania integracyjne przede wszystkim powinny obejmować struktury gospodarcze, a za ich pomocą należy dążyć do praktycznego rozwiązywania problemów współpracy międzynarodowej.
Obecnie przedmiotem szczególnego zainteresowania wszystkich państw członk. jest integracja gospodarcza. Integracja ta realizowana jest w kilku etapach, ma ona postać strefy wolnego handlu unii celnej, wspólnego rynku unii gospodarczej i pieniężnej a także ostatecznie ma postać pełnej integracji. Strefy wolnego rynku charakteryzują się likwidacją ceł i wszelkich ograniczeń w obrotach handlowych wewnątrz unii, a także wprowadzeniem jednolitych wspólnych taryf celnych w obrocie zewnętrznym. Unię celną obejmuje wspólny rynek i ustanawia się go dla urzeczywistnienia swobodnego przepływu towarów, osób, usług, kapitału. Przy pomocy unii gosp. i pieniężnej koordynuje się wspólne polityki gospodarcze państw. Koordynuje się również politykę fiskalną i budżetową co prowadzić może do centralizacji polityki pieniężnej. Końcowym efektem połączenia się gospodarek państwowych w jeden organizm gospodarczy, który kierowany jest przez jeden ośrodek władzy i który pozwala na takie gospodarowanie, kt. wiąże się z polityką zagraniczną obronną, a także ze sprawami z wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.
Wspólnota Europejska funkcjonuje w oparciu o trzy podstawowe filary.
I FILAR UNII EUROPEJSKIEJ
Najistotniejszą rolę w procesie integracji odgrywa I filar dot. integracji gospodarczej.
Na integrację tą składają się ciągle 3 wspólnoty:
- Wspólnota Europejska, kt. początkowo nosiła nazwę Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (na mocy traktatu rzymskiego nazwę zmieniła na WE),
- Europejska Wspólnota węgla i stali,
- Europejska Wspólnota Energii Atomowej EUROATOM
Podstawowe znaczenie ma WE, jest ona org. międzynarodową w rozumieniu prawa międzynarodowego posiada ona podmiotowość prawną ale w znaczeniu wtórnym tzn. zależnym od woli państw założycielskich.
Zgodnie z art.2 Traktatu WE celami wspólnoty są:
- zapewnienie poziomu zatrudnienia,
- zapewnienie wzrostu gospodarczego,
- podnoszenie i wyrównywanie poziomu życia pomiędzy poszczególnymi regionami wspólnoty,
- osiągnięcie spójności gosp. i społ. a także solidarności między państwami członk., a także przestrzeganie równouprawnienia kobiet i mężczyzn.
Celem WE jest zapewnienie rozwju gosp. i społ. dla wszystkich państw członk. Realizacja tych celów opiera się na ogólnych zasadach, kt. wynikają z traktatów założycielskich.
Do zasad tych zaliczamy:
1. zasada niedyskryminacji ze względu na obywatelstwo ( zgodnie z tą zas. należy prowadzić działalność gosp. w jednakowy sposób z wszystkimi stronami)
2. zasada lojalności pod pojęciem, kt. rozumiemy takie działania państw członk.,kt. zmierzają do zapewnienia skuteczności prawa, a także zobowiązują państwa członk. do powstrzymania się od jakichkolwiek działań, kt. mogłyby podważyć skuteczność prawa
3. zasada proporcjonalności i subsydiarności. zasady te wiążą się z podejmowaniem decyzji przede wszystkim chodzi o przeniesienie podejmowania decyzji na możliwie najniższy szczebel adm. i po drugie, że kompetencje przyznane muszą być proporcjonalnie do możliwości tych instytucji.
W ramach I filaru materialno - prawnymi podstawami są przepisy, kt. odnoszą się do swobodnego: - przepływu towarów, - przepływu osób, - przepływu kapitału.
Aby realizować wszystkie założenia I filaru konieczna jest pomoc państw, kt. musi być zgłaszana do Komisji Europejskiej. Istotne znaczenie w integracji gosp. odgrywają wspólne polityki (wspólne działania w jednym kierunku). Najważniejszą z tych polityk jest handlowa. Ta wspólna polityka jest jedną z dwóch dziedzin obok polityki rybołustwa, kt. zastrzeżone są do wyłąćznej kompetencji wspólnoty europejskiej. Wspólna polityka handlowa reguluje stosunki handlowe między wspólnotą europ. i państwami nie członkowskimi tj. w szczególności reguluje politykę celną i politykę eksportową. Drugą istotną polityką jest polityka ochrony środowiska. Kwestię tą regulują art. od 174 do 176 Traktatu WE. Polityka ta wraz ze wzrostem świadomości społeczeństw odgrywa coraz większe znaczenie. Celem wspólnej polityki ochr.środ. jest unikanie zagrożeń ekologicznych zarówno na etapie ewentualnego zagrożenia. W ramach tej polityki określa się też zasady odpowiedzialności sprawców zanieczyszczeń za spowodowane szkody. Akty prawne w zakresie ochr.środ. wydawane są przez instytucje wspólnotowe zaś finansowanie środków och.środ. odbywa się przez państwa członk. Najważniejszym instrumentem realizacji jednego z celów integracji gosp. jest polityka rolna. Zadaniem działań w tym zakresie jest zrównanie poziomów życia między regionami miejskimi i wiejskimi, a także podejmowanie takich działań aby poszczególne państwa członk. były samowystarczalne w zakresie wyżywienia ludności i utrzymywania dotychczasowego poziomu produkcji rolnej. Gospodarka rolna opiera na 2 kategoriach przepisów. Z jednej strony mamy do czynienia z przepisami dotyczącymi rynku wewnętrznego z drugiej zaś występują szczegółowe regulacje, kt. odnoszą się np. do wspólnej org. rynku rolnego. Org. rynku rolnego może mieć charakter pełny np. dotyczy zbóż, mleka i prod. mlecznych, może mieć charakter częściowy dot.np. cukru, mięsa wieprzowego a także może mieć charakter ramowy i ma zastosowanie np. do drobiu czy jajek. Podstawowym sposobem stabilizacji rynku rolnego jest system interwencyjny skupu produktów rolnych. Polityka rolna odnosi się do różnorodnych opłat i premii. Instrumentem tej polityki jest również stosowanie polityki strukturalnej, kt. celem jest dostosowanie struktury upraw do potrzeb gospodarki wspólnotowej. Finansowanie wspólnej polityki rolnej odbywa się z budżetu wspólnot poprzez europejski fundusz gwarancji i ukierunkowania rolnictwa.
FILAR II UNII EUROPEJSKIEJ
Dotyczy wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Utworzenie wspólnej polityki zagr. i bezpiecz. wraz z utworzeniem UE jest warunkiem określonego rozwoju. W momencie ustanowienia WE stało się oczywistym stworzenie projektu politycznego, kt. miałby skutki międzynarodowe. W stosunkach międzynarodowych początkowo WE rozwijało się powoli a w latach 70 powstał europejska współpraca polityczna. Na przełomie lat 80 i 90 rozpoczęto proces umacniania odpowiedzialności europejskiej w zakresie bezpieczeństwa. Działania podejmowano na kontynencie europ. miały na celu stworzenie z jednej strony przeciw wagi a z drugiej europejskiego instrumentu współpracy ze USA.
W 1950r. został przedstawiony plan przez Francuzów stosownie do kt. utworzona miała być armia europ. pod wspólnym dowództwem. Na bazie tego planu państwa członk. podpisały układ o utworzeniu europ. wspólnoty obronnej. W latach 60 podjęto dalsze działania zmierzające do zacieśnienia współpracy w dziedzinie polityki zagr. i polityki obronnej. Postulowano aby decyzje w tych sprawach zapadały większością głosów i wskazywano na takie sprawy, kt. mogą być w taki sposób załatwione. Postępy w dziedzinie rozwoju współpracy wystąpiły dopiero w kwietniu 1969. Szefowie państw i rządów na posiedzeniu w Hadze zobowiązali ministrów spraw. zagr. do podjęcia prac w celu osiągnięcia jedności politycznej. W 1970r. w Luksemburgu ministrowie spraw zagr. przyjęli postanowienia, w kt. określono cele i sposoby współpracy w dziedzinie polityki zagranicznej. W lipcu 1973 na mocy raportu kopenhadzkiego zobowiązano państwa członk. do konsultacji przed podjęciem decyzji w istotnych sprawach z zakresu polityki zagr., a także podkreślono jednolitość wszelkich działań w celu realizacji wspólnego programu. W Kopenhadze ustanowiono grupę tzw. korespondentów europejskich po to aby utrzymywać bieżące kontakty między państwami. Utworzono również specjalną sieć połączeń teleksowych. Na szczycie paryskim w grudniu 1974 wprowadzono zasadniczą zmianę w zakresie europejskiej współpracy obronnej. Utworzono Radę Europejską składającą sie a szefów państw i rządów, kt. wraz z ministrami spraw zagr. regularnie spotykała się i dyskutowano nad problemami Europy jako całości. Jednolity akt europejski z 1986r. wyraźnie określa zasady współpracy w dziedzinie polityki zagranicznej. Jest to dok. podstawowy w tym zakresie, kt. opiera się na zasadach tożsamości, a równocześnie spójności i solidarności państw.
Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa dotyczy zachowania wspólnych wartości podstawowych interesów bezpieczeństwa UE i popierania współpracy międzynarodowej. Organami, kt. realizują tę politykę jest wspomniana Rada Europejska jak również Parlament Europejski.
W ramach II filaru szczególna rola przypada tzw. prezydencji %u2013 stanowi o tym art. 18 traktatu, kt. określa 3 funkcje prezydencji:
- prezydencja reprezentuje UE w sprawach objętych wspólną polityką zagr. i bezpieczeństwa
- jest odpowiedzialna za podejmowanie decyzji w tych sprawach
- reprezentuje stanowisko UE w org. międzynarod. i form konferencji międzynarodowej
III FILAR UNII EUROPEJSKIEJ
Dotyczy współpracy sądowej i policji w sprawach karnych. Początki współpracy w zakresie spraw wewnętrznych i wymiaru sprawiedliwości odnoszą się do lat 70 kiedy to właściwi ministrowie państw członk. podjęli działania zmierzające do ograniczenia i zwalczania terroryzmu i przestępczości zorganizowanej w związku z zamiarem zniesienia kontroli na granicach wewnętrznych, ,a także w związku z koniecznością wzmożenia zwalczania przestępczości zorganizowanej zintensyfikowano współpracę %u2013 efektem czego było zawarcie przez państwa Beneluksu, Niemcy i Francję porozumienia z Schengen. Były to dwie umowy międzynarodowe, z kt. pierwsza podpisana została 14.06.1985 r. Miała ona charakter programowy i wytyczała główne kierunki współpracy pomiędzy państwami. Drugą umową była um. z 19.06.1990r., kt. precyzowała ściślej zagadnienia imigracji, azylu, współpracy sądowej i współpracy policyjnej. Porozumienie z Schengen od początku pomyślane było jako system współpracy pomiędzy państwami członk.
Prawną podstawą realizacji III filaru są przepisy Traktatu UE a konkretnie tyt.VI art.29-42.
Przepisy te regulują:
- politykę azylową
- zasady przekraczania granic zewnętrznych oraz środki kontroli granic
- politykę imigracyjną
- zwalczanie narkomanii
- zwalczanie przestępczości międzynarodowej
- współpracę w sprawach cywilnych i karnych
- współpracę policyjną w tym zwalczanie terroryzmu, pzremytu narkotyków i innych form przestępczości międzynarodowej oraz wymianę informacji poprzez utworzenie europejskiego biura policji tzw. EUROPOLU
Aby realizować III filar konieczna jest współpraca takich instytucji jak Rady Europejskiej, kt. nadaje kierunki działania i wytyczne w tych sprawach Komisji Europejskiej czy Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Początkowo Europejski Trybunał Sprawiedliwości w zakresie III filaru nie miał żadnych kompetencji, obecnie na mocy art. 234 Traktatu może dokonywać wykładni oraz badać ważność decyzji podejmowanych przez poszczególne organy.
Instrumentami prawnymi niezbędnymi do realizacji III filaru są:
- wspólne działania,
- wspólne stanowiska
W ramach wspólnych działań podejmuje się decyzje zaś w przypadku wspólnych stanowisk wypracowuje się je często w drodze kompromisu. Działania w ramach III filaru finansowane są zarówno z budżetu UE jak i z budżetów państw członk.
III filar jest najszybciej rozwijającą się dziedziną prawa UE zawierającą największą liczbę środków niezbędnych do jego realizacji. Szczególna rola w tym zakresie przypada uchwalonym już wcześniej konwencjom.
Do najważniejszych zaliczamy:
- konwencja dublińską z 1990 w sprawie wniosków azylowych
- konwencja o ochronie interesów wspólnoty z 1995r.,kt. ma na celu zwalczanie przestępstw dokonywanych na szkodę finansów
- konwencja o ekstradycji z 1995 i 1996 %u2013 ich celem jest przyśpieszenie procedur ekstradycyjnych sprawców przestępstw o charakterze terrorystycznym
- konwencja o europolu z 1995r. na mocy kt. utworzono międzynarodową jednostkę policyjną. Początkowo jednostka ta przekazywała informacje dot. np. sprawców %u2013 obecnie jej celem jest zwalczanie handlu narkotykami, pornografii dziecięcej, fałszerstwem pieniędzy, kradzieżą samochodów czy też nielegalną imigracją.
(ĆWICZENIA)
Źródła prawa europejskiego dzielimy na:
Pierwotne prawo stanowi podstawę wspólnoty(„konstytucje wspólnoty)
--pisane prawo pierwotne: podstawowymi źródłami są Traktaty Ustanawiające Wspólnotę Europejską i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej wraz z protokołami i aneksami. Źródłami pisanego prawa są również traktaty uzupełniające i zmieniające jak również traktaty o przystąpieniu nowych państw do Wspólnoty Europejskiej. Z polskiego punktu widzenia istotnym żołdem prawa pisanego jest Traktat Akcesyjny, który stanowi podstawę prawną przystąpienia Polski do UE.
--niepisane prawo pierwotne- są to ogólne zasady prawa oraz prawo zwyczajowe. Prawo europejskie nie posiada ani katalogu praw podstawowych, ani ogólnych zasad proceduralnych. Lukę w tym zakresie wypełniają ogólne zasady prawa, które służą do rozwiązywania problemów nieuregulowanych wprost w przepisach prawa wspólnotowego. Do reguły prawa wspólnotowego wprowadzono, w oparciu o wybrane przepisy konstytucji i szczegółowych ustaw państw członkowskich, a także o przepisy zawarte w umowach międzynarodowych zawieranych między państwami. Szczególne miejsce wśród aktów prawa zajmuje Europejski Konwent Praw Człowieka, bowiem na jej podstawie wypracowane są inne reguły zawarte w niniejszych aktach prawa np. Trybunał Sprawiedliwości na podstawie tej konwencji sformułował podstawowe prawa jednostki, które zawarte zostały w Karcie Praw Podstawowych.
Prawo zwyczajowe- w przeciwieństwie do ogólnych zasad prawa nie ma większego znaczenia praktycznego, spełnia ono funkcje pomocniczą, bowiem pozwala na wykorzystanie istniejących praktyk dla lepszego funkcjonowania organów wspólnotowych.
Pochodne prawo tworzą organy wspólnotowe na podstawie odpowiednich upoważnień zawartych w prawie pierwotnym. Prawo pochodne wspólnotowe jest prawo, które powstaje z udziałem państw wspólnotowych, jest to prawo opierające się na prawie pierwotnym. Elementy prawa wspólnotowego są przede wszystkim Umowy Międzynarodowe, które Wspólnota Europejska zawiera z państwami trzecimi.
Art.249 Traktat Wspólnoty Europejskiej przewiduje następny rodzaj źródeł pochodnego prawa wspólnotowego:
v Rozporządzenia- Art. 249 ust.2 Traktat Wspólnoty Europejskiej charakteryzuje rozporządzenie, które można porównać z ustawą w prawie krajowym, czyli w rozporządzeniu wspólnotowym rozporządzenie zajmuje naczelne miejsce. W prawie wspólnotowym nie ma związku rozporządzenia z ustawą. Rozporządzenie jest aktem prawnym normatywnym, zawierającym regulacje generalna i abstrakcyjną. Rozporządzenie obowiązuje w całości i tym różni się od dyrektywy, że nie określa konkretnego celu jaki ma spełniać. Rozporządzenie obowiązuje bezpośrednio, co oznacza, że nie trzeba w konkretnym państwie wydawać dodatkowego aktu prawnego, który pozwoliłby na transformacje rozporządzenie unijnego.
v Dyrektywy- zawierają przepisy Art. 249 ust.3. nie maja odpowiednika w prawie krajowym. Skierowane są wyłącznie do państw członkowskich zobowiązują je do wydania w określonym terminie przepisów krajowych, odpowiadających treści dyrektywy.
v Decyzje- zawierają przepisy Art. 249 ust.4. są indywidualnymi źródłami prawa. Są kierowane zarówno do osób fizycznych jak i osób prawnych, a także do konkretnych państw. Gdy skierowane są do osób fizycznych lub prawnych porównywalne są do decyzji krajowych o charakterze administracyjnym. Gdy zaś kierowane są do konkretnych państw zbliżone są do dyrektyw.
v Zażalenia i Opinie – nie maja one charakteru wiążącego. Wobec adresatów i wobec stron trzecich nie ustanawiają żadnych praw i obowiązków, mogą wymierzać jednak skutek prawny w orzeczeniach wstępnych
Oprócz pierwotnych i pochodnych źródeł prawa wspólnotowego istnieją także akty prawne nienazwane, do których zaliczamy:
q Rezolucje
q Uchwały
q Program
Są to akty, które nie są wydawane przez takie akty jak rada, komisja, czy Parlament Europejski
JEDNOSTKA W UNII EUROPEJSKIEJ:
Pojęcie jednostki w UE rozwijało się w prawie wspólnotowym od blisko 50 lat pozycja jednostki zmieniła się i zmienia się nadal. Początkowo prawo wspólnotowe interesowało się jednostką jedynie jako czynnikiem gospodarczym, niezbędnym do osiągnięcia celów integracji gospodarczej, z czasem prawa jednostki rozwijały się i umacniały. Została zapewniona zapewniona ochrona podstawowych praw człowieka w płaszczyźnie wspólnotowej. Przyznano również prawa o charakterze politycznym jak np. praw do udziału w wyborach bezpośrednich do parlamentu europejskiego. Prawo UE określa status prawny jednostek w ramach systemu Unii w sposób szczegółowy, przy czym odnosi się nie tylko do obywateli Unii, ale również do wszystkich innych jednostek, które podlegają jurysdykcji prawa europejskiego.
Pojęcie obywatelstwa zostało określone w preambule traktatu UE z Mastrii. Przepis ten stanowi, że „Wysokie umawiające się strony postanowiły ustanowić jednolite obywatelstwo dla swoich obywateli”. Jest to jeden z podstawowych celów realizacji UE określonych w art.8
Traktat UE określa w swoich przepisach kto jest uznawany za obywatela UE mówi o tym art.17 traktatu UST. 1
Traktat UE określa katalog praw obywatelskich art.17 ust.2
Określa środki, które podejmowane są w celu wznawiania i rozwijania praw europejskich
Art.17 ust. 1 stanowi, że niniejszym ustanawia się obywatelstwo Unii każda osoba posiadająca obywatelstwo państwa członkowskiego staje się obywatelem UE, przy czym obywatelstwo U nie zastępuje obywatelstwa państwa, ale je uzupełnia. Obywatelstwo w UE posiada nie tylko charakter symboliczny, ale również określoną zawartość prawną rodzącą określone konsekwencje. Można powiedzieć, że obywatelstwo w Unii ma charakter zależny i uzupełniający.
Oznacza to, że:
Uzyskane obywatelstwa U nastąpić może wraz z nabyciem przez jednostkę obywatelstwa państwa członkowskiego z godnie z zasadami przewidzianymi przez prawo w danym państwie, co oznacza, że obywatelstwa w UE nie można uzyskać na podstawie jednolicie określonych warunków.
Status obywatelstwa Unii przysługuje wszystkim obywatelom państw członkowskim bez względu na to czy posiadają obywatelstwo więcej niż 1 państwa, w tym również państwa trzeciego.
Utrata tego obywatelstwa wyłącznie związane jest z utratą statusu państwa członkowskiego (wówczas następuje również utrata obywatelstwa w U).
Obywatele w UE posiadają zarówno prawa jak i obowiązki zgodnie z art.17 ust.2 katalog praw i obowiązków ustanowiony jest traktatem z Mastrii. Katalog ten nie ogranicza się tylko do praw i obowiązków, które określone są w części 2 traktatu, ale również są to prawa i obowiązki rozrzucone w całym traktacie. Zalicza się do nich zarówno prawa, które wcześniej zostały ustanowione na gruncie prawa wspólnotowego (np. prawa wynikające ze swobód rynkowych, czyli prawa człowieka, jak również prawa, które zostały wypracowane w miarę rozwoju UE).
Prawa i obowiązki obywatelskie U ulegają ciągłemu rozszerzeniu. W 2000r, w Nicei została przyjęta Karta Praw Podstawowych, która w rozdziale 5 zawiera tytuł prawa obywateli. Rozdział ten oprócz już istniejących praw i obowiązków, rozszerza do tzw. dobrej administracji.
Art.17 ust.2 mówi o obowiązkach obywateli UE chociaż nie są one rozumiane jako obowiązki o powszechnym charakterze. Katalog praw UE nie ma charakteru zamkniętego.
Art.22 stwarza możliwości idealnego rozwoju tych praw. Wynika to z faktu, że co trzy lata Komisja Europejska składa do Parlamentu Europejskiego i Społecznego sprawozdania z realizacji tych przepisów. Innym sposobem rozszerzenia praw obywatelskich jest doskonalenie procedury prawnej co pozwala na uzupełnienie istniejących już przepisów.
PRAWO SWOBODNEGO PORUSZANIA SIĘ I POBYTU:
Prawo to jest wymieniane najczęściej spośród praw UE. Prawo to uznaje się jako określające stosunek prawny obywatela U. z drugiej strony wykorzystanie tego prawa pozwala na wykorzystanie również innych praw.
Prawo swobodnego poruszania się i prawo do pobytu było stopniowo gwarantowane obywatelom państw członkowskich jeszcze przed wejściem w życie traktatu. Właściwie swoboda przepływu osób mogła gwarantować realizację wspólnego rynku. Od początku korzystały z niego, zajmowały się działalnością gospodarczą.
Zaliczano do nich:
Osoby, które samodzielnie prowadziły tą działalność. Zaliczano do nich pracowników najemnych, jak również osoby, które świadczyły usługi w UE. Z czasem prawa te rozszerzano również o członków rodzin.
Kwestie swobodnego poruszania się i pobytu uregulowano w specjalnych dyrektywach, które:
o Dyrektywa z 90r. nr 364- Stanowiły o prawach bytu
o Dyrektywa z 90r. nr 365- dotyczy osób prowadzących samodzielną działalność gospodarczą
o Dyrektywa z 90r. nr 366- dotyczy studentów, początkowo ze względu na podstawę prawną nie weszła w życie i zastąpiono ją dyrektywą z 93r. nr 96
Zakres prawa swobodnego poruszania się i prawo pobytu obejmuje przede wszystkim wszelkie uprawnienia, które pozwalają na realizacje tego prawa, a więc dotyczą wjazdu na terytorium wybranego państwa członkowskiego. Wyjazd z państwa ojczystego, prawo do przebywania przejściowo na terytorium państw członkowskich, prawo do zamieszkania na stałe w tym państwie i co w konsekwencji pozwala na przemieszczanie się i przebywania na terytorium tego państwa do, którego przybywa obywatel, ma obowiązek jednakowego traktowania obywateli własnych i obywateli innych państw, pod warunkiem, że posiadają oni status obywatela U i fakt legalnego pobytu w danym państwie.
Prawo wyborcze- art19. Traktat Wspólnoty Europejskiej stanowi, że obywatelom U przysługuje prawo do głosowania i kandydowania do Parlamentu Europejskiego w wyborach lokalnych.
Kwestie te regulują 2 dyrektywy:
Z 93r. nr 109- odnosząca się do Parlamentu Europejskiego
Z 83r. która dotyczy wyborów lokalnych.
Wybory do Parlamentu Europejskiego dawniej odbywały się spośród parlamentów w danym państwie, a obecnie w państwie członkowskim wybory te mają charakter powszechny i bezpośredni. W podobny sposób odbywają się wybory do lokalnych organów. Osoba ma tylko 1 głos w danym państwie członkowskim. Decyzja w , którym państwie dana osoba uczestniczyć będzie w wyborach do Parlamentu Europejskiego należy do zainteresowanego.
PRAWO DO OCHRONY DYPLOMATYCZNEJ I KONSULARNEJ:
Art.20 Traktat Wspólnoty Europejskiej stanowi, że każdy obywatel UE, który przebywa na terytorium państwa członkowskiego ma prawo do korzystania z ochrony władz dyplomatycznych i konsularnych innego państwa członkowskiego na takich samych warunkach jak obywatele tego państwa. Zgodnie z decyzją Rady Europy ochrona typu konsularnego dotyczy takich sytuacji, w których konieczna jest pomoc w przypadku śmierci, choroby, ciężkiego wypadku, zatrzymania lub aresztowania. Placówki konsularne zobowiązane są udzielania pomocy ofiarom przestępstw, a także obywatelom znajdującym się w potrzebie.
PRAWO DO PETYCJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO:
Art.21 ust.1 Traktatu UE stanowi, że każdemu obywatelowi WE przysługuje prawo składania petycji do Parlamentu Europejskiego na zasadach, które określa art.194 traktatu. Prawo petycji nie jest wyłącznie prawem obywateli UE, przysługuje ono bowiem każdej osobie fizycznej lub prawnej zamieszkałej lub mającej siedzibę w państwie członkowskim. Różnice między obywatelem UE, a tym drugim przypadkiem polega na tym, że w odniesieniu do obywatela U korzystanie z tego prawa nie zależy od miejsca zamieszkania zainteresowanego. Gdy chodzi o zakres przedmiotowy (co może być przedmiotem petycji) do możliwości załatwienia w formie petycji należą tylko sprawy, które załatwiane są w ramach kompetencji wspólnoty Europejskiej. Poza prawem do petycji znajdują się sprawy związane z działalnością w ramach drugiego i trzeciego filaru. Warunkiem aby wystąpić z wnioskiem o petycje do PE jest fakt aby problem będący przedmiotem petycji dotyczył osoby bezpośrednio składającej tą petycję, ponieważ przepisy unijne dopuszczają składanie petycji przez więcej niż 1 osobę przy zbiorowym wniosku musi być bezwzględna zgoda wszystkich składających petycje osób. Petycje odgrywają bardzo ważną rolę, są bowiem środkiem nawiązywania kontaktów obywateli UE z organami wspólnotowymi. Petycja umożliwia obywatelom poznanie roli i sposób działania instytucji europejskich, zaś z punktu widzenia PE petycje są źródłem informacji wpływu aktywności WE i jej organów na sytuację jednostek. Za pomocą petycji można bowiem podejmować odpowiednie środki, które zmierzają do przeciwdziałania naruszeniom prawa.
PRAWO SKARGI DO RZECZNIKA PRAW OBYWATELSKICH:
Urząd RPO został ustanowiony traktatem w Mastrii. RPO jest niezależnym organem wybieranym przez Parlament Europejski i wyposażonym w wiele uprawnień, które pozwalają na wypełnienie powierzonych mu zadań. Najważniejszym zadaniem Rzecznika jest sprawowanie kontroli nad prawidłowością działania instytucji wspólnotowych. Szczegółowo kompetencje RPO regulują przepisy art.195 traktatu WE oraz uchwała PE z 09.03.94r. o postanowieniach i ogólnych warunkach wykonywania funkcji RPO.
Art.21 ust.2 traktatu stanowi, że każdy obywatel UE może zwrócić się do RPO podobnie jak prawo petycji, prawo skargi do RPO przysługuje wszystkim osoba zarówno fizycznym jak i prawnym, mających swoją siedzibę w tym państwie. Przedmiotem skargi RPO są wszelkie nieprawidłowości występujące w działalności organów i ich sytuacji wspólnotowej. Pod pojęciem nieprawidłowości rozumiemy nie tylko niezgodne z prawem działania lub zaniechania ale również działania nieefektywne lub niedbałe. Nie wymaga się natomiast w przeciwieństwie do prawa petycji aby skutki zaistniałej sytuacji bezpośrednio dotyczyły skarżącego. Przepisy traktatu Wspólnot wyraźnie określają termin wniesienia skargi do RPO. Skarga powinna być wniesiona do RPO w ciągu 2 lat od dowiedzenia się o stanie faktycznym będącym jej podstawą. Aby wystąpić ze skargą do RPO wcześniej należy podjąć odpowiednie środki w stosunku do samego organu. RPO nie bada spraw, które były lub są przedmiotem postępowania sądowego.
Przepisy ze względu na jej jawność występowania organów zapewniają jednostce możliwość swobodnego dostępu do potrzebnych informacji zgodnie z art.21ust.3. Każdy obywatel może zwrócić się pisemnie do wskazanych w przepisie organów i instytucji w dowolnym języku z prośbą do pytającego o pisemną odpowiedź dotyczącą danej sprawy.art.255 traktatu wskazuje na prawo do dostępu do dokumentów instytucji wspólnotowych. Są to prawa, które wynikają z podstawowego prawa do dobrego zarządzenia zawartego w art.41 karty praw podstawowych . w tej karcie zawarte są przepisy stanowiące, że każda osoba w przypadku naruszenia przepisów prawnych może domagać się naprawienia wszelkich szkód wyrządzonych przez instytucje finansowe lub przez funkcjonariuszy wspólnot.
Pod koniec lat 90 nasiliła się dyskusja nad potrzebą stworzenia katalogu praw podstawowych. Na posiedzeniu w Kolonii w czerwcu 1990r. podjęto decyzję o rozpoczęciu spraw nad Kartą Praw podstawowych. Pracę nad tym dokumentem powierzono specjalnemu konwentowi, który składał się z 15 głów państw i rządów. PKE 16 deputowanych do parlamentu i 30 członków parlamentu krajowego. Po 2 z każdego państwa. Zespołowi temu przewodniczył niemiecki prezydent Ramom. Obserwatorami tego byli dwaj sędziowie .Po kilku miesiącach prac Konwent przedstawił projekt dokumentu, który w szczycie w Nicei 7.12.2000r. podpisany został przez przewodniczącego Parlamentu Europ. oraz przewodniczącego komisji Europ. i przewodniczącego obrad. Dokument ten proklamowały wszystkie państwa UE
Karta praw podstawowych składa się z preambuły oraz 54 artykułów, które ułożone są w 7 rozdziałach.
W I rozdziale zatytułowanym „Godność”, a zawarte w art. Od 1 do 5 ujęte są zagadnienia dotyczące nienaruszalności godności ludzkiej prawa do życia, zakazu tortur oraz zakazu niewolnictwa.
Rozdział II zatytułowany jest „Wolność” obejmuje art. Od 6 do 19 i zawiera min. Prawo do wolności i bezpieczeństwa, poszanowania życia prywatnego, ochronę danych osobowych, wolność myśli, sumienia, i wyznania, wolność wypowiedzi, informacji, zgromadzeń, nauki, prawo do własności i do azylu.
Rozdział III zatytułowany jest „Równość”, obejmuje art. Od20 do 26, dotyczy równości wobec prawa, równości kobiet i mężczyzn, praw dziecka, praw osób starszych oraz osób niepełnosprawnych.
Rozdział IV „Solidarność”, obejmuje art. Od 27 do 38, jest to nowe pojęcie, które pojawiło się w karcie dla określenia praw pracowniczych w zakresie informacji i konsultacji, dostępu do służb zatrudnienia, ochrony w razie nieuzasadnionego zwolnienia, zabezpieczenia społecznego, ochrony zdrowia, ochrony środowiska i ochrony konsumentów.
Rozdział V „Prawa obywateli” art. Od 39 do 46, w tym rozdziale wskazuje się na prawa wyborcze, prawa do dobrego zarządzania, prawa dostępu do dokumentów, prawa petycji do Parlamentu Europejskiego, prawa skargi do RPO, prawa wyborczego, poruszania się i pobytu, a także prawa do ochrony dyplomatycznej i konsularnej.
Rozdział VI „Wymiar sprawiedliwości”, art. Od 47 do 50, treścią są sprawy związane ze stosowaniem skutecznego środka prawnego, prawa do rzetelnego procesu, stosowanie zasady domniemania niewinności, prawo do obrony i zasada proporcjonalności.
Rozdziałem zamykającym treść karty jest Rozdział VII „Postanowienia ogólne”, art. Od 51 do 54, które stanowią jaki jest zakres stosowania karty, w jaki sposób może dojść do nadużywania praw i jakie ograniczenia w zakresie praw występują.
Karta praw podstawowych jest katalogiem znacznie szerszym niż dotychczasowe ujęcie praw. Jest to dokument nowoczesny bowiem zawiera przepisy, które dotyczą problemów współczesnego świata. W przepisach tej karty zawarte są postanowienia dotyczące praw osób starszych i integracji osób niepełnosprawnych. Karta praw podstawowych ma zastosowanie do instytucji i organizacji UE. Karta ta nie zawiera i nie ustanawia żadnych uprawnień, które byłyby sprzeczne z prawem pierwotnym, zaś ograniczenia praw zawarte w karcie mogą występować tylko wówczas gdy szanuje ogólne stosowane prawo.