BIAŁKA to podstawowe składniki wszystkich organizmów zwierzęcych i roślinnych. Niektóre białka są materiałem budulcowym organizmu, inne kierują przemiana materii (enzymy, hormony). Białka stanowią znaczną część organizmów, utrzymują jego kształt i zapewniają funkcjonowanie. Obecność białek stwierdzono we wszystkich komórkach żywych, a także u wirusów jako istotny składnik ich "organizmu". Białka są głównym elementem budulcowym skóry, mięśni, ścięgien, nerwów, krwi, mleka, chrząstek, sierści, paznokci, piór, kopy, a ponadto niezliczonej ilości enzymów, receptorów, przeciwciał, antybiotyków, toksyn bakteryj-nych, jadu węży i wielu hormonów. Są to substancje wielkocząsteczkowe ( masa cząsteczkowa od ok. 10 000 do kilku milionów), zbudowane z a-aminokwasów powiązanych wiązaniem peptydowym -CO-NH-, które powstaje z grupy karboksylowej jednego kwasu i grupy aminowej drugiego przez odcięcie cząsteczki wody. Większość białek ma naturę koloidalną. Są wrażliwe na różne czynniki fizyczne i chemiczne pod wpływem których ulęgają denaturacji. Wyodrębnianie białek z materiału biologicznego
i oczyszczanie jest trudne. Pod wpływem hydrolizy chemicznej lub enzymatycznej białka rozpadaja się na na mniejsze fragmenty - peptydy, a w końcowym etapie na ? aminokwasy( hydrolizaty białkowe).
Budowa białek jest bardzo skomplikowana i w wielu wypadkach dotąd nie ustalona. Określa się ją czterostopniowo: struktura I - rzędowa (pierwotna) i II-, III- i IV- rzędowa ( wtórna).
Struktura I ? rzędowa ( pierwotna) określa ilość, jakość i sekwencję aminokwasów w łańcuchu polipeptydowym białek. Te strukturę bada się metodami chemicznymi.
Struktura II ? rzędowa określa kształt łańcucha polipeptydowego czyli konformacje ( łańcuch rozciągnięty lub zwinięty w spiralę). W tej strukturze istotna role odgrywają wiązania wodorowe.
Struktura III- rzędowa mówi o kształcie cząsteczki, czyli o zwinięciu łańcucha polipeptydowego. W tej strukturze istotną role odgrywają wiązania dwusiarczkowe.
Ostatnie dwie struktury określa się metodami fizyko- chemicznymi.
Struktura IV- rzędowa. się Ten poziom struktury dotyczy tylko niektórych białek i polega na łączeniu się niektórych podjednostek ( łańcuchów polipeptydowych ) w tzw. formy ?polimeryczne?. Przykładem takiego białka jest hemoglobina.
Białka dzielimy ze względu na ich budowę, właściwości chemiczno-fizyczne oraz funkcje.
1. Podział ze względu na budowę:
Białka proste zbudowane są tylko z aminokwasów. Dzieli się je na białka globularne ( rozpuszczalne)
i skleroproteiny ( białka włókniste).