W II wieku p.n.e. nastąpił kryzys wewnętrzny w państwie do którego doprowadziły wyniszczające wojny domowe. Zaostrzyły się konflikty społeczne, zaczęła szerzyć się korupcja. System skierował się w stronę rządów dyktatorskich i zawiązywano triumwiraty. Nieograniczona władza należała do Gajusza Juliusza Cezara, a potem jego następcy Oktawiana Augusta. Nastała nowa era - cesarstwo, czyli Imperium Romanum. Początkową formą ustroju cesarstwa był pryncypat. Nazwa zrodziła się od określenia pierwszy obywatel, princeps. Oktawian August sprawując władzę monarszą, nie określał się jako dyktator tylko "caesar". Cesarz w pryncypacie rządził wspólnie z senatem. Była to forma jedynowładztwa przy zachowaniu pozorów władzy republikańskiej. Pryncypat zaczął przekształcać się w monarchię absolutną i cesarz Dioklecjan zastąpił go nową formą ustroju - dominatem. Etap ten przypada na okres późnego cesarstwa. Cesarz był panem życia i dobytku swoich poddanych. Jego rządy były nieograniczone, a wola stanowiła prawo. Opierał się na wojsku i rozbudowanej kadrze urzędniczej. Poddani oddawali mu cześć boską. Z czasem doszło do podziału rządów w imperium, gdzie jedność państwa miała zostać zachowana. Ostatecznie ukształtowało się cesarstwo wschodnio-rzymskie i zachodnio-rzymskie. Reformy zaprowadzone przez Konstantyna I Wielkiego przekształciły Imperium Romanum w monarchię absolutną. Ustanowił on Konstantynopol w cesarstwie wschodnio-rzymskim mianem drugiej stolicy państwa, która zdołała oprzeć się najazdom ludów germańskich. W 476 roku p.n.e. ostatni cesarz zachodnio-rzymski Romulus Augustulus został usunięty przez germańskiego wodza Odoakra, co zakończyło okres jego istnienia. Cesarstwo wschodnio-rzymskie przetrwało do 1453 roku jako cesarstwo bizantyjskie, gdzie rozwinęła się wysoka kultura określana mianem bizantyjskiej.