Referat z uprawy lnu - mniej więcej na ok. 3-4 strony A3
person
brightness_auto
1 odpowiedź
Uprawa lnu.
W Polsce uprawia się dwie formy użytkowe lnu zwyczajnego (Linum usitatissimum L.): włóknistą i oleistą. W krajowym rejestrze jest dziewięć odmian lnu włóknistego: osiem krajowych i jedna holenderska oraz cztery krajowe odmiany lnu oleistego. W marcu 2007 r. zarejestrowano dwie nowe odmiany lnu włóknistego – Sarę i Temidę oraz jedną odmianę lnu oleistego – Jantarol.
Pod względem użytkowania rozróżniamy dwie formy uprawy lnów:
- Len włóknisty o masie 1000 nasion 4,0 – 6,5 g zaliczany do tzw. lnów drobnoziarnistych.
- Len oleisty o masie 1000 nasion 6,6 – 15,0 g zaliczany do tzw. lnów gruboziarnistych . Do grupy tej należą wszystkie uprawiane w świecie lny oleiste.
Wcześniej wyróżniano także len przejściowy - MTN 5,6 – 7,1 g. Forma ta została wchłonięta przez grupę lnów włóknistych i oleistych.
System korzeniowy lnu włóknistego składa się z:
- korzenia palowego
- korzeni bocznych.
Korzenie lnu włóknistego należą do słabo wykształconych i zdecydowanie ustępują pod tym względem korzeniom lnu oleistego.
Len jest rośliną samopylną, kwiaty otwierają się tylko na kilka godzin rano i w tym samym czasie następuje zapylenie.
Owocem lnu jest torebka w kształcie prawie kulistym, zakończona ostrym czubkiem.
Wewnątrz torebki znajduje się pięć przegród rzeczywistych, z których każda podzielona jest dodatkowo na dwie półprzegrody.
Teoretycznie w każdej torebce powinno znajdować się 10 nasion.
W warunkach uprawy polowej liczba nasion jest mniejsza i w praktyce wynosi od 5 do 8.
W Polsce uprawiany jest głównie len włóknisty, którego podstawowym plonem jest słoma, będąca surowcem do produkcji włókna.
Charakterystyka i dobór odmian lnu włóknistego.
Aktualnie w naszym kraju uprawiane są następujące odmiany lnu włóknistego: Artemida (PL), Atena (PL), Luna (PL), Modran (PL), Nike (PL), Sara (PL), Selena (PL) i Temida (PL). Wszystkie wymienione odmiany są wyhodowane w Zakładach Doświadczalnych Instytutu Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich.
Poniżej przedstawiono krótką charakterystykę botaniczną i technologiczną uprawianych odmian.
Artemida – Odmiana wyhodowana w Zakładzie Doświadczalnym IWN Stary Sielec koło Rawicza. Charakteryzuje się bardzo dużą odpornością na fuzaryjne więdnięcie, jak również na wyleganie. Genotyp tej odmiany pochodzi z przekrzyżowania bardzo odpornej odmiany Natasja ze średnio podatną odmianą Tajga. Długość okresu wegetacji wynosi 104 dni. Artemida osiąga bardzo wysoką jakość włókna długiego. ( tex 68) .
Atena – Najnowsza odmiana Instytutu Włókien Naturalnych. Wyhodowana została w Zakładzie Doświadczalnym IWN w Starym Sielcu i wpisana na listę odmian roślin uprawnych w 2004 roku. Materiał wyjściowy stanowiły znane odmiany lnu włóknistego: Viking i Laura. Atena charakteryzuje się bardzo wysokim plonem, dobrego jakościowo włókna. (tex 68) Długość okresu wegetacji – 105 dni. Atena wykazuje także wysoką odporność na choroby, głównie na Fusarium oraz na wyleganie.
Luna – Jest odmianą (wpisana do rejestru w 2002 roku) wyhodowaną w ZD IWN Stary Sielec. Bardzo odporna na fuzaryjne więdnięcie. Posiada także wysoką odporność na wyleganie. Podstawą w hodowli tej odmiany było wykonanie krzyżówki roślin odmian Viking i Ariadna. Długość okresu wegetacji wynosi 102 dni. Średnia wysokość roślin – 72,1 cm. Luna posiada wysoką jakość włókna długiego (tex 68). Plon nasion wynosi 8,8 dt/ha.
Modran – Jedna z najnowszych odmian (zarejestrowana w 2001 roku) wyhodowana w Zakładzie Doświadczalnym IWN w Pętkowie. Charakteryzuje się dużą odpornością na fuzariozę i wykazuje najwyższą odporność na wyleganie. Genotyp tej odmiany uzyskano w rezultacie skrzyżowania bardzo odpornej na Fusarium odmiany Ariane z odmianą odporną Smoleński. Długość okresu wegetacji odmiany Modran jest stosunkowo krótka i wynosi 100 dni. Modran (wraz z Seleną) jest odmianą o najwyższej jakości włókna długiego (tex 68).
Nike – Odmiana uprawiana w Polsce od 1987 roku. Cechuje ją bardzo duża odporność na fuzariozę oraz wyleganie. Nike jest odmianą kwitnącą niebiesko. Odmiana została wyhodowana w ZD IWN w Pętkowie. Genotyp otrzymany został z przekrzyżowania odmian Natasja i Orszański 3. Średnia długość okresu wegetacji wynosi około 106 dni. Odmiana Nike daje wysoki i dobry jakościowo plon włókna (tex 68) jak również wysoki plon nasion (10,5 dt/ha).
Selena – Jest odmianą autorstwa hodowców ZD IWN Stary Sielec. Wpisana do Rejestru Odmian w 2001 roku. Bardzo odporna na fuzariozę, posiada także wysoką odporność na wyleganie. Selena powstała z krzyżówki odmian Natasja i Datcha. Odmiana ta osiąga (wraz z Modranem) najwyższą jakość włókna długiego (tex 56). Selena posiada stosunkowo krótki okres wegetacji – 101 dni. Wysokość roślin wynosi około 72 cm. Selena osiąga również wysokie plony nasion (8,9 dt/ha).
Temida - to druga z najnowszych odmian lnu włóknistego wyhodowana IWN. Plon słomy wynosi około 82,7 dt/ha, plon nasion 9,4 dt/ha. Wydajność włókna ze słomy surowej odziarnionej ogółem wynosi 24,1 %, a włókna długiego 18,9 %. Wykazuje bardzo wysoki plon włókna ogólnego, który kształtuje się średnio na poziomie 20 dt/ha, również wysokim plonem włókna długiego (średnio 15,6 dt/ha). Jakość włókna długiego wynosi (tex 63)
Kwiaty tej odmiany są niebieskie. Długość okresu wegetacji wynosi średnio 101 dni, a średnia wysokość dojrzałych roślin 70,1 cm. Odmiana odporna na wyleganie.
W Europie zachodniej uprawiane są obecnie odmiany: Hermes, Agata, Electra, Ilona oraz Escalina, w Czechach: Venica, Texa, Jitka.
Uprawa lnu włóknistego
Wymagania klimatyczne – len włóknisty jest rośliną klimatu umiarkowanego. Najlepsze warunki pogodowe dla lnu to niezbyt wysoka temperatura powietrza i wysoka wilgotność względna powietrza. Suma opadów w okresie wegetacji lnu powinna się wahać w granicach 110-130 mm (rocznie 600-800 mm). Do wytworzenia 1 kg suchej masy len włóknisty zużywa 400-600 l wody. W Polsce najlepsze warunki klimatyczne dla uprawy lnu panują w rejonach podgórskich i nadmorskich.
Temperatura:
- Len włóknisty wymaga temperatury poniżej 30 st.C
- Suma temperatur 900 st.C (DD)
- Różnica między odmianami wczesnymi i późnymi 90 st.C DD
Wymagania glebowe – najbardziej przydatne dla lnu są gleby lessowe oraz będące w kulturze, średnio zwięzłe gleby gliniasto-piaszczyste i piaszczysto-gliniaste. Len należy uprawiać na glebach strukturalnych, przewiewnych, mających zdolność magazynowania wody i udostępniania jej roślinom w okresie suszy. Pod uprawę lnu nie nadają się gleby klasy V i VI, a niekiedy i klasy IVb. Najbardziej odpowiednie dla prawy lnu są gleby klasy II i III a czasem klasy IVa.
Nadają się pod len:
- Gleba głęboka o luźnej strukturze, dostęp powietrza do korzeni.
- Bogaty glebowy kompleks sorpcyjny.
- Odczyn gleby pH – 6,5-6,9.
- Klasa gleby II – IV a.
Nie nadają się pod len:
- Ciężkie gliny i iły – gleby nieprzewiewne.
- Mursze, torfy.
- Gleby kwaśne.
- Suche gleby, ubogie w próchnicę.
Uprawa gleby
Dobór przedplonu zależy od poziomu agrotechniki i gatunku gleby. W warunkach intensywnej gospodarki dobrym przedplonem są kłosowe. Z okopowych najlepsze są buraki, gdyż nie wyczerpują tak jednostronnie jak ziemniaki gleby ze składników pokarmowych i wilgoci. Na słabszych stanowiskach dobrym przedplonem są motylkowe.
W uprawie gleby ważnym elementem jest zespół zabiegów arotechnicznych powodujących mechaniczne niszczenie chwastów (jesienią i na wiosnę) a także zatrzymanie parowania gleby (na wiosnę).
Wybór przedplonu:
- przedplon – najlepsze dla lnu są zboża (pszenica, owies), okopowe (buraki, ziemniaki)
- fuzarioza – obowiązuje zasada siania lnu co 6-7 lat na tym samym polu
- wyleganie – ze względu na ryzyko wylegania wystrzegać stanowisk bogatych w azot
- kukurydza – ze względu na herbicydy simazynowe, które mogą uszkadzać len Nawożenie
N0-20, P60, K80-90 kg/ha
W tradycyjnej uprawie lnu włóknistego bardzo ważnym elementem struktury plonu jest wielkość plonu włókna i jego jakość. Obecnie dominuje tendencja wykorzystywania włókna lnianego w przemyśle odzieżowym, a co się z tym wiąże istnieje popyt na cienkie włókno o wysokich numerach (NS 35 i więcej), dlatego też obok tradycyjnego nawożenia NPK w nowoczesnej uprawie lnu duże znaczenie ma również nawożenie magnezem i wapniem a także mikroelementami ( bor, cynk, miedź, mangan, molibden).
Wymagania pokarmowe - NPK-1:2:3 (1:2:4)
- N - 10-20 kg/ha - na dobrych glebach (wyleganie lnu),
- N = 40 kg/ha) (gdy gleby średniozasobne).
Gdy len wykazuje objawy chlorozy 10 kg N pogłównie:
- P2O5 - 50-70 kg/ha (P wpływa na plon nasion i % zawartości włokna w słomie),
- K2O - 100-140 kg/ha (K wpływa na plon włókna i jego jakość).
Siew
Termin siewu lnu przypada na okres, gdy wierzchnia warstwa gleby ogrzeje się do temp. 7-9 oC [okres kwitnienia kaczyńców (knieci), zawilca gajowego]. Optymalny termin siewu przypada najczęściej:
- rejony północne Polski – II – III dekady kwietnia
- rejony Polski środkowej – I połowa kwietnia
- rejony Polski południowej (Dolny Śląsk) – koniec marca - I dekada kwietnia.
Technika wysiewu
- Materiał kwalifikowany {nasiona zdrowe, zaprawione preparatami grzybobójczymi),
- Norma wysiewu nasion lnu:
Plantacje przemysłowe: 110-130 kg/ha (2000 - 2400 nasion na 1 m2),
Plantacje nasienne: 50-70 kg/ha (1000 -1100 nasion na 1 m2)
- Rozstawa rzędów – najczęściej 13 -15 cm [bardzo dobrą jakość włókna uzyskać można stosując mniejszą szerokość międzyrzędzi (7-10 cm)],
- Głębokość wysiewu: 2 cm.
Zabiegi pielęgnacyjne
- Niszczenie skorupy glebowej
Na zaskorupionych ciężkich i zlewnych glebach, aby ułatwić roślinom lnu wschody należy stosować wał kolczasty lub wał pierścieniowy a niekiedy bronkę przedsiewną.
Wymagania nawozowe
AZOT
- próchnica > 2 % N - 10-20 kg/ha
- próchnica 1%- 2 % N - 40 kg/ha
- próchnica < 1% N - 60 kg/ha
FOSFOR
> 11 mg P2O5 na 100 g gleby 30 P2O5 kg/ha
6-10 mg P2O5 na 100 g gleby 50 P2O5 kg/ha
< 5 mg P2O5 na 100 g gleby 70 kg/ha P2O5
POTAS
> 16 mg K2O na 100 g gleby 60 kg /ha K2O
10-15 mg K2O na 100 g gleby 100 kg/ha K2O
< 9 mg K2O na 100 g gleby 140 kg/ha K2O
Nawożenie:
POLIFOSKA 6 (NPK 6-20-30) – dawka 300 kg/ha
Ca – nie stosować bezpośrednio pod len – pogarsza jakość włóknaN – ostrożnie bo wyleganie, choroby, nierównomierne dojrzewanie
P – wpływa na długość techniczna słomy i plon nasion
K – gospodarka wodna
Ochrona przed chorobami
Spośród chorób występujących na lnie najbardziej groźne są: fuzarioza, antraknoza, szara pleśń, polysporioza, rdza, ryzoktonioza, mączniak oraz pasmo lnu:
- fuzarioza – czynnikiem sprawczym są grzyby z rodzaju Fusarium. W zależności od fazy wzrostu roślin lnu, w której nastąpi infekcja, choroba może powodować: zgorzel przedwschodową kiełków, zgorzel powschodową siewek a także w późniejszym okresie fuzaryjne więdnięcie i zamieranie całych roślin. Najbardziej charakterystyczne objawy choroby obserwować można w fazie szybkiego wzrostu lnu, wówczas wierzchołki roślin więdną, całe rośliny brunatnieją i zamierają. Ochrona plantacji lnu przed fuzariozą to działania profilaktyczne: płodozmian (len uprawiać na tym samym polu co 6-7 lat), nawożenie (nadmiar azotu zmniejsza odporność roślin na chorobę, mikroelementy: cynk, miedź, mangan zwiększają odporność lnu na fuzariozę), uprawiać odmiany odporne (Nike, Wiko, Aremida), zaprawiać nasiona lnu [np. Zaprawa Oxafun T 75 DS/DW (3g + 15 ml H20 na 1 kg nasion lnu), Sarox T 500 FS (4,5 ml + 9 ml H20 na 1 kg nasion) Zaprawa nasienna T zawiesinowa (2 g na 1 kg nasion)], stosować wczesne terminy siewu.
- antraknoza – czynnikiem sprawczym jest grzyb Colletotrichum lini. Choroba przenoszona głównie przez nasiona. Rozwojowi grzyba sprzyjają duża wilgotność siedliska, kwaśny odczyn gleby, opóźniony, gęsty siew lnu. Antraknoza powoduje pogorszenie jakości włókna. Zapobiegać chorobie można poprzez: odpowiednie zmianowanie (len uprawiać na tym samym polu co 5 lat), nawożenie wyższym dawkami fosforu i potasu, zaprawianie nasion lnu [np. Zaprawa Oxafun T 75 DS/DW (3g + 15 ml H20 na 1 kg nasion lnu), Sarox T 500 FS (4,5 ml + 9 ml H20 na 1 kg nasion) Zaprawa nasienna T zawiesinowa (2 g na 1 kg nasion)], stosowanie wczesnych terminów siewu.
- szara pleśń – choroba powodowana przez grzyb Botritis cinerea, który znajduje się w glebie w formie przetrwalnikowej oraz w nasionach. Chłodna i deszczowa pogoda na wiosnę sprzyja rozwojowi agrofaga, w takich warunkach może dojść do całkowitego zniszczenia siewek oraz młodych roślin lnu.
- polisporioza – tzw. brunatnienie i łamliwość łodyg lnu. Chorobę powoduje grzyb Polispora lini, znajdujący się w glebie, w resztkach pożniwnych chorych nasion i łodyg. W warunkach dużej wilgotności powietrza na łodygach chorych roślin lnu pojawiają się owalne, szarobrunatne plamy, które powiększają się i zlewają powodując brunatnienie oraz łamanie się łodyg u podstawy.
- rdza – źródłem infekcji jest grzyb Melampsora lini. Charakterystycznymi objawami choroby są skupienia zarodników letnich pojawiające się przed kwitnieniem lnu po obu stronach liści. Największe straty powodowane przez te chorobę to pogorszenie jakości włókna (w miejscach, gdzie grzyb wystąpił wiązki włókna są posklejane i ciemne). Działania profilaktyczne zapobiegające występowaniu choroby to: niszczenie resztek pożniwnych chorego lnu, uprawa odmian odpornych (Nike, Belinka), izolacja przestrzenna w uprawie lnu na kilku polach. Interwencyjnie w początkowej fazie rozwoju choroby można zastosować jeden z następujących fungicydów: Bayleton 25 WP (0,3 kg/ha), Calixin (0,5 L/ha), Saprol (0,3 L/ha).
- rizoktonioza – choroba wywoływana przez grzyb Rhizoktonia solani, rozwija się głównie w dolnych częściach roślin, w okolicach szyjki korzeniowej. Powoduje zahamowanie wzrostu i rozwoju lnu, a następnie zasychanie całych roślin. Choroba najczęściej występuje na źle uprawianych, kwaśnych glebach piaszczystych w warunkach zastosowania opóźnionego i zbyt głębokiego siewu lnu.
- mączniak – grzyb Oidium lini rozwija się najczęściej w późnych fazach rozwojowych lnu. Liście, łodygi, torebki nasienne chorych roślin lnu pokryte są charakterystycznym mączystym nalotem. Choroba zmniejsza asymilację, gdyż porażone liście opadają i rośliny lnu wcześniej zasychają. Oidium lini jest patogenem zimującym w glebie (w formie przetrwalników) oraz na nasionach lnu (jako grzybnia). W okresie wegetacji zarodniki grzyba przenoszone są z rośliny na roślinę przy pomocy wiatru.
- pasmo lnu – choroba kwarantannowa, dlatego każde jej pojawienie należy zgłaszać w najbliższym Inspektoracie Ochrony Roślin. Czynnikiem sprawczym jest grzyb Septoria linicola. Agrofag atakuje rośliny lnu we wszystkich fazach rozwojowych i łatwo przenoszony jest z rośliny na roślinę. Zapobieganie i zwalczanie: nasion bez pozwolenia, nie wolno wywozić z zakażonego gospodarstwa, resztki roślin po przerobie i pozostałe w polu muszą być spalone. Do siewu nie wolno używać nasion porażonych.
Szkodniki lnu i ich zwalczanie
Najgroźniejszymi szkodnikami lnu są pchełki i wciornastki.
- pchełki (długostopka lnowa i zapadka lnowa) powodują największe szkody w pierwszym okresie wegetacji lnu (początek wschodów - do wysokości roślin 5 cm). W tym czasie, gdy liczba chrząszczy pchełek wyniesie 5-10 szt./m2, należy zastosować opryskiwanie plantacji lnu insektycydami takimi jak np.: Karate Zeon 050 CS (0,15 L/ha).
- wciornastek lnowiec – to owad długości 1 mm, barwy brązowej do czarnej, atakujący rośliny lnu w fazie szybkiego wzrostu, najczęściej na przełomie maja i czerwca. Z chwilą pojawienia się pierwszych wciornastków (w nasileniu 2 osobniki na 10. roślinach lnu) należy zastosować preparaty owadobójcze np.: Karate Zeon 050 CS (0,15 L/ha).
W Polsce uprawia się dwie formy użytkowe lnu zwyczajnego (Linum usitatissimum L.): włóknistą i oleistą. W krajowym rejestrze jest dziewięć odmian lnu włóknistego: osiem krajowych i jedna holenderska oraz cztery krajowe odmiany lnu oleistego. W marcu 2007 r. zarejestrowano dwie nowe odmiany lnu włóknistego – Sarę i Temidę oraz jedną odmianę lnu oleistego – Jantarol.
Pod względem użytkowania rozróżniamy dwie formy uprawy lnów:
- Len włóknisty o masie 1000 nasion 4,0 – 6,5 g zaliczany do tzw. lnów drobnoziarnistych.
- Len oleisty o masie 1000 nasion 6,6 – 15,0 g zaliczany do tzw. lnów gruboziarnistych . Do grupy tej należą wszystkie uprawiane w świecie lny oleiste.
Wcześniej wyróżniano także len przejściowy - MTN 5,6 – 7,1 g. Forma ta została wchłonięta przez grupę lnów włóknistych i oleistych.
System korzeniowy lnu włóknistego składa się z:
- korzenia palowego
- korzeni bocznych.
Korzenie lnu włóknistego należą do słabo wykształconych i zdecydowanie ustępują pod tym względem korzeniom lnu oleistego.
Len jest rośliną samopylną, kwiaty otwierają się tylko na kilka godzin rano i w tym samym czasie następuje zapylenie.
Owocem lnu jest torebka w kształcie prawie kulistym, zakończona ostrym czubkiem.
Wewnątrz torebki znajduje się pięć przegród rzeczywistych, z których każda podzielona jest dodatkowo na dwie półprzegrody.
Teoretycznie w każdej torebce powinno znajdować się 10 nasion.
W warunkach uprawy polowej liczba nasion jest mniejsza i w praktyce wynosi od 5 do 8.
W Polsce uprawiany jest głównie len włóknisty, którego podstawowym plonem jest słoma, będąca surowcem do produkcji włókna.
Charakterystyka i dobór odmian lnu włóknistego.
Aktualnie w naszym kraju uprawiane są następujące odmiany lnu włóknistego: Artemida (PL), Atena (PL), Luna (PL), Modran (PL), Nike (PL), Sara (PL), Selena (PL) i Temida (PL). Wszystkie wymienione odmiany są wyhodowane w Zakładach Doświadczalnych Instytutu Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich.
Poniżej przedstawiono krótką charakterystykę botaniczną i technologiczną uprawianych odmian.
Artemida – Odmiana wyhodowana w Zakładzie Doświadczalnym IWN Stary Sielec koło Rawicza. Charakteryzuje się bardzo dużą odpornością na fuzaryjne więdnięcie, jak również na wyleganie. Genotyp tej odmiany pochodzi z przekrzyżowania bardzo odpornej odmiany Natasja ze średnio podatną odmianą Tajga. Długość okresu wegetacji wynosi 104 dni. Artemida osiąga bardzo wysoką jakość włókna długiego. ( tex 68) .
Atena – Najnowsza odmiana Instytutu Włókien Naturalnych. Wyhodowana została w Zakładzie Doświadczalnym IWN w Starym Sielcu i wpisana na listę odmian roślin uprawnych w 2004 roku. Materiał wyjściowy stanowiły znane odmiany lnu włóknistego: Viking i Laura. Atena charakteryzuje się bardzo wysokim plonem, dobrego jakościowo włókna. (tex 68) Długość okresu wegetacji – 105 dni. Atena wykazuje także wysoką odporność na choroby, głównie na Fusarium oraz na wyleganie.
Luna – Jest odmianą (wpisana do rejestru w 2002 roku) wyhodowaną w ZD IWN Stary Sielec. Bardzo odporna na fuzaryjne więdnięcie. Posiada także wysoką odporność na wyleganie. Podstawą w hodowli tej odmiany było wykonanie krzyżówki roślin odmian Viking i Ariadna. Długość okresu wegetacji wynosi 102 dni. Średnia wysokość roślin – 72,1 cm. Luna posiada wysoką jakość włókna długiego (tex 68). Plon nasion wynosi 8,8 dt/ha.
Modran – Jedna z najnowszych odmian (zarejestrowana w 2001 roku) wyhodowana w Zakładzie Doświadczalnym IWN w Pętkowie. Charakteryzuje się dużą odpornością na fuzariozę i wykazuje najwyższą odporność na wyleganie. Genotyp tej odmiany uzyskano w rezultacie skrzyżowania bardzo odpornej na Fusarium odmiany Ariane z odmianą odporną Smoleński. Długość okresu wegetacji odmiany Modran jest stosunkowo krótka i wynosi 100 dni. Modran (wraz z Seleną) jest odmianą o najwyższej jakości włókna długiego (tex 68).
Nike – Odmiana uprawiana w Polsce od 1987 roku. Cechuje ją bardzo duża odporność na fuzariozę oraz wyleganie. Nike jest odmianą kwitnącą niebiesko. Odmiana została wyhodowana w ZD IWN w Pętkowie. Genotyp otrzymany został z przekrzyżowania odmian Natasja i Orszański 3. Średnia długość okresu wegetacji wynosi około 106 dni. Odmiana Nike daje wysoki i dobry jakościowo plon włókna (tex 68) jak również wysoki plon nasion (10,5 dt/ha).
Selena – Jest odmianą autorstwa hodowców ZD IWN Stary Sielec. Wpisana do Rejestru Odmian w 2001 roku. Bardzo odporna na fuzariozę, posiada także wysoką odporność na wyleganie. Selena powstała z krzyżówki odmian Natasja i Datcha. Odmiana ta osiąga (wraz z Modranem) najwyższą jakość włókna długiego (tex 56). Selena posiada stosunkowo krótki okres wegetacji – 101 dni. Wysokość roślin wynosi około 72 cm. Selena osiąga również wysokie plony nasion (8,9 dt/ha).
Temida - to druga z najnowszych odmian lnu włóknistego wyhodowana IWN. Plon słomy wynosi około 82,7 dt/ha, plon nasion 9,4 dt/ha. Wydajność włókna ze słomy surowej odziarnionej ogółem wynosi 24,1 %, a włókna długiego 18,9 %. Wykazuje bardzo wysoki plon włókna ogólnego, który kształtuje się średnio na poziomie 20 dt/ha, również wysokim plonem włókna długiego (średnio 15,6 dt/ha). Jakość włókna długiego wynosi (tex 63)
Kwiaty tej odmiany są niebieskie. Długość okresu wegetacji wynosi średnio 101 dni, a średnia wysokość dojrzałych roślin 70,1 cm. Odmiana odporna na wyleganie.
W Europie zachodniej uprawiane są obecnie odmiany: Hermes, Agata, Electra, Ilona oraz Escalina, w Czechach: Venica, Texa, Jitka.
Uprawa lnu włóknistego
Wymagania klimatyczne – len włóknisty jest rośliną klimatu umiarkowanego. Najlepsze warunki pogodowe dla lnu to niezbyt wysoka temperatura powietrza i wysoka wilgotność względna powietrza. Suma opadów w okresie wegetacji lnu powinna się wahać w granicach 110-130 mm (rocznie 600-800 mm). Do wytworzenia 1 kg suchej masy len włóknisty zużywa 400-600 l wody. W Polsce najlepsze warunki klimatyczne dla uprawy lnu panują w rejonach podgórskich i nadmorskich.
Temperatura:
- Len włóknisty wymaga temperatury poniżej 30 st.C
- Suma temperatur 900 st.C (DD)
- Różnica między odmianami wczesnymi i późnymi 90 st.C DD
Wymagania glebowe – najbardziej przydatne dla lnu są gleby lessowe oraz będące w kulturze, średnio zwięzłe gleby gliniasto-piaszczyste i piaszczysto-gliniaste. Len należy uprawiać na glebach strukturalnych, przewiewnych, mających zdolność magazynowania wody i udostępniania jej roślinom w okresie suszy. Pod uprawę lnu nie nadają się gleby klasy V i VI, a niekiedy i klasy IVb. Najbardziej odpowiednie dla prawy lnu są gleby klasy II i III a czasem klasy IVa.
Nadają się pod len:
- Gleba głęboka o luźnej strukturze, dostęp powietrza do korzeni.
- Bogaty glebowy kompleks sorpcyjny.
- Odczyn gleby pH – 6,5-6,9.
- Klasa gleby II – IV a.
Nie nadają się pod len:
- Ciężkie gliny i iły – gleby nieprzewiewne.
- Mursze, torfy.
- Gleby kwaśne.
- Suche gleby, ubogie w próchnicę.
Uprawa gleby
Dobór przedplonu zależy od poziomu agrotechniki i gatunku gleby. W warunkach intensywnej gospodarki dobrym przedplonem są kłosowe. Z okopowych najlepsze są buraki, gdyż nie wyczerpują tak jednostronnie jak ziemniaki gleby ze składników pokarmowych i wilgoci. Na słabszych stanowiskach dobrym przedplonem są motylkowe.
W uprawie gleby ważnym elementem jest zespół zabiegów arotechnicznych powodujących mechaniczne niszczenie chwastów (jesienią i na wiosnę) a także zatrzymanie parowania gleby (na wiosnę).
Wybór przedplonu:
- przedplon – najlepsze dla lnu są zboża (pszenica, owies), okopowe (buraki, ziemniaki)
- fuzarioza – obowiązuje zasada siania lnu co 6-7 lat na tym samym polu
- wyleganie – ze względu na ryzyko wylegania wystrzegać stanowisk bogatych w azot
- kukurydza – ze względu na herbicydy simazynowe, które mogą uszkadzać len Nawożenie
N0-20, P60, K80-90 kg/ha
W tradycyjnej uprawie lnu włóknistego bardzo ważnym elementem struktury plonu jest wielkość plonu włókna i jego jakość. Obecnie dominuje tendencja wykorzystywania włókna lnianego w przemyśle odzieżowym, a co się z tym wiąże istnieje popyt na cienkie włókno o wysokich numerach (NS 35 i więcej), dlatego też obok tradycyjnego nawożenia NPK w nowoczesnej uprawie lnu duże znaczenie ma również nawożenie magnezem i wapniem a także mikroelementami ( bor, cynk, miedź, mangan, molibden).
Wymagania pokarmowe - NPK-1:2:3 (1:2:4)
- N - 10-20 kg/ha - na dobrych glebach (wyleganie lnu),
- N = 40 kg/ha) (gdy gleby średniozasobne).
Gdy len wykazuje objawy chlorozy 10 kg N pogłównie:
- P2O5 - 50-70 kg/ha (P wpływa na plon nasion i % zawartości włokna w słomie),
- K2O - 100-140 kg/ha (K wpływa na plon włókna i jego jakość).
Siew
Termin siewu lnu przypada na okres, gdy wierzchnia warstwa gleby ogrzeje się do temp. 7-9 oC [okres kwitnienia kaczyńców (knieci), zawilca gajowego]. Optymalny termin siewu przypada najczęściej:
- rejony północne Polski – II – III dekady kwietnia
- rejony Polski środkowej – I połowa kwietnia
- rejony Polski południowej (Dolny Śląsk) – koniec marca - I dekada kwietnia.
Technika wysiewu
- Materiał kwalifikowany {nasiona zdrowe, zaprawione preparatami grzybobójczymi),
- Norma wysiewu nasion lnu:
Plantacje przemysłowe: 110-130 kg/ha (2000 - 2400 nasion na 1 m2),
Plantacje nasienne: 50-70 kg/ha (1000 -1100 nasion na 1 m2)
- Rozstawa rzędów – najczęściej 13 -15 cm [bardzo dobrą jakość włókna uzyskać można stosując mniejszą szerokość międzyrzędzi (7-10 cm)],
- Głębokość wysiewu: 2 cm.
Zabiegi pielęgnacyjne
- Niszczenie skorupy glebowej
Na zaskorupionych ciężkich i zlewnych glebach, aby ułatwić roślinom lnu wschody należy stosować wał kolczasty lub wał pierścieniowy a niekiedy bronkę przedsiewną.
Wymagania nawozowe
AZOT
- próchnica > 2 % N - 10-20 kg/ha
- próchnica 1%- 2 % N - 40 kg/ha
- próchnica < 1% N - 60 kg/ha
FOSFOR
> 11 mg P2O5 na 100 g gleby 30 P2O5 kg/ha
6-10 mg P2O5 na 100 g gleby 50 P2O5 kg/ha
< 5 mg P2O5 na 100 g gleby 70 kg/ha P2O5
POTAS
> 16 mg K2O na 100 g gleby 60 kg /ha K2O
10-15 mg K2O na 100 g gleby 100 kg/ha K2O
< 9 mg K2O na 100 g gleby 140 kg/ha K2O
Nawożenie:
POLIFOSKA 6 (NPK 6-20-30) – dawka 300 kg/ha
Ca – nie stosować bezpośrednio pod len – pogarsza jakość włóknaN – ostrożnie bo wyleganie, choroby, nierównomierne dojrzewanie
P – wpływa na długość techniczna słomy i plon nasion
K – gospodarka wodna
Ochrona przed chorobami
Spośród chorób występujących na lnie najbardziej groźne są: fuzarioza, antraknoza, szara pleśń, polysporioza, rdza, ryzoktonioza, mączniak oraz pasmo lnu:
- fuzarioza – czynnikiem sprawczym są grzyby z rodzaju Fusarium. W zależności od fazy wzrostu roślin lnu, w której nastąpi infekcja, choroba może powodować: zgorzel przedwschodową kiełków, zgorzel powschodową siewek a także w późniejszym okresie fuzaryjne więdnięcie i zamieranie całych roślin. Najbardziej charakterystyczne objawy choroby obserwować można w fazie szybkiego wzrostu lnu, wówczas wierzchołki roślin więdną, całe rośliny brunatnieją i zamierają. Ochrona plantacji lnu przed fuzariozą to działania profilaktyczne: płodozmian (len uprawiać na tym samym polu co 6-7 lat), nawożenie (nadmiar azotu zmniejsza odporność roślin na chorobę, mikroelementy: cynk, miedź, mangan zwiększają odporność lnu na fuzariozę), uprawiać odmiany odporne (Nike, Wiko, Aremida), zaprawiać nasiona lnu [np. Zaprawa Oxafun T 75 DS/DW (3g + 15 ml H20 na 1 kg nasion lnu), Sarox T 500 FS (4,5 ml + 9 ml H20 na 1 kg nasion) Zaprawa nasienna T zawiesinowa (2 g na 1 kg nasion)], stosować wczesne terminy siewu.
- antraknoza – czynnikiem sprawczym jest grzyb Colletotrichum lini. Choroba przenoszona głównie przez nasiona. Rozwojowi grzyba sprzyjają duża wilgotność siedliska, kwaśny odczyn gleby, opóźniony, gęsty siew lnu. Antraknoza powoduje pogorszenie jakości włókna. Zapobiegać chorobie można poprzez: odpowiednie zmianowanie (len uprawiać na tym samym polu co 5 lat), nawożenie wyższym dawkami fosforu i potasu, zaprawianie nasion lnu [np. Zaprawa Oxafun T 75 DS/DW (3g + 15 ml H20 na 1 kg nasion lnu), Sarox T 500 FS (4,5 ml + 9 ml H20 na 1 kg nasion) Zaprawa nasienna T zawiesinowa (2 g na 1 kg nasion)], stosowanie wczesnych terminów siewu.
- szara pleśń – choroba powodowana przez grzyb Botritis cinerea, który znajduje się w glebie w formie przetrwalnikowej oraz w nasionach. Chłodna i deszczowa pogoda na wiosnę sprzyja rozwojowi agrofaga, w takich warunkach może dojść do całkowitego zniszczenia siewek oraz młodych roślin lnu.
- polisporioza – tzw. brunatnienie i łamliwość łodyg lnu. Chorobę powoduje grzyb Polispora lini, znajdujący się w glebie, w resztkach pożniwnych chorych nasion i łodyg. W warunkach dużej wilgotności powietrza na łodygach chorych roślin lnu pojawiają się owalne, szarobrunatne plamy, które powiększają się i zlewają powodując brunatnienie oraz łamanie się łodyg u podstawy.
- rdza – źródłem infekcji jest grzyb Melampsora lini. Charakterystycznymi objawami choroby są skupienia zarodników letnich pojawiające się przed kwitnieniem lnu po obu stronach liści. Największe straty powodowane przez te chorobę to pogorszenie jakości włókna (w miejscach, gdzie grzyb wystąpił wiązki włókna są posklejane i ciemne). Działania profilaktyczne zapobiegające występowaniu choroby to: niszczenie resztek pożniwnych chorego lnu, uprawa odmian odpornych (Nike, Belinka), izolacja przestrzenna w uprawie lnu na kilku polach. Interwencyjnie w początkowej fazie rozwoju choroby można zastosować jeden z następujących fungicydów: Bayleton 25 WP (0,3 kg/ha), Calixin (0,5 L/ha), Saprol (0,3 L/ha).
- rizoktonioza – choroba wywoływana przez grzyb Rhizoktonia solani, rozwija się głównie w dolnych częściach roślin, w okolicach szyjki korzeniowej. Powoduje zahamowanie wzrostu i rozwoju lnu, a następnie zasychanie całych roślin. Choroba najczęściej występuje na źle uprawianych, kwaśnych glebach piaszczystych w warunkach zastosowania opóźnionego i zbyt głębokiego siewu lnu.
- mączniak – grzyb Oidium lini rozwija się najczęściej w późnych fazach rozwojowych lnu. Liście, łodygi, torebki nasienne chorych roślin lnu pokryte są charakterystycznym mączystym nalotem. Choroba zmniejsza asymilację, gdyż porażone liście opadają i rośliny lnu wcześniej zasychają. Oidium lini jest patogenem zimującym w glebie (w formie przetrwalników) oraz na nasionach lnu (jako grzybnia). W okresie wegetacji zarodniki grzyba przenoszone są z rośliny na roślinę przy pomocy wiatru.
- pasmo lnu – choroba kwarantannowa, dlatego każde jej pojawienie należy zgłaszać w najbliższym Inspektoracie Ochrony Roślin. Czynnikiem sprawczym jest grzyb Septoria linicola. Agrofag atakuje rośliny lnu we wszystkich fazach rozwojowych i łatwo przenoszony jest z rośliny na roślinę. Zapobieganie i zwalczanie: nasion bez pozwolenia, nie wolno wywozić z zakażonego gospodarstwa, resztki roślin po przerobie i pozostałe w polu muszą być spalone. Do siewu nie wolno używać nasion porażonych.
Szkodniki lnu i ich zwalczanie
Najgroźniejszymi szkodnikami lnu są pchełki i wciornastki.
- pchełki (długostopka lnowa i zapadka lnowa) powodują największe szkody w pierwszym okresie wegetacji lnu (początek wschodów - do wysokości roślin 5 cm). W tym czasie, gdy liczba chrząszczy pchełek wyniesie 5-10 szt./m2, należy zastosować opryskiwanie plantacji lnu insektycydami takimi jak np.: Karate Zeon 050 CS (0,15 L/ha).
- wciornastek lnowiec – to owad długości 1 mm, barwy brązowej do czarnej, atakujący rośliny lnu w fazie szybkiego wzrostu, najczęściej na przełomie maja i czerwca. Z chwilą pojawienia się pierwszych wciornastków (w nasileniu 2 osobniki na 10. roślinach lnu) należy zastosować preparaty owadobójcze np.: Karate Zeon 050 CS (0,15 L/ha).