Porównaj dorobek cywilizacyjny grecki i rzymski pod względem nauki, gospodarki i kultury.
Wynotuj podobieństwa i różnice.
Starożytne cywilizacje Greków i Rzymian pozostawiły po sobie olbrzymi dorobek cywilizacyjny. Na początku kultura rzymska pozostawała daleko w tyle za kulturą grecką - kolebką kultury antycznej. W późniejszym okresie Rzymianie dogonili Greków, a w niektórych dziedzinach nawet ich prześcignęli.
W pierwszych wiekach państwa rzymskiego jedyną formą wychowania i kształcenia dzieci oraz młodzieży była edukacja rodzinna. Rzymian w przeciwieństwie do Greków, nie interesowała zbytnio nauka dla nauki i poszukiwanie uniwersalnych prawd, liczyła się głównie wiedza użytkowa, sposób, jak żyć roztropnie i działać skutecznie. Środowisko rodzinne oraz kultywowana pamięć o przodkach zaspokajały te praktyczne potrzeby wystarczająco.
W Rzymie nauka dla chłopców, jak i dla dziewcząt, rozpoczynała się w siódmym roku życia. W rodzinach zamożniejszych dziewczęta podejmowały naukę w domu pod kierunkiem matki, chłopcy mieli swojego domowego nauczyciela. Dzieci z rodzin uboższych uczęszczały do szkoły. Były to szkoły prywatne, które były prowadzone najczęściej przez Greków-wyzwoleńców. Chłopcy uczęszczający do szkoły byli pod stałą opieką wychowawcy-pedagoga, który odprowadzał ich do szkoły, a w domu pełnił rolę wychowawcy.
W początkowym okresie program nauczania był dość skromny, z czasem jednak uległ on rozszerzeniu i był podzielony na trzy etapy.
Stopień początkowy obejmował naukę czytania, pisania i rachowania. Nauczyciel(litterator) najpierw uczył zapamiętywania nazw kolejnych liter, potem łączył je w sylaby i wyrazy. Ambitniejsi posługiwali się literami zrobionymi z kości słoniowej lub ciasta. Nauczyciel rachunków (calculator) najpierw pokazywał jak się liczy na palcach, przy czym palce lewej ręki służyły do oznaczania jednostek i dziesiątek, prawej zaś ręki do oznaczania setek i tysięcy. W wykonywaniu skomplikowanych działań matematycznych pomocne były liczydła.
W drugim stopniu uczniowie znacznie poszerzali swoją wiedzę. Nauczyciel drugiego stopnia tak zwany gramaticus musiał mieć odpowiednie wykształcenie. Uczył gramatyki łacińskiej, języka greckiego, historii, przeprowadzał analizy językowe i treściowe utworów literackich. Do podstawowej literatury zawsze należały utwory Homera, ale czytano również autorów rzymskich.
W trzecim stopniu nauczania zdobywano wykształcenie retoryczne pod kierunkiem retora. Była to nauka wygłaszania długich przemówień i wywodów, na przykład sądowych przez oskarżyciela lub obrońcę. Ćwiczono układając mowy z zakresu historii, mitologii i literatury. Zamożni Rzymianie teorię retoryki często poznawali w Atenach lub na wyspie Rodos, gdzie również pogłębiali swoje wiadomości z filozofii, studiując różne szkoły i kierunki.
Uczniowie na zajęcia szkolne przychodzili z małymi, drewnianymi skrzyneczkami, w których oprócz przyborów piśmienniczych przechowywano, jak dzisiaj śniadanie. Do powszechnie używanych przyborów pisarskich używano głównie zaostrzonych rysików(stilus)
i drewnianych tabliczek(tabula). Do pisania na papirusie i pergaminie używano inkaustu oraz piór z brązu lub trzciny.
Rzymski nauczyciel miał niewiele pomocy dydaktycznych. Korzystał z map, które przedstawiały w ogólnych zarysach znany wówczas obszar Ziemi, region lub sklepienie niebieskie. Miał także do dyspozycji tablice matematyczne, kule i sześciany do nauki geometrii. W czasach rzymskich nie znano czytanek, tak popularnych obecnie. Uczono więc czytać wykorzystując różne dostępne teksty lub napisy, podawane do wiadomości w miejscach publicznych. W Rzymie, podobnie jak w całym świecie starożytnym, książki były bardzo kosztowne. Powodem tego był bardzo skomplikowany proces rękopiśmiennej produkcji oraz duża liczba kopistów potrzebna do sporządzenia więcej niż jednego egzemplarza.
Dziewczęta, jeśli nie pobierały nauki w domu to uczęszczały do szkoły razem z chłopcami. Od kobiet wręcz wymagano wykształcenia, miały być oczytane, powinny umieć śpiewać i tańczyć. Było to ważne ze względu na pozycję towarzyską, a także rolę kobiet jako matek.
Niezwykle istotnym czynnikiem w edukacji dzieci i młodzieży było wychowanie fizyczne. Gimnastyka oraz zażywanie ruchu należały do tradycji i obyczajów rzymskich. Ale wychowanie w duchu sportu, budowanie tężyzny fizycznej miało jeszcze jeden cel – było przygotowaniem młodych Rzymian do służby wojskowej. Na Polu Marsowym W Rzymie ćwiczono na przykład jazdę konną, rzut oszczepem i dyskiem, bieg w pełnym uzbrojeniu, zapasy. Uprawianie tych ćwiczeń nie miało więc charakteru współzawodnictwa. Natomiast dla przyjemności i relaksu na placach oraz placykach Wiecznego Miasta grywano w bardzo wówczas popularną piłkę(calcio).
Grecka oświata skupiona była głównie na wychowaniu duchowym. Chłopcy w Grecji kształceni byli od początku przez trzech nauczycieli: gramatystę, kitarystę i paidotrybę. Bardzo ważne zadanie przypadało gramatyście: uczył on chłopców zasad pisma i gramatyki, uczył ich czytać i udzielał podstawowych wiadomości z rachunków. Rolę zeszytów pełniły drewniane tabliczki powleczone woskiem, na których dzieci kreśliły rylcem najpierw litery potem zdania. Kiedy już opanowały umiejętność czytania i pisania, przystępowano do lektury autorów przede wszystkim do eposów Homera oraz bajki Ezopa, w której była zawarta głęboka mądrość. W miarę wzbogacenia się literatury rozszerzał się program: czytano dzieła Hezjoda, poezję mędrca-prawodawcy Solona, utwory Teognisa, uczono się hymnów ku czci bogów , które odśpiewywano z okazji uroczystości religijnych. Wówczas wkraczał drugi nauczyciel – kitarysta, który uczył chłopców gry na lirze lub kitarze.
Filozofia (dosłownie zamiłowanie do mądrości) jest to termin wprowadzony przez Greków dla określenia sposobu rozumienia świata, który nie odwołuje się do mitów, do interwencji bogów będących przedmiotem kultu, lecz dąży do budowania koncepcji całościowych, do objaśnienia wszystkich stron rzeczywistości. W odróżnieniu od Greków, Rzymianie nie przejawiali zainteresowania filozofią. Choć w niektórych rejonach kraju popularna była grecka filozofia stoicka.
Najsłynniejsi filozofowie greccy to Sokrates ( najsłynniejsze powiedzenia : "Wiem ,że nic nie wiem" , "Poznaj samego siebie " ; skazany niesłusznie na śmierć) oraz jego uczniowie Platon i Arystoteles . Inni filozofowie to Tales z Miletu, Demokryt z Efezu i Archimedes. W Grecji żyli również sofiści - filozofowie którzy nauczali jej za pieniądze.
Większość Greków z trudem zdobywała środki potrzebne do życia, pracując na roli lub w warsztatach rzemieślniczych. Nieliczni byli właścicielami kilku lub kilkudziesięciu albo nawet kilkuset niewolników. Ludzie średniozamożni mogli ich mieć kilku, najwyżej kilkudziesięciu. Nieprawdziwa jest więc opinia o Grekach jako trwających w bezczynności i lenistwie, a jedynie od czasu do czasu zajmującymi się polityką i oddającymi się przyjemnością. Jednak prawda jest fakt, że udział w życiu politycznym i religijnym miał dla nich ogromne znaczenie.
Greckie gospodarstwo wiejskie niezależnie od wielkości przedstawiało mniej więcej jeden typ co do sposobu produkcji rolnej i życia chłopów. Przeciętne gospodarstwo, miało 20-30 ha powierzchni, ale nie brakło również małych zagród zaledwie kilka hektarowych i ogromnych majątków sięgających nawet 90 ha i więcej. Jest rzeczą zrozumiałą, że w niewielkim gospodarstwie pracował sam właściciel przy udziale członków rodziny,
w średnim, o powierzchni ponad 15 ha, gospodarzył już przy pomocy niewolników. Dopiero w epoce hellenistycznej zmieniły się radykalnie stosunki własnościowe na wsi. Zrujnowani chłopi pozbywali się swych niewielkich gospodarstw, w których praca stawała się nieopłacalna, na rzecz bogatych właścicieli ziemskich. W tym czasie wzrosła ilość wielkich posiadłości. Gospodarka rolna obejmowała głównie uprawę zbóż i hodowlę drzew, zwłaszcza oliwek i winnej latorośli. Lepszą połowę gruntów przeznaczano zwykle na plantacje winnic i oliwek, gorszą pod uprawę zbóż i