Napisz referat podział i rola witamin
person
brightness_auto
1 odpowiedź
Witaminy (vitamina, vitaminis) niejedorodna chemicznie grupa substancji organicznych, biorących udział we wszystkich podstawowych czynnościach organizmu i umożliwia ich prawidłowy przebieg. Witaminy mogą pełnić rolę katalizatorów (ułatwiają i przyspieszają przebieg reakcji), koenzymów, przenośników grup atomów w procesach energetycznych.
Większość witamin pochodzi ze źródeł naturalnych i jest dostarczana w pożywieniu, w postaci gotowej lub jako prowitaminy: nieliczne witaminy są wytwarzane przez bakterie jelitowe.
Obecnie prawie wszystkie witaminy mogą być wytwarzane sztucznie (syntetyzowane).
Witaminy są oznaczone dużymi literami alfabetu i są dzielone na dwie grupy: rozpuszczalne w wodzie, rozpuszczalne w tłuszczach.
Zapotrzebowanie na witaminy zależy od wieku, stosowanej diety, stopnia wchłaniania, nasilenia przemiany materii, stanów fizjologicznych jak: ciąża i laktacja.
Niedobory mogą być następstwem nieprawidłowego żywienia, zaburzonego wchłaniania
Lub zwiększonego zapotrzebowania. Rzadko dotyczą jednej witaminy.
Leczenie niedoborów polega na stosowaniu diety pokrywającej bieżące zapotrzebowanie i uzupełnianiu brakujących witamin, raczej preparatami wielowitaminowymi niż pojedynczymi witaminami, przy czym dawka powinna być 5-10-krotnie większa od średniego zapotrzebowania dobowego.
Nadmiar witamin rozpuszczalnych w wodzie nie powoduje objawów przedawkowania, gdyż są one wydalane z moczem, natomiast nadmiar witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, które nie są wydalane przez nerki, może powodować objawy toksyczne.
Twórcą nauki
o witaminach jest Kazimierz Funk (1884-1967), który w1911 r wyodrębnił z otrąb ryżowych substancję zapobiegającą chorobie beri-beri i nazwał ją witaminą.
Choroby z niedoboru witamin
W medycynie wyróżnia się zapotrzebowanie na mineralne, zalecone i optymalne, przy czym pomiędzy tymi dwoma ostatnimi nie ma ostrej granicy. Zapotrzebowanie na witaminy zmienia się wraz z wiekiem i nawet u osób dorosłych nie jest wartością
stałą, ponieważ w różnych okresach życia ulega wahaniom na skutek różnych obciążeń (ciąż, karmienie piersią) bądź też chorób. U dzieci w okresie wzrostu i rozwoju, gdy przemiana materii jest intensywniejsza, zapotrzebowanie na witaminy jest większe, a objawy niedoboru występują wcześniej i wyraźniej.
Niedobór witaminy powoduje powstanie objawów chorobowych zwanych hipowitaminozami lub awitaminozami.
Hipowitaminoza powstaje, jeżeli dowóz do witamin do tkanek nie pokrywa zapotrzebowania.
Awitaminozy występują rzadko, ponieważ ustrój, nawet w stanach ciężkich niedoborów pokarmowych, ma jeszcze pewne niewielkie ilości witamin.
Niedobór witamin w organizmie może być pochodzenia pierwotnego lub wtórnego.
Niedobór pierwotny występuje wskutek diety. Może być to skutek wadliwego odżywiania, niekorzystnej struktury społeczno-ekonomicznej, spożywania wysoce oczyszczonych produktów lub niechęci do niektórych składników
pożywienia. Na pierwotny niedobór witamin mogą mieć wpływ diety z dużymi ograniczeniami, podawane przez dłuższy czas (choroba wrzodowa, stany uczuleniowe, wrzodziejące zapalenia jelita grubego otyłość).W tych przypadkach nawet dobrze ułożone diety powinny być-przynajmniej okresowo – uzupełnione dodatkiem zespołu witaminy, zwłaszcza zespołu witaminy B.
Wtórny niedobór witamin może wystąpić i przy normalnym składzie pokarmów.
Na ten stan mają wpływ różne czynniki. Mogą to być:przeszkody w przyjmowaniu pokarmów, zaburzenie w trawieniu i wchłanianiu, wzmożone zapotrzebowanie, wzmożone wydalanie i niszczenie. Wśród czynników wpływających na ograniczenie przyjmowania pokarmów u dzieci należy przede wszystkim wymienić:zwężenie odźwiernika, kurcz wpustu, brak łaknienia i kaszel wywołujący wymioty.
Zmniejszenie wchłaniania z przewodu pokarmowego może być następstwem zmniejszenia powierzchni wchłaniającej, braków soków trawiennych, chorób biegunkowych. Czynnikami wpływającymi ujemnie na zużytkowanie witamin są choroby miąższu 1 wątroby, tarczycy, oraz cukrzyca,nowotwory, podawanie sulfonamidów i antybiotyków.
Od dawna wiadomo, że pewne witaminy nie mogą być zużytkowane w organizmie, zanim nie przejdą w określone związki czy połączenia czynne biologicznie. Głównym miejscem, gdzie zachodzą te przemiany, jest wątroba. W przypadkach chorób wątroby nie tylko przemiana, lecz także magazynowanie i uwalnianie tych związków jest zaburzone.
Rozpoznanie wczesnych stanów nie doboru witamin jest trudne, gdyż cechy ich są mało charakterystyczne. Na wcześniejsze objawy są często wspólne dla różnych nie doborów witamin i polegają na utracie łaknienia, uczucia zmęczenia, nadmiernej drażliwości i na osłabieniu pamięci.
Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach
Witamina A
Witamina A ( retinol) niezbędna do prawidłowej regeneracji purpury wzrokowej oraz odnowy komórek nabłonka skóry i błon śluzowych.
Czynna witamina A występuje w niewielkich ilościach w maśle , mleku, żółtkach jaj kurzego, wątrobie zwierzęcej, najobficiej w wątrobie ryb i produkowanym w niej tranie.
Naturalna witamina A występuje w postaci prowitamin (karoteny), zawartych w produktach pochodzenia zwierzęcego i roślinnego(marchew natka pietruszki, pomidory, kapusta, szpinak).Może być otrzymywana sztucznie. U zdrowego człowieka niedobór witaminy A nie ujawnia się, dopóki nie zostanie odcięty jej dowóz z obu wymienionych źródeł. Podanie soków z marchwi, pomidorów lub gotowych preparatów witaminy wyrównuje ten niedobór.
Witamina A wrażliwa jest na utlenianie. Na przykład śmietanka zawiera dużo witaminy A, ale w ubitym z niej kremie są jedynie ślady tej witaminy, ponieważ utlenia się ona stykają z powietrzem podczas procesu utleniania. W niedoborze tej witaminy zmiany dotyczą także nabłonka błon śluzowych oka- dochodzi do suchości spojówek i ich zgrubienia. W ciężkich postaciach zmiany zachodzą na rogówkę i doprowadzają do jej rozmiękania.
W stanach awitaminozy A występuje tzw. ślepota nocna(upośledzenie widzenia o zmroku)
Poprzedzają ją zwykle takie dolegliwości jak: kłucia i pieczenie spojówek, szybkie męczenie się wzroku,światłowstręt.
Nadmiar witaminy A (hiperwitaminoza)powoduje objawy zatrucia. Hiperwitaminoza A została po raz pierwszy opisana przez podróżników, jako następstwo spożycia wątroby z niedźwiedzia polarnego, która zawiera olbrzymie je ilości.U osób tych wystąpił typowy objaw zatrucia z silnymi bólami i zawrotami głowy, nudnościami i wymiotami.
U niemowląt z ostrym zatruciem po jednorazowej zbyt wysokiej dawce tej witaminy następuje uwypuklenie ciemiączka, odurzenie i wymioty.
Witamina D
Witamina D (kalcofylerol) posiada dwie grupy wiatmin:D2 i D3. Ułatwia i reguluje przyswajanie wapnia i fosforu, zwiększając ich wchłanianie z przewodu pokarmowego oraz odkładanie w kościach i zębach. Działa również przeciw alergicznie.
Wśród witamin największe znaczenie ma witamina D3.Dostaje się ona do ustroju dwiema drogami:jelitową przez spożywanie tłuszczów zwierzęcych i przez naświetlanie skóry promieniami nadfioletowymi, zawartymi w świetle
słonecznym. Wchłonięta ze skóry lub pożywienia dostaje się drogą krwi do wątroby i nerek, gdzie zostaje przekształcona w biologiczny czynny produkt. Witaminę D3.Podaje się ją raz dziennie zwykle podczas posiłku.
Od 3-14 rz. dziecko powinno dostawać tę witaminę w sezonie jesienno-zimowym.
Witamina D występuje w tkankach roślinnych i zwierzęcych w postaci prowitamin, głównym źródłem są: wątroba, żółtko, tran rybi.
U dorosłych rozmiękanie kości (osteomalacja) w okresie ciąży mogą występować objawy tężyczki. Charakterystyczną cechą braku witaminy D jest zaburzenie przemiany wapniowo-fosforowej, która prowadzi
do pewnych zmian(drażliwość, niepokój, głowa w tylnych częściach się poci) wówczas podaje się większe dawki witaminy D.
Witamina K
Witamina K występuje w przyrodzie w dwóch postaciach,:jako K1, która znajduje się głównie z zielonych częściach roślin. I K2, która jest składnikiem lub wytworem wielu bakterii lub innych drobnoustrojów, znajdujących się w warunkach prawidłowych w przewodzie pokarmowym. Witamina ta wchłania się w przewodzie pokarmowym wraz z tłuszczami i magazynowana jest w wątrobie. Największą jej czynnością jej czynnością jest udział w krzepnięciu krwi. Niedobór witaminy K powstaje wyniku zaburzeń układu trawiennego. Charakteryzuje się krwawieniami, które mogą wystąpić w różnych tkankach i narządach, dochodzi do upośledzenia krzepnięcia krwi i może prowadzić do skazy krwotocznej.
Nadmiar witaminy K może powodować zakrzepicę, a u dzieci niedokrwistość hemolityczną.
Ostre, groźne dla życia stany awitaminozy K występowały po spożyciu trucizny na szczury i myszy, zawierające środki hamujące krzepnięcie krwi.
U zdrowych dzieci i dorosłych ludzi zapotrzebowanie na tę witaminę jest pokrywane przez dietę lub prze witaminę syntetyzowaną przez bakterie jelitowe i dlatego nie ma potrzeby dodatkowego jej podawania a postaci preparatów farmaceutycznych.
Witamina E
Witamina E(tokoferol) odgrywa rolę w przemianie białek, tłuszczy, węglowodanów: zmniejsza zużycie tlenu przez tkanki i zwiększa odporność ustroju na niedotlenienie. Występuje w olejach roślinnych, zielonych częściach roślin.
Niedobór jej u zwierząt laboratoryjnych powoduje zmniejszenie zdolności rozrodczej, zanik mięśni i niedokrwistość.
W pediatrii witamina E ze względu na swoje działanie na przemianę białkową znalazła zastosowanie w prowadzeniu wcześniaków, dzieci z nerczycą,i chorobami kolagenowymi.
Poza tym pełni funkcję rozszerzania naczyń krwionośnych,i działa przeciwzakrzepowo. Jest także niezbędna do wytwarzania plemników i prawidłowej czynności jajników.
Występuje w kiełkach pszenicy, kukurydzy, otrębach,mleku, jajkach, rzeżusze, sałacie.
Niedobór nie daje określonych objawów,lecz łączone jest z nim występowanie bezpłodności u mężczyzn i poronień i kobiet.
Witaminy rozpuszczalne w wodzie
Witamina C
Witamina C (kwas askorbinowy) to jeden z najcenniejszych składników owoców i warzyw. Produkty nabiałowe i mięsne są bardzo ubogim źródłem kwasu askorbinowego. Człowiek nie wytwarza witaminy C w ustroju, misi ją otrzymać w pożywieniu (sałata listkowa, liście kalarepy, kapusta pekińska, pietruszka, seler, buraki).
Działanie witaminy C w organizmie jest dość rozległe. Wywiera ona wpływ na przemianę węglowodanów i aminokwasów. Bierze udział w wytwarzaniu tkanki łącznej i substancji spajającej sródbłonek naczyń włosowatych.
Niedobór powoduje rozluźnienie spoistości poszczególnych komórek. Prowadzi to do pękania włosowatych naczyń krwionośnych i powstania wylewów krwawych
Witamina C wzmaga odporność na zakażenie , działa odtruwająco , wpływa korzystnie na proces krzepnięcia krwi , pracę serca , odkładania się wapnia w układzie kostnym , senność, wypadanie zębów , osłabienie .
Niedobór powoduje szkorbut objawiający zapaleniem jamy ustnej , obrzmieniem dziąseł, rozchwianiem i wypadaniem zębów.
Witamina H
Witamina H (biotyna) niezbędna do prawidłowej przemiany białek , węglowodanów , tłuszczy i kwasów tłuszczowych. Występuje głównie w żółtkach , wątrobie , nerkach , drożdżach , pomidorach jest również syntetyzowana przez bakterie jelitowe.
Niedobór może być następstwem długotrwałego stosowania antybiotyków lub systematycznego spożywania surowego białka jaj .Objawia się to zapaleniem skóry , bólami mięśniowymi , wyczerpaniem , sennością.
Witamina PP
Witamina PP (niacyna) bierze udział w licznych procesach oksydoredukcyjnych , zwiazanych z przemianą białek , węglowodanów , tłuszczy.
Odgrywa ważną rolą w metabolizmie skóry ,mięśni , układu nerwowego. Zapotrzebowanie zwiększa się w okresie laktacji i w przewlekłych chorobach zakaźnych (szczególnie gruźlica leczona hydrazydem kwasu izonikotynowego ) w nadczynności tarczycy.
Bogatym źródłem są: wątroba , ryby, drób, drożdże, ziarna zbóż, orzechy, zielone liście warzyw.
Niedobór może być następstwem złego wchłaniania (np.: cukrzyca ,marskość wątroby ) lub zwiększonego zapotrzebowania ,powodując chorobę tzw. pelargia , objawiająca się zapaleniem skóry (szczególnie okolic eksponowanych na promienie słoneczne) , błon śluzowych jamy ustnej , jelit oraz zmiany w układzie nerwowym.
Witamina B
Witamina B niezbędna do prawidłowej przemiany węglowodanów , bierze również udział w przemianie aminokwasów.
Występuje we wszystkich produktach roślinnych i zwierzęcych , ulega jednak niszczeniu podczas gotowania.
Niedobór w europie występuje u alkocholików, w innych krajach świata pojawia się u ludności żywiącej się polerowanym ryżem i powoduje chorobę beri-beri.
Witamina B1
Witamina B1 ( tiamina),występuje w wielu pokarmach .Najlepsze jej źródło , to chuda wieprzowina, fasola, groch, orzechy i ziarno niektórych gatunków zbóż. W następnej kolejności należ wymienić nerki, wątrobę, wołowinę, jaj, ryby. Wzbogacenie przetworów zbożowych w tę witaminę , szczególnie wzbogacenie ryżu ,białej mąki, chleba, przyczynia się wybitnie do zapobiegania niedoborom tiaminy.
Witamina ta nie odkłada się w ustroju człowieka i w związku z tym musi być stale podawana z pokarmem. W przeciwnym razie rozwijają się szybko objawy chorobowe.
Wśród nich dominuje utrata łaknienia , zaparcia oraz takie objawy psychiczne , jak drażliwość, depresje, spadek aktywności.
U niektórych chorych występuje bolesność i ociężałość kończyn dolnych, mrowienie i zaburzenie czucia.
Witamina B2
Witamina B2 ( ryboflawina) jest szeroko rozpowszechniona w świecie roślinnym i zwierzęcym. Najlepszym źródłem jest mleko, wątroba, nerki, serce, białko, liściaste rośliny zielone. Znaczna ilość znajduje się w chudym mięsie, drobiu, serze, pomarańczach i pomidorach.
Witamina ta odgrywa ważną rolę w przemianie węglowodanów, tłuszczów, białek i aminokwasów. Wchodzi także w skład barwnika siatkówki.
Niedobór jej powoduje zaburzenia w narządzie wzroku, obniżenie odporności, osłabienie. U dzieci zmiany chorobowe dotyczą warg, języka, skóry i oczu.
W chorobach przebiegających dodatkowo jej niedoborem leczenie opiera się na diecie wyrównawczej. Zmiany spowodowane niedoborem ustępują szybko ,a powrót do pełnego zdrowia obserwuje się po kilku dniach.
Witamina B6
Witamina B6 (pirydoksyna) bierze udział w przemianie białek, nienasyconych kwasów tłuszczowych i cholesterolu.
Jest niezbędna do prawidłowej funkcji układu krwiotwórczego i skóry.
Głównym jej źródłem są ziarna pszenicy i żyta, drożdże, mięso, wątroba i ryby.
Niedobór może być następstwem zmniejszonej podaży, upośledzonego wchłaniania lub inaktywacji przez niektóre leki.
Powoduje niektóre stany zapalne skóry , szczególnie twarzy i kończyn , zapalenie błon śluzowych, niedokrwistość, osłabienie, objawy neurologiczne(napady padaczkowe, polineurpatię).
Witamina B11
Witamina B11 ( kwas foliowy) jest niezbędna do prawidłowej syntezy kwasów nukleinowych, przemiany fosfolipidów i niektórych aminokwasów.
Bierze udział w wielu procesach metabolicznych, jest też nazywana witaminą krwiotwórczą.
Niedobór może być następstwem upośledzonego wchłaniania co objawia się niedokrwistością megablastyczną.
Występuje w zielono liściastych jarzynach, wątroba, drożdże, grzyby.
Witamina B12
Witamina B12 (kobalamina) niezbędna do prawidłowej syntezy kwasów nukleinowych, tworzenia krwinek czerwonych, przemianie węglowodanów, tłuszczy. Występuje w wątrobie, nerkach, w mięsie wołowym, drobiu, mleku, drożdżach, grzybach.
Jest również syntetyzowana przez bakterie jelitowe. Warunkiem wchłaniania z przewodu pokarmowego jest obecność soku żołądkowego enzymu zwanego czynnikiem wewnętrznym.
Niedobór może być następstwem upośledzonego wchłaniania , wrodzonego braku czynnika wewnętrznego Castl`e lub zmniejszonego jego wydzielania.
Stany niedoboru cechują się objawami ze strony układu krwiotwórczego. Przewodu pokarmowego (zapalenie i wygładzanie języka, nieżyt żołądka zanikowy) układu nerwowego
(zmiany zwyrodnieniowe ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego),
Większość witamin pochodzi ze źródeł naturalnych i jest dostarczana w pożywieniu, w postaci gotowej lub jako prowitaminy: nieliczne witaminy są wytwarzane przez bakterie jelitowe.
Obecnie prawie wszystkie witaminy mogą być wytwarzane sztucznie (syntetyzowane).
Witaminy są oznaczone dużymi literami alfabetu i są dzielone na dwie grupy: rozpuszczalne w wodzie, rozpuszczalne w tłuszczach.
Zapotrzebowanie na witaminy zależy od wieku, stosowanej diety, stopnia wchłaniania, nasilenia przemiany materii, stanów fizjologicznych jak: ciąża i laktacja.
Niedobory mogą być następstwem nieprawidłowego żywienia, zaburzonego wchłaniania
Lub zwiększonego zapotrzebowania. Rzadko dotyczą jednej witaminy.
Leczenie niedoborów polega na stosowaniu diety pokrywającej bieżące zapotrzebowanie i uzupełnianiu brakujących witamin, raczej preparatami wielowitaminowymi niż pojedynczymi witaminami, przy czym dawka powinna być 5-10-krotnie większa od średniego zapotrzebowania dobowego.
Nadmiar witamin rozpuszczalnych w wodzie nie powoduje objawów przedawkowania, gdyż są one wydalane z moczem, natomiast nadmiar witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, które nie są wydalane przez nerki, może powodować objawy toksyczne.
Twórcą nauki
o witaminach jest Kazimierz Funk (1884-1967), który w1911 r wyodrębnił z otrąb ryżowych substancję zapobiegającą chorobie beri-beri i nazwał ją witaminą.
Choroby z niedoboru witamin
W medycynie wyróżnia się zapotrzebowanie na mineralne, zalecone i optymalne, przy czym pomiędzy tymi dwoma ostatnimi nie ma ostrej granicy. Zapotrzebowanie na witaminy zmienia się wraz z wiekiem i nawet u osób dorosłych nie jest wartością
stałą, ponieważ w różnych okresach życia ulega wahaniom na skutek różnych obciążeń (ciąż, karmienie piersią) bądź też chorób. U dzieci w okresie wzrostu i rozwoju, gdy przemiana materii jest intensywniejsza, zapotrzebowanie na witaminy jest większe, a objawy niedoboru występują wcześniej i wyraźniej.
Niedobór witaminy powoduje powstanie objawów chorobowych zwanych hipowitaminozami lub awitaminozami.
Hipowitaminoza powstaje, jeżeli dowóz do witamin do tkanek nie pokrywa zapotrzebowania.
Awitaminozy występują rzadko, ponieważ ustrój, nawet w stanach ciężkich niedoborów pokarmowych, ma jeszcze pewne niewielkie ilości witamin.
Niedobór witamin w organizmie może być pochodzenia pierwotnego lub wtórnego.
Niedobór pierwotny występuje wskutek diety. Może być to skutek wadliwego odżywiania, niekorzystnej struktury społeczno-ekonomicznej, spożywania wysoce oczyszczonych produktów lub niechęci do niektórych składników
pożywienia. Na pierwotny niedobór witamin mogą mieć wpływ diety z dużymi ograniczeniami, podawane przez dłuższy czas (choroba wrzodowa, stany uczuleniowe, wrzodziejące zapalenia jelita grubego otyłość).W tych przypadkach nawet dobrze ułożone diety powinny być-przynajmniej okresowo – uzupełnione dodatkiem zespołu witaminy, zwłaszcza zespołu witaminy B.
Wtórny niedobór witamin może wystąpić i przy normalnym składzie pokarmów.
Na ten stan mają wpływ różne czynniki. Mogą to być:przeszkody w przyjmowaniu pokarmów, zaburzenie w trawieniu i wchłanianiu, wzmożone zapotrzebowanie, wzmożone wydalanie i niszczenie. Wśród czynników wpływających na ograniczenie przyjmowania pokarmów u dzieci należy przede wszystkim wymienić:zwężenie odźwiernika, kurcz wpustu, brak łaknienia i kaszel wywołujący wymioty.
Zmniejszenie wchłaniania z przewodu pokarmowego może być następstwem zmniejszenia powierzchni wchłaniającej, braków soków trawiennych, chorób biegunkowych. Czynnikami wpływającymi ujemnie na zużytkowanie witamin są choroby miąższu 1 wątroby, tarczycy, oraz cukrzyca,nowotwory, podawanie sulfonamidów i antybiotyków.
Od dawna wiadomo, że pewne witaminy nie mogą być zużytkowane w organizmie, zanim nie przejdą w określone związki czy połączenia czynne biologicznie. Głównym miejscem, gdzie zachodzą te przemiany, jest wątroba. W przypadkach chorób wątroby nie tylko przemiana, lecz także magazynowanie i uwalnianie tych związków jest zaburzone.
Rozpoznanie wczesnych stanów nie doboru witamin jest trudne, gdyż cechy ich są mało charakterystyczne. Na wcześniejsze objawy są często wspólne dla różnych nie doborów witamin i polegają na utracie łaknienia, uczucia zmęczenia, nadmiernej drażliwości i na osłabieniu pamięci.
Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach
Witamina A
Witamina A ( retinol) niezbędna do prawidłowej regeneracji purpury wzrokowej oraz odnowy komórek nabłonka skóry i błon śluzowych.
Czynna witamina A występuje w niewielkich ilościach w maśle , mleku, żółtkach jaj kurzego, wątrobie zwierzęcej, najobficiej w wątrobie ryb i produkowanym w niej tranie.
Naturalna witamina A występuje w postaci prowitamin (karoteny), zawartych w produktach pochodzenia zwierzęcego i roślinnego(marchew natka pietruszki, pomidory, kapusta, szpinak).Może być otrzymywana sztucznie. U zdrowego człowieka niedobór witaminy A nie ujawnia się, dopóki nie zostanie odcięty jej dowóz z obu wymienionych źródeł. Podanie soków z marchwi, pomidorów lub gotowych preparatów witaminy wyrównuje ten niedobór.
Witamina A wrażliwa jest na utlenianie. Na przykład śmietanka zawiera dużo witaminy A, ale w ubitym z niej kremie są jedynie ślady tej witaminy, ponieważ utlenia się ona stykają z powietrzem podczas procesu utleniania. W niedoborze tej witaminy zmiany dotyczą także nabłonka błon śluzowych oka- dochodzi do suchości spojówek i ich zgrubienia. W ciężkich postaciach zmiany zachodzą na rogówkę i doprowadzają do jej rozmiękania.
W stanach awitaminozy A występuje tzw. ślepota nocna(upośledzenie widzenia o zmroku)
Poprzedzają ją zwykle takie dolegliwości jak: kłucia i pieczenie spojówek, szybkie męczenie się wzroku,światłowstręt.
Nadmiar witaminy A (hiperwitaminoza)powoduje objawy zatrucia. Hiperwitaminoza A została po raz pierwszy opisana przez podróżników, jako następstwo spożycia wątroby z niedźwiedzia polarnego, która zawiera olbrzymie je ilości.U osób tych wystąpił typowy objaw zatrucia z silnymi bólami i zawrotami głowy, nudnościami i wymiotami.
U niemowląt z ostrym zatruciem po jednorazowej zbyt wysokiej dawce tej witaminy następuje uwypuklenie ciemiączka, odurzenie i wymioty.
Witamina D
Witamina D (kalcofylerol) posiada dwie grupy wiatmin:D2 i D3. Ułatwia i reguluje przyswajanie wapnia i fosforu, zwiększając ich wchłanianie z przewodu pokarmowego oraz odkładanie w kościach i zębach. Działa również przeciw alergicznie.
Wśród witamin największe znaczenie ma witamina D3.Dostaje się ona do ustroju dwiema drogami:jelitową przez spożywanie tłuszczów zwierzęcych i przez naświetlanie skóry promieniami nadfioletowymi, zawartymi w świetle
słonecznym. Wchłonięta ze skóry lub pożywienia dostaje się drogą krwi do wątroby i nerek, gdzie zostaje przekształcona w biologiczny czynny produkt. Witaminę D3.Podaje się ją raz dziennie zwykle podczas posiłku.
Od 3-14 rz. dziecko powinno dostawać tę witaminę w sezonie jesienno-zimowym.
Witamina D występuje w tkankach roślinnych i zwierzęcych w postaci prowitamin, głównym źródłem są: wątroba, żółtko, tran rybi.
U dorosłych rozmiękanie kości (osteomalacja) w okresie ciąży mogą występować objawy tężyczki. Charakterystyczną cechą braku witaminy D jest zaburzenie przemiany wapniowo-fosforowej, która prowadzi
do pewnych zmian(drażliwość, niepokój, głowa w tylnych częściach się poci) wówczas podaje się większe dawki witaminy D.
Witamina K
Witamina K występuje w przyrodzie w dwóch postaciach,:jako K1, która znajduje się głównie z zielonych częściach roślin. I K2, która jest składnikiem lub wytworem wielu bakterii lub innych drobnoustrojów, znajdujących się w warunkach prawidłowych w przewodzie pokarmowym. Witamina ta wchłania się w przewodzie pokarmowym wraz z tłuszczami i magazynowana jest w wątrobie. Największą jej czynnością jej czynnością jest udział w krzepnięciu krwi. Niedobór witaminy K powstaje wyniku zaburzeń układu trawiennego. Charakteryzuje się krwawieniami, które mogą wystąpić w różnych tkankach i narządach, dochodzi do upośledzenia krzepnięcia krwi i może prowadzić do skazy krwotocznej.
Nadmiar witaminy K może powodować zakrzepicę, a u dzieci niedokrwistość hemolityczną.
Ostre, groźne dla życia stany awitaminozy K występowały po spożyciu trucizny na szczury i myszy, zawierające środki hamujące krzepnięcie krwi.
U zdrowych dzieci i dorosłych ludzi zapotrzebowanie na tę witaminę jest pokrywane przez dietę lub prze witaminę syntetyzowaną przez bakterie jelitowe i dlatego nie ma potrzeby dodatkowego jej podawania a postaci preparatów farmaceutycznych.
Witamina E
Witamina E(tokoferol) odgrywa rolę w przemianie białek, tłuszczy, węglowodanów: zmniejsza zużycie tlenu przez tkanki i zwiększa odporność ustroju na niedotlenienie. Występuje w olejach roślinnych, zielonych częściach roślin.
Niedobór jej u zwierząt laboratoryjnych powoduje zmniejszenie zdolności rozrodczej, zanik mięśni i niedokrwistość.
W pediatrii witamina E ze względu na swoje działanie na przemianę białkową znalazła zastosowanie w prowadzeniu wcześniaków, dzieci z nerczycą,i chorobami kolagenowymi.
Poza tym pełni funkcję rozszerzania naczyń krwionośnych,i działa przeciwzakrzepowo. Jest także niezbędna do wytwarzania plemników i prawidłowej czynności jajników.
Występuje w kiełkach pszenicy, kukurydzy, otrębach,mleku, jajkach, rzeżusze, sałacie.
Niedobór nie daje określonych objawów,lecz łączone jest z nim występowanie bezpłodności u mężczyzn i poronień i kobiet.
Witaminy rozpuszczalne w wodzie
Witamina C
Witamina C (kwas askorbinowy) to jeden z najcenniejszych składników owoców i warzyw. Produkty nabiałowe i mięsne są bardzo ubogim źródłem kwasu askorbinowego. Człowiek nie wytwarza witaminy C w ustroju, misi ją otrzymać w pożywieniu (sałata listkowa, liście kalarepy, kapusta pekińska, pietruszka, seler, buraki).
Działanie witaminy C w organizmie jest dość rozległe. Wywiera ona wpływ na przemianę węglowodanów i aminokwasów. Bierze udział w wytwarzaniu tkanki łącznej i substancji spajającej sródbłonek naczyń włosowatych.
Niedobór powoduje rozluźnienie spoistości poszczególnych komórek. Prowadzi to do pękania włosowatych naczyń krwionośnych i powstania wylewów krwawych
Witamina C wzmaga odporność na zakażenie , działa odtruwająco , wpływa korzystnie na proces krzepnięcia krwi , pracę serca , odkładania się wapnia w układzie kostnym , senność, wypadanie zębów , osłabienie .
Niedobór powoduje szkorbut objawiający zapaleniem jamy ustnej , obrzmieniem dziąseł, rozchwianiem i wypadaniem zębów.
Witamina H
Witamina H (biotyna) niezbędna do prawidłowej przemiany białek , węglowodanów , tłuszczy i kwasów tłuszczowych. Występuje głównie w żółtkach , wątrobie , nerkach , drożdżach , pomidorach jest również syntetyzowana przez bakterie jelitowe.
Niedobór może być następstwem długotrwałego stosowania antybiotyków lub systematycznego spożywania surowego białka jaj .Objawia się to zapaleniem skóry , bólami mięśniowymi , wyczerpaniem , sennością.
Witamina PP
Witamina PP (niacyna) bierze udział w licznych procesach oksydoredukcyjnych , zwiazanych z przemianą białek , węglowodanów , tłuszczy.
Odgrywa ważną rolą w metabolizmie skóry ,mięśni , układu nerwowego. Zapotrzebowanie zwiększa się w okresie laktacji i w przewlekłych chorobach zakaźnych (szczególnie gruźlica leczona hydrazydem kwasu izonikotynowego ) w nadczynności tarczycy.
Bogatym źródłem są: wątroba , ryby, drób, drożdże, ziarna zbóż, orzechy, zielone liście warzyw.
Niedobór może być następstwem złego wchłaniania (np.: cukrzyca ,marskość wątroby ) lub zwiększonego zapotrzebowania ,powodując chorobę tzw. pelargia , objawiająca się zapaleniem skóry (szczególnie okolic eksponowanych na promienie słoneczne) , błon śluzowych jamy ustnej , jelit oraz zmiany w układzie nerwowym.
Witamina B
Witamina B niezbędna do prawidłowej przemiany węglowodanów , bierze również udział w przemianie aminokwasów.
Występuje we wszystkich produktach roślinnych i zwierzęcych , ulega jednak niszczeniu podczas gotowania.
Niedobór w europie występuje u alkocholików, w innych krajach świata pojawia się u ludności żywiącej się polerowanym ryżem i powoduje chorobę beri-beri.
Witamina B1
Witamina B1 ( tiamina),występuje w wielu pokarmach .Najlepsze jej źródło , to chuda wieprzowina, fasola, groch, orzechy i ziarno niektórych gatunków zbóż. W następnej kolejności należ wymienić nerki, wątrobę, wołowinę, jaj, ryby. Wzbogacenie przetworów zbożowych w tę witaminę , szczególnie wzbogacenie ryżu ,białej mąki, chleba, przyczynia się wybitnie do zapobiegania niedoborom tiaminy.
Witamina ta nie odkłada się w ustroju człowieka i w związku z tym musi być stale podawana z pokarmem. W przeciwnym razie rozwijają się szybko objawy chorobowe.
Wśród nich dominuje utrata łaknienia , zaparcia oraz takie objawy psychiczne , jak drażliwość, depresje, spadek aktywności.
U niektórych chorych występuje bolesność i ociężałość kończyn dolnych, mrowienie i zaburzenie czucia.
Witamina B2
Witamina B2 ( ryboflawina) jest szeroko rozpowszechniona w świecie roślinnym i zwierzęcym. Najlepszym źródłem jest mleko, wątroba, nerki, serce, białko, liściaste rośliny zielone. Znaczna ilość znajduje się w chudym mięsie, drobiu, serze, pomarańczach i pomidorach.
Witamina ta odgrywa ważną rolę w przemianie węglowodanów, tłuszczów, białek i aminokwasów. Wchodzi także w skład barwnika siatkówki.
Niedobór jej powoduje zaburzenia w narządzie wzroku, obniżenie odporności, osłabienie. U dzieci zmiany chorobowe dotyczą warg, języka, skóry i oczu.
W chorobach przebiegających dodatkowo jej niedoborem leczenie opiera się na diecie wyrównawczej. Zmiany spowodowane niedoborem ustępują szybko ,a powrót do pełnego zdrowia obserwuje się po kilku dniach.
Witamina B6
Witamina B6 (pirydoksyna) bierze udział w przemianie białek, nienasyconych kwasów tłuszczowych i cholesterolu.
Jest niezbędna do prawidłowej funkcji układu krwiotwórczego i skóry.
Głównym jej źródłem są ziarna pszenicy i żyta, drożdże, mięso, wątroba i ryby.
Niedobór może być następstwem zmniejszonej podaży, upośledzonego wchłaniania lub inaktywacji przez niektóre leki.
Powoduje niektóre stany zapalne skóry , szczególnie twarzy i kończyn , zapalenie błon śluzowych, niedokrwistość, osłabienie, objawy neurologiczne(napady padaczkowe, polineurpatię).
Witamina B11
Witamina B11 ( kwas foliowy) jest niezbędna do prawidłowej syntezy kwasów nukleinowych, przemiany fosfolipidów i niektórych aminokwasów.
Bierze udział w wielu procesach metabolicznych, jest też nazywana witaminą krwiotwórczą.
Niedobór może być następstwem upośledzonego wchłaniania co objawia się niedokrwistością megablastyczną.
Występuje w zielono liściastych jarzynach, wątroba, drożdże, grzyby.
Witamina B12
Witamina B12 (kobalamina) niezbędna do prawidłowej syntezy kwasów nukleinowych, tworzenia krwinek czerwonych, przemianie węglowodanów, tłuszczy. Występuje w wątrobie, nerkach, w mięsie wołowym, drobiu, mleku, drożdżach, grzybach.
Jest również syntetyzowana przez bakterie jelitowe. Warunkiem wchłaniania z przewodu pokarmowego jest obecność soku żołądkowego enzymu zwanego czynnikiem wewnętrznym.
Niedobór może być następstwem upośledzonego wchłaniania , wrodzonego braku czynnika wewnętrznego Castl`e lub zmniejszonego jego wydzielania.
Stany niedoboru cechują się objawami ze strony układu krwiotwórczego. Przewodu pokarmowego (zapalenie i wygładzanie języka, nieżyt żołądka zanikowy) układu nerwowego
(zmiany zwyrodnieniowe ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego),